'n Vleiland is 'n gebied wat met water versadig is, hetsy permanent of seisoenaal, sodanig dat dit 'n duidelik identifiseerbare ekosisteem vorm. Vleilande word van ander landvorme onderskei deur die unieke grondeienskappe en plantegroei. Vleilande lok gewoonlik 'n groot aantal voëls, amfibieë en ander roofdiere.
'n Vleiland kan moerasagtig wees, maar alle vleilande is nie noodwendig moerasagtig nie. Vleilande kan volgens seisoen afwisselend nat of droog wees.
Verskeie vleilande reg oor die wêreld word onder die Ramsar-konvensie en die AEWA-verdrag beskerm.
Vleilande word ook beskou as die biologies uiteenlopendste van alle ekostelsels, wat dien as 'n habitat vir 'n wye verskeidenheid plant- en dierelewe. Verskillende vleilande lok verskillende plante en diere om te kom vestig, die alghele ekologiese toestand van die vleiland bepaal ook of dit as 'n bewaringsgebied verklaar moet word en om die publiek te betrek deur middel van bewusmaking.
Vleilande kom natuurlik voor op elke kontinent en die water in is varswater, brak of soutwater. [1]
Die Verenigde Nasies se millennium-ekosisteem assessering het bepaal dat die agteruitgang van die omgewing meer prominent in vleilandstelsels is as enige ander ekosisteem op aarde.
Saamgestelde vleilande word gebruik vir die behandeling van munisipale en industriële afvalwater sowel as stormwaterafloop. Dit kan ook 'n rol speel in die uitleg van watersensitiewe stedelike.
'n Stuk grond waar poele water opdam na 'n reënstorm sou nie noodwendig as 'n vleiland beskou word nie, al is die grond nat. Vleilande het unieke eienskappe: hulle word oor die algemeen onderskei van ander waterliggame of landvorme op grond van hul watervlak en op die soorte plante wat daarin groei. Spesifiek word vleilande gekenmerk as 'n grondwatervlak wat elke jaar 'n lang genoeg periode op of naby die landoppervlak staan om waterplante te huisves. [2] [3]
'n Meer bondige definisie is 'n gemeenskap wat bestaan uit hidriese grond en hidrofiete.
Vleilande word ook as ekotone beskryf, wat 'n oorgang bied tussen droëland en watermassa. [4] Mitsch en Gosselink skryf dat vleilande bestaan "... op die koppelvlak tussen waarlik aardse ekosisteme en akwatiese stelsels, wat hulle inherent van mekaar laat verskil, maar tog baie afhanklik is van mekaar."
In die besluitneming oor die omgewing is daar onderafdelings van definisies waarop ooreengekom moet word om regulatoriese en beleidsbesluite te neem.
Tegniese definisies
'n Vleiland is 'n ekosisteem wat ontstaan wanneer die oorstroming deur water grond produseer wat oorheers word deur anaërobiese en aërobiese prosesse, wat op sy beurt die biota, veral gewortelde plante, dwing om by oorstromings aan te pas. [5]
Ramsar Konvensie definisie
Onder die Ramsar Internasionale wetgewing vir die instandhouding van vleilande word vleilande soos volg gedefinieer: [6]
- Artikel 1.1: "... vleilande is gebiede van moeras, veen of water, hetsy natuurlik of kunsmatig, permanent of tydelik, met staande of vloeiende, vars, brak of sout, insluitend seewater wat met laagwater nie 'n 6 m-diepte oorskry nie."
- Artikel 2.1: "[Vleilande] kan oewer- en kusgebiede langs die vleilande insluit, en eilande of liggame van seewater wat dieper as ses meter by laagwater lê."
Alhoewel die algemene definisie hierbo, regoor die wêreld van toepassing is, is elke provinsie of streek geneig om hul eie definisie vir wettige doeleindes te hê. In die Verenigde State van Amerika word vleilande gedefinieër as gebiede wat oorstroom of versadig is deur oppervlak- of grondwater teen 'n voldoende tydsduur en frekwensie om genoegsame ondersteuning te bied en dat die plantegroei normaalweg aangepas is vir 'n lewe in versadigde grondtoestande. Vleilande sluit in die algemeen moerasse en veengebiede in. [7] Sommige Amerikaanse state, soos Massachusetts en New York, het afsonderlike definisies wat van die federale regering verskil.
