Йошкар-Ола

Йошкар-Ола (элеккеге исеме — Чар) (чирм. Йошкар — «кызыл», чирм. Ола — «шәһәр» — «Кызыл шәһәр», искергән чирм. Чарла, Цар-ола^[5]) – Мари Эл республикасының башкаласы.

Йошкар-Ола
чирм. Йошкар-Ола
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1584[1]
Рәсми исем	Йошкар-Ола
Рәсми тел	чирмеш теле һәм рус теле
Гимн	Йошкар-Ола һимны[d]
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Мари Иле, «Йошкар-Ола каласы» шәһәр округы[d][2], Йошкар-Олинский район[d], Мари Автономияле Совет Социалистик Республикасы, Мари автономия өлкәсе һәм Чар өязе
Административ-территориаль берәмлек	«Йошкар-Ола каласы» шәһәр округы[d][2]
Сәгать поясы	UTC+03:00
Хөкүмәт башлыгы	Евгений Васильевич Маслов[d]
Халык саны	266 675 (2017)[3]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	100 метр
Кардәш шәһәр	Сомбатһей, Бурж, Принстон (Көнбатыш Вирджиния), Әстерхан һәм Кемер (Анталья)[4]
Бүләкләр
Мәйдан	100,39 км²
Почта индексы	424000–424045
Рәсми веб-сайт	i-ola.ru
Җирле телефон коды	8362
Шәрәфле ватандашлар төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Йошкар-Ола Викиҗыентыкта

Халык саны — 248 688 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 259 162 кеше (2010).^[6]

География

Шәhәр Кече Какшан елганың сул ягында, Мәскәүдән 743 километрга көчыгышрак урнашкан. Яшел Үзән — Яраң тимер юлында Йошкар-Ола станциясе. Шәһәр аша Р165 (Йошкар-Ола — Яраң), Р172 (Йошкар-Ола — Өрҗем), Р173 (Йошкар-Ола — Козьмодемьянск), Р174 (Йошкар-Ола — Мария Посады — Чуел), Р175 (Йошкар-Ола — Яшел Үзән — Казан), Р176 «Нократ» (Чабаксар — Йошкар-Ола — Киров — Сыктывкар) автоюллар баралар.

Йошкар-Оладан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)[7]
			Петрозаводск ~ 1434 км Вологда ~ 866 км	Сыктывкар ~ 724 км Киров ~ 297 км	Березники ~ 846 км Глазов ~ 396 км
			Түбән Новгород ~ 325 км Владимир ~ 576 км Мәскәү ~ 763 км	Роза ветров	Ижау ~ 523 км Пермь ~ 669 км Екатеринбург ~ 1025 км
			Чабаксар ~ 96 км Саранск ~ 418 км	Сембер ~ 317 км Самар ~ 559 км	Казан ~ 145 км Ырынбур ~ 873 км

Сәгать поясы

Йошкар-Ола һәм Мари Ил Республикасы Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +3:00 гә тигез.

Климат

Йошкар-Ола климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Уртача максимум, °C	−9,9	−7,5	−0,6	9,4	18,4	22,6	24,5	22,4	15,6	6,3	−1,2	−5,9	7,8
Уртача температура, °C	−13,9	−12,1	−5,4	4,6	12,2	16,5	18,7	16,5	10,8	3,2	−3,8	−9,2	3,2
Уртача минимум, °C	−17,9	−16,6	−10,1	−0,3	6,0	10,3	12,8	10,6	6,0	0,0	−6,3	−12,5	−1,5
Явым-төшем нормасы, мм	32	25	24	34	40	61	82	60	54	53	46	37	548
Чыганак: Гидрометцентр России

Тарих

Шәһәр 1584 елда Фёдор Иванович патшасы указы буенча «Царёв город на Кокшайке» (соңрак ул Царёвококшайскка әйләнә) исеме астында ныгытма буларак нигезләнә.

1708 елдан — Казан губернасы составында, 1719 елдан — аның Зөя провинциясе үзәге. 1781 елдан — Казан губернасының Чар өязе үзәге.

1856 елда шәһәрдә 5 чиркәү, 178 йорт һәм 10 лавка (кибет) булган.

1919 елда шәһәргә Краснококшайск исеме бирелә. 1920 елның июньдә, Казан губернасы юкка чыгару сәбәпле, Краснококшайск өяз белән Вятка губернасы составына кертелә; шул ук елның ноябрьдә Мари автономияле өлкәсе оештырыла, ә Краснококшайск аның административ үзәге була.

1928 елда шәһәргә Йошкар-Ола (Кызыл шәһәр) исеме кушыла. 1936—1990 елларда — Мари Автономияле Совет Социалистик Республикасы башкаласы.

1991 елдан Мари Ил Республикасы башкаласы булып тора.

Халык

1840[8]	1856[9]	1897[10]	1913[9]	1926[9]	1931[9]	1939[9]	1959[11]	1970[12]	1979[13]	1989[14]	2002[15]	2010[6]
967	~1 200	1 658	~2 500	~4 300	~7 600	~27 200	88 744	166 073	201 371	241 601	256 719	248 688

Милли состав: руслар — 66,3%, чирмешләр — 24,7%, татарлар — 4,6%, украиннар — 2,3%, чуашлар — 0,8%.^[16]

Югары уку йортлары

• Мари дәүләт университеты
• Идел буе дәүләт техника институты
• Регионара ачык социаль институты

Шуның өстенә, шәһәрдә башка югары уку йортларның якынча 10 филиал эшли.

Галерея

• 
  Күккә ашу чиркәве
• 
  Ленин проспекты
• 
  Милли сәнгать галереясе бинасы
• 
  «Сомбатхей» микрорайоны

Кардәш шәһәрләр

• Сомбатхей, Маҗарстан
• Бурж, Франция
• Принстон, АКШ

Партнёр шәһәрләр:

• Чабаксар, Россия
• Казан, Россия

Кызыклы фактлар

• Йошкар-Ола — Й хәрефеннән башланган бердәнбер Россия шәһәре.
• Йошкар-Ола маричадан ненецчага «Нарьян-Мар» итеп тәрҗемә ителә.

Шәхесләр

• Виктор Тёмин, фотограф.

Татарлар

• Булат Нигъмәтуллин, җырчы, ТР атказанган артисты (2017).

Искәрмәләр

1. http://www.i-ola.ru/userfiles/file/gen_plan_A3_2009.pdf
2. ОКТМО

   https://wikidata.org/wiki/Track:P764https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203
3. https://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
4. https://www.kemer.bel.tr/en/our-cities/mari-el-cumhuriyeti-yoskar-ola1.html
5. архив күчермәсе, archived from the original on 2012-06-09, retrieved 2012-12-08
6. архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-12-08
7. Яндекс.Карты. Яндекс.Карты. 2011-09-22 тикшерелгән.
8. Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
9. http://www.mojgorod.ru/r_marijel/joshkarola/
10. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=476
11. 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
12. 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
13. 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
14. 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
15. 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
16. 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2012-12-08

Тышкы сылтамалар

• Йошкар-Ола Яндекс.Панорамаларда