Հնդկաստանի պատմություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Անատոմիական առումով ժամանակակից մարդիկ առաջին անգամ հայտնվել են Հնդկական ենթացամաքում 73,000-55,000 տարի առաջ[1]։ Հարավային Ասիայում մարդու մնացորդները թվագրվել են 30,000 տարի առաջ։ Հարավային Ասիայում նստակյացությունը սկսվել է մ.թ.ա. մոտ 7000-ին մինչև մ.թ.ա. 4500-ը,երբ բնակավայրերում ի հայտ եկած կյանքը տարածվեց և աստիճանաբար վերածվեց Ինդոսի հովտի Հարապպայի քաղաքակրթության[1],որը ծաղկեց մ.թ.ա. 2500-ից մինչև մ.թ.ա 1900-ը ներկայիս Պակիստանում և հյուսիս-արևմտյան Հնդկաստանում[1] :Մ.թ.ա. երկրորդ հազարամյակի սկզբին մշտական երաշտը ստիպեց Ինդոսի հովտի բնակչությունը ցրվել խոշոր քաղաքային կենտրոններից դեպի գյուղեր։ Հնդ-արիական ցեղերը Կենտրոնական Ասիայից տեղափոխվեցին Փենջաբ մի քանի անգամ անցնելով գաղթի ալիքներով։ Վեդայական դարաշրջան (մ.թ.ա. 1500–500) նշանավորվել է նրանց Վեդաների ձևավորմամբ[2]։ Հասարակության սոցիալական կառուցվածքը շերտավորված էր վարնա համակարգի մեջ։ Վարնաների (հինդուիզմ) բաժանումը պահպանված է մինչ օրս։ Քոչվոր հնդարիացիները Ինդոս-Գանգեսյան հարթավայրից տարածվել են։ Մոտ մ.թ.ա. 600 թ. առաջացավ նոր միջտարածաշրջանային մշակույթ։ Փոքր ցեղերի առաջնորդները (ջանապադաներ) աստիճանաբար համախմբվեցին ավելի մեծ նահանգների (մահաջանապադաներ) մեջ։ Տեղի ունեցավ երկրորդ խոշոր վերաբնակեցումը, որի ընթացքում տեղի ունեցավ նոր կրոնական գաղափարների զարգացում և հիմք դրեց ջայնիզմի և բուդդայականության վերելքին։ Վերջինս սինթեզվեց թերակղզու նախկին կրոնական մշակույթների հետ՝ առաջացնելով հինդուիզմը։
Նախնադար | |
---|---|
Նախնադարյան Հնդկաստան | |
Հարապպայի քաղաքակրթություն | |
Վեդայական դարաշրջան | |
Հին դարաշրջան | |
Մակեդոնական ներխուժում | |
Մաուրյաների պետություն | |
Ոսկե դար | |
Միջնադար | |
Գուրջարա-Պրատիհարա | |
Ռաշտակուտաներ | |
Դելիի սուլթանություն | |
Մեծ մողոլների կայսրություն | |
Մարատհական կայսրություն | |
Նոր և Նորագույն դար | |
Բրիտանական իշխանություն | |
Բրիտանական Հնդկաստանի հիմնում Բրիտանական Հնդկաստան Քաղաքական բողոքներ Հնդկաստանը և առաջին համաշխարհային պատերազմը Հնդկաստանը և երկրորդ համաշխարհային պատերազմը | |
Հնդկաստանի անկախության ձեռքբերում | |
Հնդկաստան | |
Հնդկաստանի պորտալ |
Չանդրագուպտա Մայուրան տապալեց Նահդայի կայսրությունը և հիմնեց առաջին մեծ կայսրությունը Հին Հնդկաստանում՝ Մաուրյաների պետությունը։ Մաուրիայի կայսրությունը փլուզվեց մ.թ.ա. 185 թվականին՝ այն ժամանակվա կայսր Բրիհադրաթայի սպանության արդյունքում, որը կատարվել է գեներալ Պուշյամիտրա Շունգան։ Շունգան շարունակում է ձևավորել Շունգա կայսրությունը թերակղզու հյուսիսում և հյուսիս-արևելքում, մինչդեռ հունա-բակտրիական թագավորությունը հավակնում էր հյուսիս-արևմուտքին և հիմնել էր Հնդկա-Հունական թագավորությունը։ Հնդկաստանի տարբեր շրջաններ մ.