Oorstromings is die belangrikste bepalende faktor wat vleilande oplewer. Die duur van die oorstromings of tydsduur van die grondwater word bepaal watter tipe water en plantegroei daar sal voorkom. Ander belangrike faktore wat die tipe water en plantegroei beïnvloed sluit vrugbaarheid, natuurlike versteuring, kompetisie, inplasing en soutgehalte in.
Vleilande wissel baie as gevolg van plaaslike en streeksverskille in topografie, hidrologie, plantegroei en menslike betrokkenheid.
Vleilandhidrologie word geassosieer met die ruimtelike en tydelike verspreiding, vloei en fisio-chemiese eienskappe van oppervlak- en grondwater in die reservoirs. Op grond van hidrologie kan vleilande geklassifiseer word as rivieroewers (geassosieer met strome), damme (geassosieer met mere en reservoirs) en palustriene (geïsoleer). Bronne van hidrologiese vloei na vleilande is oorwegend neerslag, oppervlakwater en grondwater. Water vloei uit die vleilande deur verdampingtranspirering, afloop van die oppervlak en die uitvloei van die ondergrondse water. Hidrodinamika (die beweging van water deur en vanaf 'n vleiland) beïnvloed hidro-periodes (tydelike skommelinge in watervlakke) deur die beheer van die waterbalans en die waterberging binne 'n vleiland.
Landskapseienskappe beheer vleilandhidrologie en hidrochemie. Die O2 en CO2 konsentrasie van water is afhanklik van temperatuur en atmosferiese druk. Hidrochemie in vleilande word bepaal deur die pH, soutgehalte, voedingstowwe, geleidingsvermoë, grondsamestelling, hardheid en die waterbronne. Die chemiese samestelling van water in vleilande wissel oor landskappe en klimaatstreke.
Vleilande ontvang die meeste van hul water uit die atmosfeer; daarom het hul water gewoonlik 'n lae minerale ioniese samestelling. Daarteenoor het grondwater 'n hoër konsentrasie opgeloste voedingstowwe en minerale.
Die chemiese samestelling van water wissel van lae pH en lae minerale tot alkalies met 'n hoë konsentrasie van kalsium en magnesium omdat hul water verkry uit neerslag sowel as grondwater. [8]
Rol van soutgehalte
Soutgehalte het 'n sterk invloed op die chemie van vleilandwater, veral in vleilande langs die kus en in streke met 'n lae reënval. In nie-rivieragtige vleilande word die natuurlike soutgehalte gereguleer deur interaksies tussen grond- en oppervlakwater, wat deur menslike aktiwiteite beïnvloed kan word. [9]
Grond
Koolstof is die belangrikste voedingstof in vleilande. Die meeste voedingstowwe soos swael, fosfor, koolstof en stikstof word in die grond by vleilande aangetref. Anaërobiese en aërobiese respirasie in die grond beïnvloed die voedingsstowwe en die oplosbaarheid[10] en dra dus by tot die chemiese variasies in die water. Vleilande met 'n lae pH en soutgehalte kan die teenwoordigheid van suursulfate verteenwoordig [11] en vleilande met 'n gemiddelde soutgehalte kan sterk beïnvloed word deur kalsium of magnesium. Biogeochemiese prosesse in vleilande word bepaal deur gronde met 'n lae redoksreaksie.
Biota
Die biota van 'n vleilandstelsel sluit verskillende flora en fauna in soos hieronder beskryf. Die belangrikste faktor wat die biota beïnvloed, is die duur van die vloede. Ander belangrike faktore sluit vrugbaarheid en soutgehalte in. In vleilande is spesies baie afhanklik van die samestelling van die water. Die chemiese stowwe in water wat na vleilande vloei, hang af van die bron van water en die geologiese materiaal waarin dit vloei [12], asook die voedingstowwe wat uit organiese materiaal in die grond en plante op hoër hoogtes in hellende vleilande afgevoer word. [13] Biota kan binne 'n vleiland wissel vanweë seisoen of onlangse vloedregimes.
