Казан сынлы сәнгать укуханәсе

Казан сынлы сәнгать училищесы, Н.И. Фешин исемендәге Казан сынлы сәнгать училищесы (техникум), КССУ, рус. Казанское художественное училище имени Н. И. Фешина (техникум), КХУ, ингл. Kazan Art School named after Nickolai Feshin — 1895 елдан Казан шәһәрендә эшләп килүче, Татарстан мәдәният министрлыгы карамагындагы урта махсус һөнәри белем бирүче дәүләт автоном белем бирү оешмасы.
Казан шәһәрендә ике уку бинасы (Мөштәри урамы, 16; Карл Маркс урамы, 70) һәм Яшел Үзәндә филиалы (Яшел Үзән, Засорин урамы, 4а) бар.
Уку йорты директоры — Гыйльметдинова Ольга Александровна.

Казан сынлы сәнгать училищесы
Элеккеге исемнәр	Казан сынлы сәнгать мәктәбе (1895-1917) Казан ирекле сынлы сәнгать остаханәләре (1917-1918) Казан югары сынлы сәнгать-техник остаханәләре (1918-1920) Казан сынлы сәнгать-техник институты (1920-1923) Казан сынлы сәнгать техникумы (1923-1924) Казан архитектура-сынлы сәнгать техникумы (1924-1926) Казан сынлы сәнгать-педагогия техникумы (1926-1930) Татар сәнгатьләр техникумы ( 1930-1935) Татар сынлы сәнгать техникумы ( 1935-2006)
Нигезләү елы	1895
Урын	Казан
Адрес	420012, Татарстан, Казан шәһәре, Мөштәри ур., 16.
Сайт	http://kazanartschool.ru/index.php/ru/

Уку йорты бинасы

Тарих

Сәнгать мәктәбе бинасы ХХ гасыр башында.

1895 елның 9 сентябрендә, Казан шәһәре сынлы сәнгать мәктәбе буларак, Казан шәһәр думасы һәм Казан губернаторы үтенече буенча, Россия империясенең сынлы сәнгать император академиясе президенты бөек кенәз Владимир Александрович рөхсәте белән ачыла. Мәктәпне ачуда Петербургта сынлы сәнгать академиясен тәмамлаган Н.Н. Белькович, Х.Н. Скорняков, Г.А. Медведев, Ю.И. Тиссен, А.И. Денисов (соңыннан мәктәпнең беренче рәсем укытучылары) башлап йөри^[1]. Казан сынлы сәнгать мәктәбе Россия сынлы сәнгать академиясенә караган беренче урта һөнәри белем бирү йорты була.
Казан сынлы сәнгать мәктәбе 1905 елга хәтле Зур Лядский урамында урнашкан Казанның III кызлар гимназиясе (София Вагнерның шәхси гимназиясе) бинасында шөгыльләнә. 1901 елның маенда элекке Грузинский урамында (хәзерге Карл Маркс урамы) мәктәп өчен махсус бина корыла башлый. Төзелеш белән укуханә мөдире, сәнгать укытучысы Карл Мюфке (1868—1933) үзе җитәкчелек итә. Ул бина проектын һәм төзелеш сметасын Санкт-Петербургда сәнгать академиясендә раслатуга ирешә. Барлык төзелеш эшләре 1903 елның ноябрендә төгәлләнә. Ләкин декабрьдә янгын чыгып, бинаның түбәсе янып бетә. Янгыннан соң яңадан корганда, бинаның өске өлешенең кыяфәтенә зур үзгәрешләр кертелә^[2].
Бинада сәнгать училищесы өчен мөһим булган иртәнге һәм кичке рәсем төшерү сыйныфлары, тантаналар һәм күргәзмәләр заллары, өченче катта остаханәләр өчен авыш түбәле пыяла бүлмәләр була.

