Nacionalismu

El nacionalismu^[1] ye una doctrina o filosofía política que considera como valores fundamentales el bienestar la preservación de los rasgos identitarios, la independencia en tolos órdenes y la gloria ya llealtá a la propia nación.

Thumb — Monumentu a la dixebra d'Irlanda.

El nacionalismu ye un conceptu d'identidá esperimentáu n'andecha per miembros d'un gobiernu, una nación, una sociedá o un territoriu en particular. Los nacionaliegos enfótense en crear o caltener una nación basada en varies idees de llexitimación política. Munches ideoloxíes nacionaliegues deriven el so espoxigue de la teoría romántica de la "identidá cultural", mientres qu'otros se cinquen na parafia lliberal de que la llexitimidá política deriva del consensu de la población d'una rexón.

El nacionalismu ye un conceptu davezu tracamundiáu, yá que la so imaxe más xeneral ye zapallona y siempres foi polémica históricamente. Davezu, deriva en conflictu étnicu, guerra o conflictos políticos ente estaos, etc. Según delles definiciones, el nacionalismu nun implica qu'una nación seya necesariamente cimera a otra, sinón que caltién que ciertes naciones podríen alcontrase en meyor situación si se-yos permitiera gobernase a sí mesmes, algamando asina la so independencia política, económica y cultural.

Dellos teóricos, como Benedict Anderson, afirmaren que les natureleces precises pal nacionalismu incluyen l'espoxigue de la prensa y el capitalismu. Anderson tamién afirma que los conceptos de nación y nacionalismu son fenómenos construyíos dientro de la sociedá, llamándolos comunidaes imaxinaries. Ernest Gellner mesta al conceptu: "el nacionalismu nun ye l'esconsoñe de les naciones hacia la so concencia propia: inventa naciones au nun les hai".

Remove ads

L'Estáu-Nación surdió n'Europa col tratáu de Westfalia (1648). El nacionalismu siguió siendo un fenómenu elitista demientres varios sieglos tres el tratáu, pero foi nel sieglu XIX cuando s'espardió ampliamente per toa Europa y ganó popularidá. Dende entós, el nacionalismu dominó les polítiques europees y mundiales.

Acabante'l sieglu XIX les idees nacionaliegues entamaríen a espardise per toa Asia. Na India, el nacionalismu incentivó la fin del dominiu británicu. En China, el nacionalismu dio una xustificación pal estáu chinu, que s'alcontraba encismáu cola idea d'un imperiu universal. En Xapón, el nacionalismu combinaríase col esceicionalismu xaponés. La Primer Guerra Mundial marcó'l desaniciu definitivu de varios estaos multinacionales (l'Imperiu Otomanu, l'Imperiu Austrohúngaru y, en cierta midida, el rusu). El tratáu de Versalles foi afincáu como un intentu per reconocer l'entamu del nacionalismu, darréu que gran parte d'Europa foi dixebrada en naciones-estáu nun intentu por caltener la paz. Sicasí, munchos estaos multinacionales ya imperios sobrevivieron. El sieglu XX tuvo tamién marcáu pela sele adopción del nacionalismu per tol mundiu col escontarmáu de los imperios coloniales europeos, la Xunión Soviética y dellos estaos multinacionales menores.

Al empar, particularmente na segunda metá del sieglu XX, movimientos antinacionalistes tuvieron llugar, siendo en xeneral destacables les remanaes poles élites. Alcuerdos de comerciu, tales como NAFTA y GATT, y la creciente internacionalización de mercaos de comerciu afeblen tamién la soberanía del estáu-nación.