Flora
Daar is vier hoofgroepe hidrofiete wat regoor die wêreld in vleilandstelsels voorkom. [14]
Onderwater plantegroei kan groei in sout en varswater. Sommige spesies het onderwaterblomme, terwyl ander lang stingels het sodat die blomme die oppervlak kan bereik. Onderwater spesies bied 'n voedselbron vir inheemse fauna, 'n habitat vir ongewerweldes en het ook filtrasievermoë, byoorbeeld seegrasse.
Drywende waterplante is gewoonlik klein, soos die (Peltandra virginica.
Bome en struike, waar hulle 'n groot deel van die bedekking in versadigde gronde uitmaak, kwalifiseer die gebiede in die meeste gevalle as moerasse. Die opwaartse grens van moerasse word deels deur watervlakke bepaal en kan deur damme beïnvloed word. Sommige moerasse kan oorheers word deur 'n enkele spesie, soos silwer esdoorns in die Groot mere. Ander, soos dié van die Amasone, het groot getalle verskillende boomsoorte, soos die sipres (Taxodium) en wortelboommoeras.
Fauna
.jpg)
Visse is baie sensitief vir 'n vleiland se ekosisteem, 85% van die Verenigde State van Amerika se kommersiële vis en skulpvissoorte maak staat op vleilande om te oorleef. Tropiese visspesies het ook vleilande nodig om hul eiers te kan lê en die koraalriwwe wat as voedselbron dien.
Amfibieë soos paddas het landelike sowel as akwatiese habitatte nodig om voort te plant en te voed, terwyl paddavissies alge populasies beheer, vreet paddas insekte. Paddas word gebruik as 'n aanduiding van die gesondheid van die ekosisteem vanweë hul dun vel wat beide voedingstowwe en gifstowwe uit die omliggende omgewing absorbeer, wat lei tot bogemiddelde sterftes in ongunstige en besoedelde omgewingstoestande. [15]
Reptiele soos krokodille kom algemeen voor in vleilande, die Florida Everglades is die enigste plek ter wêreld waar krokodille en alligators saam leef. [16] Die soutwaterkrokodil bewoon riviermondings en kan gesien word aan die kuslyn wat aan die Great Barrier Reef aan Australië grens. [17] Slange, akkedisse en skilpaaie kan ook oral in vleilande gesien word. Byterskilpaaie is een van die vele soorte skilpaaie wat in vleilande voorkom.
Voëls, veral watervoëls en waadvoëls, bewoon ook vleilande.
Soogdiere bevat talle klein en mediumgrootte spesies soos vlermuise, eenbekdiere en spesies soos die bewers, moeras konyne en elande. Vleilande lok baie soogdiere as gevolg van oorvloedige sade, bessies en ander plantegroei-komponente, sowel as oorvloedige prooipopulasies soos ongewerweldes, klein reptiele en amfibieë. [verwysing benodig]
[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (February 2017)">aanhaling nodig</span> ] Insekte en ongewerweldes is meer as die helfte van die 100 000 bekende diersoorte in vleilande. Insekte en ongewerwelde diere kan in die water of grond, op die oppervlak en in die atmosfeer leef. Baie insekte woon in verskillende lewensfases in die water, grond en die atmosfeer. Syritta pipiens woon gewoonlik in vleilande en leef in nat, verrotte organiese materiaal in die larwestadium en voed op plantluise. Die vlieg besoek dan blomme as hulle die volwasse fase betree.
Alge
Alge is verskillende waterplante wat in grootte, kleur en vorm kan wissel. Alge kom natuurlik voor in habitatte soos binnelandse mere, tussen getye en klam grond en dien as 'n voedselbron vir baie diere, waaronder sommige ongewerwelde diere, visse, skilpaaie en paddas. Daar is drie hoofgroepe alge:
- Plankton is alge met mikroskopiese vrye drywende alge. Hierdie alge is so klein dat, indien gemiddeld 50 van hierdie mikroskopiese alge op die punt staan, dit slegs een millimeter meet. Plankton vorm die basis van die voedselketting en is verantwoordelik vir die primêre produksie in die oseaan deur voedels te produseer deur middel van fotosintese.