• 1917 елдан Казан дәүләт азат (ирекле) сынлы сәнгать остаханәләре.
• 1918 елда Казан дәүләт югары сынлы сәнгать-техник остаханәләре итеп үзгәртелә.
• 1920 елда Казан сынлы сәнгать-техник институты (рус. КХТИ).
• 1923 елда Казан сынлы сәнгать техникумы^[3].
• 1924 елда Казан архитектура-сынлы сәнгать остаханәләре (техникум) (АРХУМАС).
• 1926 елда Казан сынлы сәнгать-педагогия техникумы^[4].
• 1927 елда Казан театр техникумы белән берләштерелә, Казан берләштерелгән сынлы сәнгать–театр техникумы исеме ала.
• 1930 елда Көнчыгыш музыка техникумы белән берләштерелеп, Татар сәнгатьләр техникумы дип атала, аның сынлы сәнгать бүлеген тәшкил итә^[5].
• 1935 елда Татар сәнгатьләр техникумыннан аерылып чыга, Татар сынлы сәнгать техникумы, соңрак Казан сынлы сәнгать училищесы итеп оештырыла.
• 2006 елда Казан сынлы сәнгать училищесынә Н.И. Фешин исеме бирелә^[6].
• 2008 елда Казан сынлы сәнгать училищесы бинасында һәм аның матди базасына таянып, В.И. Суриков исемендәге Мәскәү дәүләт академия сынлы сәнгать институтының (рус. Московский государственный академический художественный институт имени В. И. Сурикова, МГАХИ) Казан филиалы да эшли башлый.
• 2008 елда Татарстан мәдәният министрлыгы карары белән Яшел Үзән шәһәрендә Казан сынлы сәнгать училищесы филиалы (Засорин урамы, 4а) ачыла.

Бөек Ватан сугышы елларында да Казан сынлы сәнгать училищесы эшчәнлеген туктатмый.

Белгечлекләр

КССУ эмблемасы

• Сынлы сәнгать
• Дизайн
• Декоратив-гамәли сәнгать һәм халык һөнәрчелеге
• Скульптура

Укытучылар

Шулай ук карагыз: Төркем:Казан сынлы сәнгать училищесы укытучылары.

Карл Мюфке Николай Фешин Павел Беньков Павел Радимов Надежда Сапожникова

Вера Вильковиская Константин Чеботарёв Бакый Урманче Татьяна Зуева Евгений Зуев

Харис Якупов Виктор Куделькин Айрат Хәмидуллин Асия Миңнуллина Әлфия Җәмилова

яңарт | SPARQL |сурәтләр тап

туу датасы	Исем	әлма-матер	һөнәр төре	Викиҗыентыктагы төркем	үлем датасы
1915-12-28	Семён Ротницкий	И. Е. Репин исемендәге Санкт-Петербург сынлы сәнгать, скульптура һәм архитектура институты	рәссам		2004
1919-12-23	Харис Якупов	Казан сынлы сәнгать укуханәсе	рәссам	Haris Yakupov	2010-02-17
1923-12-23	Евгени Зуев	Эстония сынлы сәнгать академиясе	рәссам	Evgeniy Zuev	1989-10-31
1924-03-03	Мәснәви Хәертдинов	Харкау дәүләт дизайн һәм сынлы сәнгать институты Ivanovo Art School	рәссам	Masnavi Haertdinov	1983-06-26
1955-04-20	Мәхмүт Ваһапов	Казан сынлы сәнгать укуханәсе Мәскәү дәүләт академия сәнгать институты	рәссам	Makhmut Vagapov

Уку йортын тәмамлаучылар

Шулай ук карагыз: Төркем:Казан сынлы сәнгать укуханәсен тәмамлаучылар.

Казан сынлы сәнгать мәктәбе сынлы сәнгать, гравюра, архитектура, скульптура бүлекләрендә урта һөнәри уку йортлары өчен рәссам-мөгаллимнәр һәм милли мәктәпләр өчен рәсем укытучылары әзерләгән. Сәләтле шәкертләр Россия сынлы сәнгать академиясенә караган Санкт-Петербург югары сынлы сәнгать училищесынә укырга керә алган^[7].

Инкыйлабка кадәр

Николай Фешин Павел Беньков Давид Бурлюк Леонид Овсянников Пётр Дульский Надежда Сапожникова Вера Вильковиская Эрнест Шталберг Николай Пинегин Пётр Котов

Вадим Мизеров Азарий Трапицын Василий Сыромятников Карлис Зале Фёдор Модоров Варвара Степанова Александр Родченко Михаил Лобанов Александр Григорьев

Инкыйлабтан соң

Иоаким Максимов-Кошкинский Магдалина Мавровская Мәхмүт Госманов Лотфулла Фәттахов Әмир Мәҗитов Михаил Нефёдов Игорь Вулох Илдар Ханов Александр Новосёлов

Константин Васильев Абрек Абзгилдин Игорь Башмаков Николай Абрамов Владимир Кудряшёв Дмитрий Мощевитин Айрат Хәмидуллин Фәрит Вәлиуллин Усман Абдуллов

