Uruguai

A Republica Oriental de l'Uruguai ye un país d'America d'o Sud. Muga a o norte y a l'este con Brasil, a l'ueste y sud-ueste con Archentina (mugas: río Uruguai y río d'a Plata) y a o sud-este con l'Oceano Atlantico.

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Republica Oriental de l'Uruguai República Oriental del Uruguay
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Libertat u Muerte
Himno nacional: Orientales, la Patria o la tumba
Situación d'Uruguai
Capital  • Población  • Coordenatas	Montevideo 1.318.755 (2011) 34º 53′ S 56º 10′ O
Mayor ciudat	Montevideo
Idiomas oficials	Espanyol
Forma de gubierno President	Republica democratica Yamandú Orsi
Independencia  • Declarata  • Reconoixita	De Brasil 25 d'agosto de 1825 28 d'agosto de 1828
Superficie  • Total  • % augua Mugas Costas	Posición 88º 176.220 km² 1,5% 1.564 km 660 km
Población  • Total  • Densidat	Posición 128º 3.554.915(2022 est.) 19 hab/km²
PIB (PPA)  • Total (2005)  • PIB per capita	Posición 91º USD 32.885 millons USD 9.619
Moneda	Peso ($, UYU)
Chentilicio	Uruguayo/a[1]
Zona horaria  • en Verano	UTC-3 UTC-2
Dominio d'Internet	.uy
Codigo telefonico	+598
Prefixo radiofonico	CVA-CXZ
Codigo ISO	858 / URY / UY
Miembro de: ONU, OEA, Mercosur, CSN, ALADI, SELA

A suya población ye de 3.415.920 habitants (2005) en una superficie de 176.200 km², con una densidat de población de 19 hab/km². Ye o segundo estato mas chicot d'America d'o Sud, dezaga de Surinam.

Ye a segunda nación mas chicota d'America d'o Sud y ye una d'as mas estables politicament y economica. Politicament, dende a suya independencia o 25 d'agosto de 1825 (de Brasil, que heba ocupato ista antiga colonia espanyola), Uruguai ye una Republica, estando l'actual president Luis Lacalle Pou. A capital y prencipal ciudat d'Uruguai ye a ciudat Montevideo, a o canto de l'Rio de Prata.

Uruguai fa parte de cuantas organizacions internacionals: ONU, OEA, Mercosur, CSN, ALADI, SELA. A suya moneda ye o peso uruguayo, y a luenga oficial d'o país ye o castellano.

O suyo clima templato y as suyas abundant plevias distribuitas mientres toda l'anyada favoreixen que un 75% d'o territorio uruguayo siga formato por pratos y un 25% por selvas, habendo-se desenvolicato asinas l'agricultura y as pasturas ta la ganadería, que son as prencipals actividaz economica d'o país, que tien poquez recursos enercheticos y meneros. Tien tamién poqueta industria, mas que mas industria papelera, de fabricación de cemento y tamién industria petroquimica.

Estió un territorio a on os colonizadors espanyols no plegoron dica o sieglo XVIII, encara que se troba a o canto de l'Oceano Atlantico, y ixo mas que mas ta evitar a expansión portuguesa dende a suya colonia de Brasil. A tamas d'ixo, Montevideo se convertió en un activo competidor de Buenos Aires en zaguerías d'o rechimen colonial. Mientres as Guerras napoleonicas se i producioron invasions de tropas de l'Exercito britanico, y o territorio continó con a suya fidelitat a la potencia colonial cuan en 1810 os archentinos proclamoron a suya independencia, estando invadito o país en 1816 por os portugueses y quedando adhibito dimpués a l'Imperio de Brasil dica a independencia uruguaya con aduya d'o Reino Uniu en 1830.

Cheografía

Ta más detalles, veyer l'articlo Cheografía d'Uruguaiveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Imachen de satelite d'Uruguai

Mapa fisico d'Uruguai

Con una superficie terrestre de 176.215 km² - d'os que 175.016 km² son a suma total d'os departamentos y 1.199 km² comprenden a suma d'os lacos artificials d'o Río Negro -, exerce amás a suya sobirania sobre cuantas islas en o río Uruguai, con un total de 105 km²; 16.799 km² d'auguas churisdiccionals (río Uruguai, río de la Plata y lacuna Merín) y una aria de mar territorial de 125.057 km². A o suyo arredol, Uruguai mantiene dos disputas territorials con Brasil sobre os territorios conoixitos como Ilha Brasileira y Rincón de Artigas, que ocupan una aria de 237 km². L'aria total d'o territorio uruguayo incluye 318.413 km².^[2]

O relieve ye vinculato a o sud, a las tierras d'as Pampas y ye constituyito por amplas planas ondulatas y plenas de tozals de poqueta altaria conoixitos como cuchillas. As mas importants son as que perteneixen a la Cuchilla de Haedo y a la Cuchilla Grande. O suyo punto mas alto ye o tozal Catedral, con 514 m.

A cuenca hidrografica mas important ye a d'o río Uruguai, que se fa servir como vía de comunicación con os atros países vecins. A compleganza d'o Río de la Plata ye formata por ríos de curso curto. A cuenca d'a lacuna Merín a integren os ríos Yaguarón, Tacuarí y d'atros.

O clima ye templato a o sud y subtropical a o norte d'o país, as plevias son abundants y se reparten entre primavera-verano y agüerro. O 75% d'o territorio ye terreno de pastos. As selvas son escasas (25% d'o territorio).

Organización administrativa

Departamentos

Uruguai ye dividito en decinueu departamentos:

Divisions administrativas d'Uruguai

Departamento Capital Superficie (km²) Población (2005) Artigas Artigas 11 928 km² 078 019 Canelones Canelones 4536 km² 0485 240 Cerro Largo Melo 13 648 km² 086 564 Colonia Colonia del Sacramento 6106 km² 0119 266 Durazno Durazno 11 643 km² 058 859 Flores Trinidad 5144 km² 025 104 Florida Florida 10 417 km² 068 181 Lavalleja Minas 10 016 km² 060 925 Maldonado Maldonado 4793 km² 0140 192 Montevideo Montevideo 530 km² 01 325 968 Paysandú Paysandú 13 922 km² 0113 244 Río Negro Fray Bentos 9282 km² 053 989 Rivera Rivera 9370 km² 0104 921 Rocha Rocha 10 551 km² 069 937 Salto Salto 14 163 km² 0123 120 San José San José de Mayo 4992 km² 0103 104 Soriano Mercedes 9008 km² 084 563 Tacuarembó Tacuarembó 15 438 km² 090 489 Treinta y Tres Treinta y Tres 9529 km² 049.318 Total¹ 175 016 km² 03 241 003 ¹ No incluye a suma d'o lagos artificials d'o río Negro (1.199 km²).

Diez ciudaz mas importants

As diez ciudaz mas importants son:

Puesto	Ciudat	Población (2011)
1.	Montevideo	1.318.755
2.	Ciudad de la Costa	112.449
3.	Salto	104.011
4.	Paysandú	76.412
5.	Las Piedras	71.258
6.	Rivera	64.465
7.	Maldonado	62.590
8.	Tacuarembó	54.755
9.	Melo	51.830
10.	Mercedes	41.974

Cultura

Esporte

O esporte en Uruguay tien muita importancia en a sociedat estando un d'os paises d'a sudamerica pioners en practicar bels esportes como o fútbol, o boxeyo, o golf, a natación y o waterpolo. Actualment os esportes mes practicatos son o fútbol o basketbol y o rugby.