- Filamentagtige alge is lang dele van algeselle wat drywende matte vorm.
- <i id="mwAX0">Chara</i> en Nitella alge is regop alge wat soos 'n gewortelde onderwater plant lyk. [18]
Temperatuur
Aangesien vleilande 'n aanduiding is van die hoeveelheid water in die grond, word hulle regoor die wêreld in verskillende klimate aangetref. [19] Die temperatuur wissel baie na gelang van die ligging van die vleiland. Baie van die wêreld se vleilande is in gematigde sones, halfpad tussen die Noord- of Suidpool en die ewenaar. In hierdie gebiede is die somers warm en die winters koud, maar die temperatuur is nie buitengewoon nie. In 'n subtropiese sone, soos een langs die Golf van Mexiko, kan 'n tipiese temperatuur 11 °C (52 °F) wees. Vleilande in die trope is vir 'n groter deel van die jaar baie warmer. Vleilande op die Arabiese Skiereiland kan temperature van meer as 50 °C (122 °F) wees. In die noordoostelike Siberië, met 'n poolklimaat, kan die vleilandtemperature so laag as −50 °C (−58 °F) wees. Veilande isoleer die ysgrond in subarktiese streke en vertraag of voorkom sodoende die ontdooi van ysgrond gedurende die somer en veroorsaak ook die vorming van ysgrond. [20]
Afhangend van die geografiese en topografiese ligging van 'n vleiland, [21] kan dit verskeie funksies verrig en waarde toevoeg tot die ekosisteem. Die Verenigde Nasies se <i>Millennium Ecosystem Assessment</i> and Ramsar-konvention het vleilande as 'n geheel beskryf as van biosferiese betekenis en belangrik vir die samelewing in die volgende gebiede, byvoorbeeld: [verwysing benodig] [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (February 2017)">aanhaling nodig</span> ]
- Waterberging (vloedbeheer)
- Aanvulling van grondwater
- Kuslynstabilisering en stormbeskerming
- Watersuiwering
- Opgaardamme van biodiversiteit
- Bestuiwing
- Vleilandprodukte
- Kulturele waardes
- Ontspanning en toerisme
- Versagting en aanpassing van klimaatsverandering
Volgens die Ramsar-verdrag:
Die ekonomiese waarde van die ekosisteemdienste wat deur ongeskonde, natuurlik funksionerende vleilande aan die samelewing gelewer word, is dikwels van veel groter waarde as om die landskap te omskep in intensiewe grondgebruik. Sodoende baat die hele samelewing daaruit, eerder net as 'n paar individue of korporasies.
Waterberging (vloedbeheer)
Bergingsreservoirs en vloedbeskerming: die vleilandstelsel van vloedvlaktes word gevorm uit groot riviere stroomaf van hul boloop. Die vloedvlaktes van groot riviere dien as natuurlike opgaardamme, waardeur oortollige water oor 'n wye gebied kan versprei, wat die diepte en snelheid daarvan verminder. Vleilande naby die waterstrome van riviere en strome kan die afloop van reënwater en die sneeusmeltings van die lente vertraag, sodat dit nie reguit van die land af in waterlope afloop nie. Dit kan help om skielike, skadelike oorstromings stroomaf te voorkom. [22] Opmerklike rivierstelsels wat groot oorstromings van vloedvlakte produseer, is onder andere: die Nylrivier, die Niger-rivier se binnelandse delta, die Zambezi-riviervloedvlakte, die Okavangorivier-binnelandse delta, die Kafue-riviervloedvlakte, die Bangweulumeer-vloedvlakte (Afrika), Mississippirivier ( VSA), Amazonrivier (Suid-Amerika), Yangtze-rivier (China), Donau-rivier (Sentraal-Europa) en Murray-Darling-rivier (Australië).
Menslike impak: Vleilande na die binneland kan deur omskakelings met behulp van dreinerings- en ontwikkelingskragte soos waterkanale in smaller gange gedwing word. Dit versnel die reaksie op waterskeiding op storms dien ook as 'n alternatief vir vloedbeheer. Dit is omdat die nuutgevormde kanale dieselfde hoeveelheid neerslag moet bestuur, waardeur vloedpieke [hoër of dieper] moet wees en dat vloedwater vinniger kan beweeg.