Автоматик исемлек

яңарт | SPARQL |сурәтләр тап

туу датасы	Исем	һөнәр төре	эш урыны	Викиҗыентыктагы төркем	үлем датасы
1877-03-26	Надежда Сапожникова	рәссам		Nadezhda Sapozhnikova	1942-10 1942-11
1879-03-23	Петр Дульский	педагог сәнгать белгече музей эшлеклесе нәшир			1956-03-08
1879-05-15	Константин Лепилов	рәссам			1941-10-05
1881-11-26 1881-12-09	Николай Фешин	рәссам		Nikolai Ivanovich Fechin	1955-10-05
1885-11-27	Николай Шулпинов	рәссам		Nikolai Shulpinov	1921-08-07
1886-07-25	Александр Соловьёв				1966
1888-01-01	Василий Александров	мигъмар			1953-05-19
1888-06-17	Герман Мелентьев	рәссам		German Melentyev	1967-03-28
1888-10-28	Карлис Зале	сынчы		Kārlis Zāle	1942-02-19
1889-05-04	Вадим Мизеров	рәссам	Томск политехника университеты		1954-11-21
1889-06-26	Пётр Котов	рәссам укытучы	Сынлы сәнгать һәм мигъмарият милли академиясе С. А. Герасимов исемендәге Бөтенрусия дәүләт кинематография институты Мәскәү дәүләт академия сәнгать институты	Pyotr Kotov	1953-07-04
1890-08-24	Моисей Спиридонов	рәссам			1981-03-31
1891	Дмитрий Фёдоров				1959
1891-01-27	Никита Сверчков	рәссам			1985-07-18
1891-06-29	Михаил Лобанов	рәссам			1970
1891-10-08	Дмитрий Жилов	сынчы рәссам биолог			1959-01-07
1891-11-23	Александр Родченко	рәссам фотограф сынчы мигъмар график дизайнер designer typographer сынлы сәнгать эшлеклесе graphic artist		Alexander Rodchenko	1956-12-03
1892	Константин Чеботарёв	рәссам		Konstantin Chebotaryov	1974
1892-03-24	Алексей Попов	актёр кинорежиссёр театр режиссеры тиятыр пидагугы публицист тиятыр белгече укытучы сценаричы	Россия театр сәнгате университеты — ГИТИС		1961-08-18
1892-04-28	Илларион Плещинский	рәссам	Сынлы сәнгать һәм мигъмарият милли академиясе Киев милли төзелеш һәм архитектура университеты		1961-02-06
1893	Иван Тютиков	рәссам			1973
1894	Петр Байбарышев				1942
1894-08-08	Янис Лиепинш	рәссам	Латвия сынлы сәнгать академиясе		1964-09-02
1894-11-05 1894-10-28 1894-11-09 1894-10-09	Варвара Степанова	рәссам designer шагыйрь иллюстратор textile artist сәхнә бизәүче graphic artist истрады әртисе сәнгатькәр	Vkhutemas Académie d'éducation communiste Krupskói	Varvara Stepanova	1958-05-20
1895-06-22	Владимир Соколов	рәссам			1971
1896-06-09	Пётр Фомичев	рәссам			1975-09-16
1896-11-04	Николай Крутильников	рәссам укытучы	Алмацінскі каледж дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва		1961-04-13
1902-06-25 1902-07-25	Владимир Кудряшёв	рәссам		Vladimir Kudryashov	1944-11-09
1903-11-07	Дмитрий Красильников	рәссам	Татарстан китап нәшрияты Central Publishing House of the Peoples of the USSR Раздавім фашысцкую гадзіну Vozhyk	Dmitriy Krasil'nikov	1951
1903-11-27	Николай Ломоносов	сынлы сәнгать эшлеклесе театр рәссам-бизәүчесе	Yekaterinburg Youth Theatre Пирем драма театры		1995-09-23
1904-07-15	Габделгазиз Зыятдинев				1991-10-28
1905	Сергей Михайлов	рәссам			1985-08-14
1906-02-16	Сәрвәр Җәтәрә	актёр режиссёр драматург	Комык музыкаль-дырам тиятры		1980
1907-01-27	Николай Барышев	рәссам clandestine agent	Gorky Drama Theatre		1944-04-10
1907-08-11	Анатолий Нератов	рәссам мигъмар iconographer			1973-07-01
1914-02-23 1914-03-08	Магдалина Мавровская	рәссам			2012-05-24
1918-07-21	Анатолий Козырев	сынчы рәссам		Anatoli Ivanovich Kozyrev	1980-09-07
1918-09-27	Лотфулла Фәттахов	рәссам		Lotfulla Fattahov	1981-06-17
1918-10-25	Мәхмүт Госманов	рәссам		Makhmut Usmanov	2006
1919-06-19	Пётр Сажин	сынчы			1999-02-05
1919-12-23	Харис Якупов	рәссам	Казан сынлы сәнгать укуханәсе	Haris Yakupov	2010-02-17
1922-01-28	Әнвәр Нагаев	рәссам			2002-12-11
1922-08-08	Әсгать Сәфәргалин	рәссам		Ashat Safargalin	1975-08-28
1923-05-23	Николай Кузнецов (1923)	рәссам		Nikolay Kuznetsov (painter)	1974-12-15
1923-09-29	Сергей Лывин	рәссам		Sergey Lyvin	2000-03-18
1924-02-18	Александр Талеев	рәссам			2006-04-04