Remove ads

Nacionalismu d'Estáu y nacionalismu de les minoríes

Una cenciella mirada a la realidá internacional permítemos albidrar que son abondes les formes de nacionalismu, yá non sólo perque'l términu s'aplíque a bien de realidaes (estaos afitaos, pueblos ensin estáu, etc), sinón qu'amás emplégase pa designar mui desemeyaos xeitos que los desemeyaos individuos o coleutividaes tienen de vivir la comunidá o nación. Por nacionalismu pue entendese:

L'afeición, enclín o ciñu de los ciudadanos a la nación-reconocida o non como tala na llexislación a la que pertenecen.
Una doctrina que pon per delantre la idiosincracia, la singularidá de la entidá coleutiva nacional.
L'enfotu y/o pretensión d'un pueblu a constituyise nuna entidá parcial o dafechu autónoma.
El drechu d'un pueblu a l'autodetermín.

En comparación con otres dómines próximes (como la etapa franquista n'España), o alloñaes, como per exemplu aquella na que los grandes reinos europeos teníen pretensiones imperialistes basaes nel nacionalismu d'Estáu, güei, les ciencies sociales esmolécense mayormente pol nacionalismu de les minoríes. Nel congresu Nationalism, Identity and Minority Rights celebráu en Bristol en 1999, namái un 10% de los 210 historiadores conferenciantes ficieron referimientu al nacionalismu d'Estáu.

Fernando Vizcaíno Guerra, nel so artículu Nacionalismo, Estado y nación espresa que hasta la década de 1970 predominó la idea de que la naturaleza esencial del nacionalismu yera l'Estáu. Foi al casu d'esa década cuando se xulgó a la nación como la naturaleza cimera del nacionalismu, hasta podemos falar anguaño de nacionalismu étnicu, de nacionalismu de les minoríes o d'Estáu multinacional.

Davezu, los nacionalismos de les minoríes, por suponer la presencia de movimientos escontra l'Estáu, abulten tar tamién escontra'l nacionalismu d'Estáu, cuando dambos nacionalismos son una mesma realidá en desemeyaes fases. Bien ye cierto que'l nacionalismu pue ser al mesmu tiempu un sintimentu, una doctrina y al mesmu un enclín políticu, más la desemeyanza real ente'l nacionalismu de les minoríes y el nacionalismu d'Estáu enraigona nel gráu de reconocencia llexislativa ya intrenacional qu'un nacionalismu tien.

El nacionalismu étnicu

El nacionalismu étnicu entiende la nación en términos d'etnicidá. Tamién inclúi idees d'una conexón cultural ente los miembros de la nación y los sos representates y, davezu, un llinguax propiu. Les idees sobro etnicidá son mui antigües, pero'l nacionalismu étnicu modernu ta fuertemente influenciáu por Johann Gottfried von Herder, quien promovió'l conceptu de Volk, y Johann Gottlieb Fichte.

El nacionalismu cívicu

El nacionalismu cívicu (tamién nomáu Nacionalismu Civil o Nacionalismu políticu) ye la forma del nacionalismu según la que l'estáu deriva la so llexitimidá política de la participación activa de los sos ciudadanos, la "voluntá del pueblu"; representación política. Un individuu en tala nación debe creyer que les aiciones del estáu, en mayor o menor midida, reflexen la so voluntá. Jean-Jacques Rousseau, quien desendolcara esta teoría per primer vegada, ideó’l conceptu de Voluntá Xeneral pa esplicar cómo podría funcionar esto. Rousseau anotó les sos teoríes en dellos de los sos escritos, particularmente en Sobre’l Contratu Social.

El nacionalismu cívicu déitase dientru de les tradiciones de racionalismu y lliberalismu. Ye la teoría tres les democracies constitucionales.

En contraposición al nacionalismu étnicu, el nacionalismu cívicu -diz Aleix Vidal-Quadras- pacifica, harmoniza y entegra les diferences baxu'l mantu de valores morales cimeros como la llibertá, la igualdá, la solidariedá y la xusticia.