թ. 4-6-րդ դարերում ղեկավարվել են բազմաթիվ դինաստիաների կողմից, ներառյալ Գուպտա կայսրությունը։ Այս շրջանը, համարվում է հինդուական կրոնական և մտավոր վերածննդի շրջան՝ հայտնի է որպես Հնդկաստանի դասական կամ ոսկեդարի շրջան։ Հնդկական քաղաքակրթության, մշակույթի և կրոնի ոլորտները տարածվեցին Ասիայի մեծ մասում, ինչը հանգեցրեց տարածաշրջանում հնդկականացված թագավորությունների ստեղծմանը, որի արդյունքում ձևավորվել է Մեծ Հնդկաստանը[3][4], 7-11-րդ դարերի միջակայքում ամենակարևոր իրադարձությունը Եռակողմ պայքարն էր, որը կենտրոնացած էր Կաննաուջում։ Հարավային Հնդկաստանը 5-րդ դարի կեսերից ունեցավ մի քանի կայսերական վերելքի շրջան։ Չոլայի դինաստիան 11-րդ դարում նվաճեց հարավային Հնդկաստանը։ Մաթեմատիկայի պատմությունը Հնդկաստանում, ներառյալ հինդուական թվերը, ազդեցություն են թողել Արաբական աշխարհում մաթեմատիկայի և աստղագիտության զարգացման վրա, ներառյալ հինդու-արաբական թվային համակարգի ստեղծմանը[5]։
Իսլամական նվաճողները 8-րդ դարում[6] նվաճեցին ժամանակակից Աֆղանստանը և Սինդը, որին հաջորդեցին Մահմուդ Ղազնևի արշավանքները[7]։ Դելիի սուլթանությունը հիմնադրվել է մ.թ. 1206 թվականին Կենտրոնական Ասիայի թյուրքերի կողմից, որոնք կառավարում էին հյուսիսային Հնդկական թերակղզու մեծ մասը մինչև 14-րդ դարի սկիզբը, բայց անկում ապրեցին 14-րդ դարի վերջին[8]` բախվելով Դելլի սուլթանությանը[9]։ Բենգալյան հարուստ սուլթանությունը նույնպես հայտնվեց որպես խոշոր տերություն, որը տևեց ավելի քան երեք դար[10]։ Այս ժամանակաշրջանում նույնպես հայտնվեցին մի քանի հզոր հինդու պետություններ, հատկապես Վիջայանագարա կայսրությունը և Ռայպուրը։ 15-րդ դարը նաև նկատելի դարձավ սիկհիզմի գալուստով։
Վաղ ժամանակակից շրջանը սկսվեց 16-րդ դարում, երբ Մեծ մողոլների կայսրությունը նվաճեց Հնդկական թերակղզու մեծ մասը[11]՝ ազդարարելով նախաինդուստրիալիզացիոն շրջանը՝ դառնալով ամենամեծ համաշխարհային տնտեսությունը և արտադրական ուժը[12][13][14]։ Մեծ մողոլների կայսրությունը աստիճանական անկում ապրեցին 18-րդ դարի սկզբին, ինչը հնարավորություն ստեղծեց վերահսկել Բենգալիայի մահուրաթաների, սիկհերի, միսորյանների, նիզամների և նավաբների և այլն[15][16]։ 18-րդ դարի կեսերից մինչև 19-րդ դարի կեսերը Հնդկաստանի խոշոր շրջանները աստիճանաբար միացվեցին Արևելահնդկական ընկերությանը, որը հանդես էր գալիս որպես ինքնիշխան տերություն բրիտանական կառավարության անունից։ Հնդկաստանում Արևելահնդկական ընկերության ղեկավարությունից դժգոհությունը հանգեցրեց 1857 թվականի հնդկական ժողովրդական ապստամբության։ Այնուհետև Հնդկաստանը կառավարվում էր անմիջապես բրիտանական թագի կողմից՝ բրիտանական Ռաջում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո անկախության համար համազգային պայքար սկսեց Հնդկական ազգային կոնգրեսը՝ Մահաթմա Գանդիի գլխավորությամբ։ Ավելի ուշ Համահնդկական մուսուլմանական լիգան հանդես եկավ առանձին մուսուլմաններով մեծամասնություն կազմող ազգային պետության օգտին։ Բրիտանական Հնդկական կայսրությունը 1947 թվականի օգոստոսին բաժանվեց Հնդկաստանի տիրապետության և Պակիստանի տիրապետության՝ յուրաքանչյուրը ձեռք բերեց իր անկախությունը։