1924-02-25	Әнәс Тумашев	рәссам сәхнә бизәүче		Anas Tumashev	2010-10-12
1924-06-24	Владимир Попов	рәссам		Vladimir Popov (painter)	2023-10-27
1924-09-13	Владимир Кузнецов	рәссам укытучы	Харьков дәүләт дизайн һәм сәнгать академиясе		1998-12-23
1925-01-15	Юрий Матвеев	сәхнә бизәүче рәссам	Kharkiv Ukrainian Drama Theatre		1988-09-24
1925-08-14	Владимир Гольба	рәссам укытучы	Kharkiv State School of Art
1925-08-19	Петр Баландин				1994-07-08
1926-03-19	Нәкый Бикташев				1980-10-29
1926-05-05	Яромир Печкин	сынчы	Беларус милли техника университеты		1976-06-17
1927-11-03	Сергей Ланзы	рәссам			1977
1928-02-18	Мәсгут Шәрифуллин	язучы
1928-08-01	Григорий Васягин	рәссам			2005-12-29
1930-05-07	Евгений Сидоркин	рәссам иллюстратор graphic artist			1982-09-03
1930-10-19	Андрей Визел		РФА КФҮ Органик һәм физик химия институты		2019-11-14
1931-08-10	Рафаил Баһаветдинов	рәссам			2017
1932-04-17	Николай Индюхов				2009-04-05
1932-12-03	Нәүфәл Адылов	сынчы		Naufal Adylov	2004-12-01
1934-03-30	Рөстәм Килдебәкев	рәссам muralist рәссам-витражис mosaicist tapestry designer рәссам-плакатчы		Rustem Kildibekov	2023-11-09
1934-07-10	Рафаэль Агафонов	сынчы рәссам сәхнә бизәүче			2014-06-26
1934-12-21	Рафаэль Мәсәгутов	рәссам җәмәгать эшлеклесе		Rafael Masautov
1936-01-24	Александр Бакулевский	иллюстратор сәнгатькәр график дизайнер рәссам graphic artist		Aleksandr Bakulevskiy	2021-08-23
1936-05-01	Май-оол Даржай	рәссам			2005-06-14
1936-10-11	Закир Батраев	университет профессоры		Zakir Batraev
1938-01-03	Игорь Вулох	рәссам		Igor Vulokh	2012-11-28
1938-11-22	Валерий Скобеев	рәссам		Valery Skobeev	2022-07-29
1939-03-31	Рәшит Гыймашев	рәссам		Rashit Imashev	2007-03-11
1939-11-13	Илдар Зарипов	рәссам		Ildar Zaripov	2012-06-14
1940-02-29	Виктор Фёдоров	рәссам mosaicist graphic artist пәртеритче		Viktor Kronidovich Fyodorov	2001-10-05
1940-10-28	Равил Исмәгыйлев
1942-01-06	Георгий Тайгильдин
1942-03-25	Алексей Штерн	рәссам театр режиссеры куючы-рәссам
1942-09-03	Константин Васильев	рәссам		Konstantin Vasilyev	1976-10-29
1946-08-05	Надир Әлмиев	рәссам		Nadir Almeev
1946-11-14	Измаил Ефимов	рәссам
1946-12-22	Григорий Эйдинов (1946)	иллюстратор рәссам		Grigory Eidinov
1947-08-01	Шамил Шәйдуллин	рәссам		Shamil Shaidullin	2021-08-03
1949-02-23	Рәшит Сафиуллин	рәссам сәхнә бизәүче graphic artist			2024-02-13
1949-07-28	Александр Леухин	рәссам
1949-11-01	Валентина Губская	рәссам	Татар дәүләт «Әкият» курчак театры Казан театр укуханәсе
1951-01-04	Шамил Нигъмәтуллин				2004-02-01
1951-01-09	Зөфәр Гыймаев	рәссам		Zufar Gimaev	2022-02-15
1951-01-16	Рәшит Гаимов	рәссам мөгаллим	Казан милли тикшеренү технология университеты Мәскәү дәүләт академия сәнгать институты	Rashit Gaimov
1951-08-15	Әлфия Җәмилова
1952-11-26	Асия Миңнуллина	рәссам сынчы		Asiya Minulina
1952-12-11	Фәридә Хәсьянова	рәссам children's book illustrator		Farida Hasyanova
1954-02-10	Рәшит Газиев	рәссам сәхнә бизәүче		Rashit Gazeev	2021-12-22
1954-04-12	Рәшит Гафиятуллин	хөкемче
1955-04-20	Мәхмүт Ваһапов	рәссам	Казан сынлы сәнгать укуханәсе Казан дәүләт мәдәният институты	Makhmut Vagapov
1958-04-04	Наилә Кумысникова	рәссам сәхнә бизәүче		Nailya Kumysnikova
1959-02-24	Фәрит Вәлиуллин	рәссам	Татар дәүләт гуманитар-педагогика университеты Казан (Идел буе) федераль университеты	Farit Valiullin
1959-12-04	Игорь Щетинин	рәссам
1961	Сергей Светлаков	рәссам пәртеритче
1963-06-15	Әнвәр Сәйфетдинев	рәссам		Anvar Kamilevich Sayfutdinov
1967-10-20	Әлфия Ильясова	рәссам		Alfiya Sargin
1968-12-31	Луиза Фәсхетдинова	designer	Әмир Мәҗитов музее Арча милли аяк киеме фабрикасы Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең Шиһабетдин Мәрҗани исемендәге Тарих институты
1971-12-27	Фәридә Харрасова	рәссам иллюстратор		Farida Harrasova
	Владимир Бельтюков	рәссам