El nacionalismu románticu

El nacionalismu románticu (tamién llamáu nacionalismu orgánicu y nacionalismu identitariu) ye la forma de nacionalismu étnicu pola que l'estáu deriva la so llexitimidá política como consecuencia natural (orgánica) y espresión de la nación o la raza. Reflexa los ideales del romanticismu y opónse al racionalismu. El nacionalismu románticu enfatiza una cultura étnica histórica qu'empata col ideal románticu; el folclor desendólcase como un conceptu nacionaliegu románticu. Los hermanos Grimm basáronse nos escritos de Herder pa crear una coleición idealizada d'hestories étnicamente alemanes. L’historiador Jules Michelet exemplifica la conceición nacionaliega romántica de la historiografía.

El nacionalismu d'izquierdes

El nacionalismu d'izquierdes defende, delles vegaes, el drechu de toles naciones a l'autodetermín constituyendo un cambiu políticu que beneficiaría a les clases populares d'esa nación. Delles vegaes, los nacionaliegos d'izquierdes encartíchanse al empar como internacionaliegos.

El nacionalismu relixosu

El nacionalismu relixosu ye la forma de nacionalismu según la que l'estáu deriva la so llexitimidá política en consecuencia d'una relixón ermuna. El sionismu ye un exemplu d'esto, mas bona parte de les formes de nacionalismu étnicu son tamién en gran midida formes de nacionalismu relixosu. Per exemplu, el nacionalismu irlandés ye xeneralmente asociáu al catolicismu; el nacionalismu indiu asóciase col hinduismu, etc. El nacionalismu relixosu vése, xeneralmente, como una forma de nacionalismu étnicu.

Sicasí, el componente relixosu ye más una etiqueta que la verdadera motivación del nacionalismu d'un grupu. Per exemplu, magar que la mayoría de los cabezaleros nacionaliegos irlandeses del cabero sieglu foren católicos, demientres el sieglu XIX, y especialmente nel XVIII, munchos cabezaleros nacionaliegos foron protestantes.

L'islam opónse dafechu a tou tipu de nacionalismu, racismu u otra clasificación de la xente nun bancada nes creencies ermunes. Sicasí, dellos grupos islámicos puen ser consideraos raciestes y nacionaliegos (asina, pa dellos, nun puen considerase verdaderos islámicos). La creación de Paquistán ye un exemplu de nacionalismu relixosu de banca islámica en la midida en que tomaba como nación a los musulmanes de la India. Sicasí, munchos de los sos creadores -como los del Estáu d'Israel- yeren llaicos y consideraben la pertenencia a una mesma tradición relixosa como elemento xenerador d'identidá al marxe de la práutica relixosa en sí. Un exemplu asemeyáu ye’l de los musulmanes de Bosnia, consideraos como etnia na antigua Yugoslavia y que na so mayor parte yeren nun creyentes o n0n prauticantes.

El nacionalismu banal

El nacionalismu banal, conceptualizáu por Michael Billig, ye la forma difusa que toma’l nacionalismu nes sociedaes contemporánees, tornándose nun mecanismu omnipresente de siguir les perceiciones y facer apaecer como natural la identificación ente una llingua, una cultura y una comunidá política. Seya yá en vezos coleutivos como’l deporte, o en detalles insignificantes como la utilización de banderes pa identificar les llingues nes que s0escríben los ingredientes d'una caxa de cereales, el nacionalismu banal inflúi cotidianamente nos esquemes mentales del nacionalismu.

El fascismu ye xeneralmente clasificáu como nacionalismu étnicu, siendo’l casu más estremu d'éstu’l nacionalsocialismu de l'Alemaña Nazi.

Remove ads

Dellos teoristes políticos caltienen que cualesquier discriminación de formes de nacionalismu ye falsa. Toles formes de nacionalismu cuenten con una población formando una nación, poro, significa que tolos los miembros d'una población creen que formen parte d'algún tipu de cultura propia y la cultura nun pue ser dafechu dixebrada de la etnicidá. Mesmamente les supuestes "cultures cíviques" étnicamente neutrales en los Estaos Xuníos, per exmplu,escriben la pallabra Dios na so moneda y na so xura de llealtá y designen eventos oficiales, poro, promueve un prexuiciu cultural.

Remove ads