Aanvulling van grondwater
Die oppervlaktewater is die water wat sigbaar is in vleilandstelsels en vorm slegs 'n deel van die algehele watersiklus, wat ook atmosferiese water en grondwater insluit. Vleilandstelsels is direk gekoppel aan grondwater en 'n belangrike reguleerder van sowel die hoeveelheid as die kwaliteit van die water onder die grond. Vleilandstelsels wat bestaan uit deurlaatbare sedimente soos kalksteen of wat voorkom in gebiede met baie veranderlike en wisselende watertafels, speel 'n rol in die aanvulling van grondwater. Poreuse sedimente laat water toe om deur die grond te filtreer en die rots te lig wat die bron van 95% van die wêreld se drinkwater is. Vleilande kan ook as oplaaigebiede optree wanneer die omringende watertafel laag is en as 'n afvoersone dien as dit te hoog is.
Menslike impak: Grondwater is 'n belangrike bron van water vir die drink en besproeiing van gewasse. Meer as 1 miljard mense in Asië maak gebruik van grondwater en in Europa is mense 100% afhanklik van grondwater. Besproeiing is 'n massiewe gebruik van grondwater met 80% van die wêreld se grondwater wat vir landbouproduksie gebruik word. [22]
Onvolhoubare gebruik van grondwater het 'n groot bron van kommer geword. In die Statebond van Australië word lisensiëring op water geïmplementeer om die gebruik van water in groot landbougebiede te beheer. Op 'n wêreldwye skaal is grondtekorte en waterskaarste een van die grootste probleme wat die 21ste eeu in die gesig staar. [22]
Kuslynstabilisering en stormbeskerming
Getye en inter-getye vleilande stelsels beskerm en stabiliseer kussones. Koraalriwwe bied 'n beskermende versperring teen die kuslyn. Wortelboommoerasse stabiliseer die kusgebied vanaf die binneland en sal met die kuslyn migreer om langs die grens van die water te bly. Die belangrikste bewaringsvoordeel wat hierdie stelsels het teen storms, is die vermoë om die spoed en hoogte van golwe en vloedwater te verminder.
Menslike impak: Die hoeveelheid mense wat naby die kus woon en werk, sal na verwagting oor die volgende vyftig jaar geweldig groei. Van ongeveer 200 miljoen van die mense wat tans in laagliggende kusstreke woon, word verwag dat die ontwikkeling van stedelike kusgebiede binne die volgende 50 jaar in vyfvoud sal vermeerder. [23] Die Verenigde Koninkryk het begin met die konsep van bestuurde kusaanpassing. Hierdie bestuurstegniek bied beskerming teen kuslyne deur die herstel van natuurlike vleilande eerder as deur toegepaste ingenieurswese. In Oos-Asië het die herwinning van die vleilande aan die kus tot 'n wydverspreide transformasie van die kussone gelei en tot 65% van die kus vleilande is vernietig deur die kusontwikkeling. Een analise met behulp van die impak van orkane teenoor stormbeskerming wat natuurlik deur vleilande voorsien word, het die waarde van hierdie diens op US $ 33 000 / hektaar / jaar geprojekteer. [24]
Watersuiwering
Voedingretensie: vleilande bring beide sedimente en voedingstowwe in balans tussen land- en akwatiese ekosisteme. 'n Natuurlike funksie van vleilandplantegroei is die opneem, berging en die verwydering van voedingstowwe wat in afloopwater uit die omliggende grond en water voorkom. [25] In baie vleilande word voedingstowwe behou totdat plante doodgaan of deur diere of mense geoes word en na 'n ander plek geneem word, of totdat mikrobiese prosesse oplosbare voedingstowwe in 'n gas omskakel, soos die geval is met nitraat.
