From Wikipedia, the free encyclopedia
Os chodigos, chudigos u chudeus (en hebreu:יְהוּדִים, Yehudim; yiddisch: ייִדן, Yiden) son os seguidors d'o chudaísmo u os miembros d'o pueblos chodigo (tamién conoixita como «nación chodiga» o «fillos d'Israel»), un grupo etnico-relichioso descendient d'os antigos hebreus u israelitas u de personas convertitas a o chudaísmo en diversos momentos historicos.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Chodigos יהודים (Yehudim) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Luengas chodigas historicas - Hebreu · yiddisch · ladino · atras Luenga liturchica - Hebreu · arameu Atras luengas parlatas - Os idiomas vernaclos de cada país incluyindo entre atros anglés, hebreu, yiddisch, y ruso. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Chudaísmo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Arabes y atros pueblos semiticos | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A visión d'os israelitas y dimpués d'os chodigos d'a suya propia cualidat de grupo humán ye una visión diferent seguntes epocas. Asinas, a Biblia ya charra d'os chodigos como d'un pueblo, o pueblo d'Israel, que ye unito por a suya fe relichiosa común, encara que os arqueologos u mesmo a Biblia tamién dicen que en os periodos mas antigos parte d'os chodigos teneban practicas relichiosas politeistas. Antiparte, ye controvertita a propia noción d'un pueblo chodigo como comunidat luego d'a diaspora chodiga dimpués d'a destrucción d'o Templo de Cherusalem.
A denominación en diferents luengas d'Europa Occidental provién d'o latín IUDAEUS, que significa habitant d'a tierra de Chudea, y que o mesmo latín ampra de l'arameu meyo Y'hūdāi, que corresponde a lo plural hebreu Yehudim, en o suyo orichen con o significato de "miembro d'a tribu de Chudah", con eponimo en o cuatreno fillo de Chacob.
En navarro-aragonés a evolución lochica de l'acusativo IUDAEUM sería chudeu con sufixo -eu, pero se troba poco, por eixemplo en bella versión d'os fueros d'Aragón u en bel texto en romanz navarro relativo a Tudela. En aragonés medieval s'escribe cuasi siempre jodio/judio y en chistabín se documenta chodigo.
Ye posible que esta anomalía tienga relación con a interferencia con l'adchectivo chudiego, chudiega (derivatos d'o latín IUDAICUS, IUDAICA), y con a denominación d'as simients d'a leguminosa Phaseolus vulgaris ("chodigas"), on podría haber-ie epentesi antihiatica. Alwin Kuhn veye que a evolución d'a parola chodiga puet estar influenciata por pareixito con a parola xordiga.[3]
As divisions etnicas chodigas fan referencia a las diferents comunidaz chodigas d'o mundo que pueden distinguir-sen dentro d'os pueblos de relichión chodiga. No totas as comunidaz chodigas comparten costumbres culturals, relichiosos, culinarios, lingüisticos, ecetra. Unas y atras amuestran diferencias locals y bellas formas d'interpretar bels preceptos.
Dimpués de tornar d'o exilio en Babilonia en Tierra Santa i heba una diferenciación entre samaritanos y los que se consideroron a ellos mesmos los chodigos de verdat.
En tiempos de l'Imperio Romano a diaspora chodiga de partiba en dos ambitos culturals: Diaspora occidental en l'Imperio Romano y Diaspora oriental en l'Imperio Persa Sasanida. En a Edat Meya la división prencipal yera entre chodigos de paises cristianos u europeus y chodigos de países musulmans. Los chodigos de países musulmans yeran mes lumerosos y i heba comunidaz d'orichen oriental chunto con comunidaz de l'antiga diaspora occidental d'Hispania y Africa. Una clasificación d'as comunidaz historicas de relichión chodiga puet estar:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.