Бина

Төп мәкалә: Казан сәнгать мәктәбе бинасы

Псевдоурыс стилендә (теремга охшатып) кызыл кирпечтән салынган 3 катлы бина. Планда бина Н хәрефенә охшап тора. Гомуми мәйданы — 5232,2 м². Бина төзелешендә иң яхшы кирпеч, известняк, ак таш кулланылган. Идәннәргә паркет җәелгән.
Бинаның архитекторы Карл Мюфке III дәрәҗә Изге Станислав ордены белән бүләкләнә (1905).
1930-1941 елларда бинада коммуналь төзелеш инженерлары институты урнаша.
1941-2004 елларда КАИның 2 нче уку бинасы булып хезмәт итә. 2004 елда Казан сынлы сәнгать училищесынә кайтарып бирелә. Башта төп фасад ремонтлана, аннары бинаның эчке корылмаларына реставрация үткәрелә.
1995 елда бина «Шәһәр мигъмарияты һәйкәле», «илкүләм әһәмияткә ия дәрәҗәле мәдәният мирасы ядкәре» дип табыла^[8].

Искәрмәләр

1. Аrtru.info сайтында, archived from the original on 2013-12-07, retrieved 2016-02-23
2. Юлия Глазырина. Карл Мюфке - архитектор и педагог. «Казанские истории», 2010 ел, 20 сентябрь
3. РСФСР ХКШ карары, 1923 ел 10 июль
4. АТССР мәгариф халык комиссариаты коллегиясе карары 1926 ел, 9 август
5. ТАССР мәгариф халык комиссариаты коллегиясе карары 1929 ел, 18 ноябрь
6. Постановление Кабинета Министров Респуб¬лики Татарстан от 16 ноября2006 г. № 551
7. Чуаш белешмәлеге
8. Указ Президента РФ № 176 от 20 февраля 1995 года

Әдәбият

1. Глухов М. С. Печать и пути развития татарской советской художественной культуры 1917—1932 гг. Казань, 1974.

Сылтамалар

• Уку йортының рәсми сайты
• КССУ турында «Казан яңача» сайтында(үле сылтама)

Моны да карагыз