Sediment en swaarmetaalvalle: Neerslag en afloop van die oppervlak veroorsaak erosie en vervoer sediment in en deur waterweë. Hierdie sedimente beweeg na groter waterweë deur 'n natuurlike proses wat water na die oseane beweeg. Alle soorte sedimente wat uit klei, sand, slik en rots bestaan, kan deur dié proses in vleilandstelsels vervoer word. Die plantegroei van vleilande dien as 'n fisiese hindernis vir die stadige watervloei. Opgevangde sediment bevat dikwels swaar metale wat behoue bly wanneer vleilande dit vasvang. In sommige gevalle word sekere metale deur stingels, wortels en blare van vleilande opgeneem. Baie swewende plantsoorte kan byvoorbeeld swaar metale absorbeer en filtreer. Waterhiasint (Eichhornia crassipes ), kroos (Lemna) en watervaring (Azolla) bêre yster en koper wat algemeen in afvalwater voorkom. Baie vinnig groeiende plante wat gewortel is in die grond van vleilande, soos katstert (Typha) en riet (Phragmites), dra ook by tot die gebruik van swaarmetale. Diere soos die oester kan meer as 200 liter water filter per dag tydens weiding na voedsel en speel so 'n rol in die verwydering van voedingstowwe, opgevangde sedimente en chemiese kontaminante. Aan die ander kant vergemaklik sommige soorte vleilande die mobilisering en biobeskikbaarheid van kwik (nog 'n swaar metaal), wat in sy metiel kwikvorming die risiko verhoog vir bioakkumulering in visse wat belangrik is vir dierevoedingsbanke en wat vir menslike verbruik geoes word.
Kapasiteit: vleilandstelsels se vermoë om voedingstowwe op te berg of te verwyder en sediment en gepaardgaande metale vas te vang, is baie doeltreffend en effektief, maar elke stelsel het 'n drempel. Oorvloedige voedingstowwe vanaf kunsmisafloop of rioolwater sal eutrofikasie veroorsaak. Die erosie van die ontbossing stroomop kan die vleilande oorweldig en sodoende laat krimp en dramatiese biodiversiteitsverlies veroorsaak deur oormatige sedimentasie. Die behoud van hoë metale in sedimente is problematies as die sedimente weer gesuspendeer word of suurstof en pH-vlakke op 'n toekomstige tydstip verander. Die vermoë van vleiland-plantegroei om swaar metale te stoor hang af van die spesifieke metaal-, suurstof- en pH-status van vleiland sedimente en oorliggende water, watervloeitempo, vleilandgrootte, seisoen, klimaat en tipe plantegroei.
Menslike impak: die vermoë van 'n vleiland om sediment, voedingstowwe en metale op te neem, kan verminder word as sedimente gekompakteer word, soos deur voertuie of swaar toerusting, of as dit gereeld bewerk word. Onnatuurlike veranderinge in watervlakke en waterbronne kan ook die watersuiweringsfunksie beïnvloed. As die watersuiweringsfunksies benadeel word, kom oormatige hoeveelhede voedingstowwe in die waterweë en veroorsaak dit eutrofikasie. Dit is veral kommerwekkend in gematigde kusstelsels. [26] [27] Die belangrikste bronne van eutrofiering deur die kusstowwe is stikstof wat vervaardig word in die nywerheid, wat as kunsmis in landboupraktyke gebruik word, sowel as afloop van septiese afval. [28] Stikstof is die beperkende voedingstof vir fotosintetiese prosesse in soutstelsels, maar in oormaat, kan dit lei tot 'n oorproduksie van organiese materiaal wat dan lei tot hipoksiese en anoksiese sones in die water. [29] Sonder suurstof kan ander organismes nie oorleef nie, met inbegrip van ekonomies belangrike spesies vir visspesies en skulpvis.
Vleilande was vroeër die slagoffer van groot dreineringspogings vir eiendomsontwikkelings, of oorstromings is ingespan as ontspannings mere of waterkragopwekking. Van die belangrikste landbougebiede ter wêreld is vleilande wat omgeskakel is na landbougrond. [30] Sedert die 1970's is daar meer gefokus op die bewaring van vleilande vir hul natuurlike funksie, maar teen 1993 is die helfte van die wêreld se vleilande gedreineer. [ volledige verwysing benodig ] Om vleilande te behou en hul funksies te behou, moet veranderings en versteurings buite die normale variasiewydte tot die minimum beperk word.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
