From Wikipedia, the free encyclopedia
Пенза (Пенза,پىنزە[14] рус. Пенза) — Россия шәһәре, Пенза өлкәсенең административ үзәге.
 | |
_(2001).png) | |
| Халык саны | 492 376 (демографик баланс, 1 гыйнвар 2023)  |
|---|---|
| Нигезләнгән | 1663 |
| Хөкүмәт башлыгы | Роман Чернов |
| Сәгать поясы | UTC+03:00 |
| Кардәш шәһәрләр | Бекешчаба[1], Рамат-Ган[d][2], Омск[3][4], Ибинь[d][5], Чабаксар[6], Тамбу[7], Могилёв[8][9], Ланьчжоу[d][5], Жюльен (коммуна)[10], Пусан[11], Бордигера[5], Альба[d][12] һәм Орёл[13] |
| География | |
| АТБ | Пенза өлкәсе |
| Ил | Россия |
| Мәйдан | 290.377 км² |
| ДДӨБ | 150 метр |
| Координатлар | 53°12'тн, 45°0'кнч |
| Почта индексы | 440000 |
| Телефон коды | 8412 |
| Хөкүмәт башлыгы | Роман Чернов |
 | |
Халык саны — 517 137 кеше (2010).[15]
Шәһәр Сыры елгасында, Мәскәүдән 629 километр көньяк-көнчыгыштарак урнаша.
Сырыдан башка, шәһәр территориясендә Пенза, Пензятка, Ардым, Иске Сыры, Мойка, Барковка елгалар, Прокоп һәм Безымянный инешләре ага. Шул елгаларының кайбересе өлешчә коллекторларда агалар.
Шәһәрнең көнчыгыштан көнбатышка озынлыгы — ~25 км, төньяктан көньякка — ~19 км.
Сарытау халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +3:00 гә тигез.
Пенза климаты — уртача континентальга күчүче. Кыш уртача салкын, ноябрьның башыннан март ахырына хәтле дәвам итә, айларның иң салкыны — февраль (уртача −9,1 °C). Җәй майның ахырыннан сентябрьгә хәтле дәвам итә, июльнең уртача температурасы — 20,6 °C. Пенза климаты Мәскәү климатына охшаш, ләкин Пенза климаты континенитальрәк, явым-төшемнәр күләме азрак.
| Пенза (1981-2010 нормасы) климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
| Абсолют максимум, °C | 7,0 | 8,5 | 17,3 | 31,1 | 35,6 | 37,7 | 39,3 | 40,4 | 33,6 | 25,6 | 14,4 | 11,0 | 41,0 |
| Уртача максимум, °C | −5,5 | −5,1 | 1,0 | 12,4 | 20,8 | 24,8 | 26,6 | 24,7 | 18,2 | 9,9 | 0,6 | −4,4 | 10,3 |
| Уртача температура, °C | −8,7 | −9,1 | −3,4 | 6,8 | 14,3 | 18,5 | 20,4 | 18,3 | 12,5 | 5,6 | −2,1 | −7,4 | 5,5 |
| Уртача минимум, °C | −11,9 | −12,5 | −7,2 | 1,9 | 8,1 | 12,7 | 14,7 | 12,8 | 7,7 | 2,2 | −4,6 | −10,3 | 1,1 |
| Абсолют минимум, °C | −39,9 | −40 | −31,1 | −20 | −5,6 | −1,1 | 4,7 | 0,0 | −6,4 | −17,2 | −31,1 | −40,5 | −40,5 |
| Явым-төшем нормасы, мм | 38 | 31 | 35 | 33 | 42 | 65 | 59 | 51 | 52 | 47 | 48 | 41 | 542 |
| Чыганак: Погода и Климат | |||||||||||||
Шәһәр үз исемне Пенза елгасыннан алган, ә «Пенза» гидронимның килеп чыгышы төгәл билгеле түгел.
Пенза 1663 елда каравыл посты (агач бастругы һәм зур булмаган посад) буларак нигезләнә. 1670 елда Степан Разин отрядлары тарафыннан басып алына.
1708 елдан Казан губернасы составында, 1719 елдан аның Пенза провинциясе башкаласы. 1780 елдан Пенза калгайлыгы (1796 елда губернасына үзгәртеп корыла) һәм Пенза өязе үзәге, 1797—1801 елларда — Сарытау губернасы составында.
1774 елда Емельян Пугачёв отрядлары тарафыннан алына.
1856 елда Пенза шәһәрендә 22 чиркәү, 2681 йорт һәм 329 лавка (кибет) булган.
1928 елдан — Урта Идел өлкәсе (крае) составында, 1928—1930 елларда аның Пенза округы үзәге. 1928 елдан 2006 елга кадәр Пенза районы үзәге булып торган. 1937 елдан — Тамбов өлкәсе составында. 1939 елдан кадәр Пенза өлкәсе үзәге булып тора.
1979 елда шәһәр составына Пенза районының көньяк өлеше кертелә, шул исәптә Терновка (12.1 мең кеше, 1970), Веселовка һәм Кривозерье авыллары. 1985 елда шәһәр Хезмәт Кызыл байрагы ордены белән бүләкләнә.
| 1782[17] | 1811[18] | 1824[17] | 1840[19] | 1856[18] | 1897[20] | 1926[21] | 1939[21] | 1959[22] | 1970[23] | 1979[24] | 1989[25] | 2002[26] | 2010[27] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 8 714 | ~14 800 | 14 041 | 19 741 | ~23 800 | 59 981 | 91 600 | 159 800 | 255 481 | 373 650 | 482 916 | 543 006 | 518 437 | 517 137 |
Милли состав (2002): руслар — 92,6%, мордва — 2,3%, татарлар — 2,1%, украиннар — 1,1%.[28]
Пенза шәһәре 4 административ районга бүленгән:
Үзендә җитештерелгән йөкләнгән таварлар, хезмәт күрсәтүләр һәм эшләнгән эшләр күләме зур оешмалар гына буенча 2010 елга 44,34 млрд сум тәшкил иткән.
Тимер юл Пензага 1874 елда килә (Сызран—Вязьма сызыгы). Хәзерге вакытта Пенза — эре тимер юл төене.
Шәһәр аша яки шәһәр янында М5 «Урал» (Мәскәү — Рязань — Пенза — Самар — Уфа — Чиләбе), Р208 (Тамбов — Пенза), Р158 (Түбән Новгород — Саранск — Пенза — Саратов) автоюллар баралар.
Шәһәрнең көньяк өлешендә «Терновка» аэропорты урнаша
 |
 |
 | ||
| Аэропорт | Тимер юл вокзалы (Пенза I станциясе) | Автовокзал |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
