Дубний

Дубний (лат. Dubnium, Db) — Менделеевның периодик таблицасының 7 период, 5 төркем элементы. Тәртип номеры - 105.

Резерфордий◄ Дубний / Dubnium (Db) ►Сиборгий
Атом номеры	105
Матдәнең тышкы күренеше
Атомның үзлекләре
Атом массасы (моляр масса)	[262,1138] а. м. б. (г/моль)
Атом радиусы	пм
Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон)	кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурациясе
Химик үзлекләре
Ковалент радиусы	пм
Ион радиусы	пм
Электр тискәрелеге (Полинг буенча)
Электрод потенциалы
Оксидлашу дәрәҗәсе
Матдәнең термодинамик үзлекләре
Тыгызлык	г/см³
Моляр җылы сыешлыгы	Дж/(K·моль)
Җылы үткәрүчелек	Вт/(м·K)
Эрү температурасы	K
Эрү җылылыгы	кДж/моль
Кайнау температурасы	K
Парга әйләнү җылылыгы	кДж/моль
Моляр күләм	см³/моль
Матдәнең кристаллик рәшәткәсе
Рәшәткә төзелеше
Рәшәткә параметрлары	Å
Дебай температурасы	K

СССР-да һәм Рәсәйдә 1997 елга кадәр — Менделеевның элементлар таблицасында 105-енче элемент нильсборий(Ns) исеме белән билгеле булган.

Символы

Дубний элементының символы - Db (Дубний дип укыла).

Тарихы

105-енче элемент беренче тапкыр Дубна каласында 1970 елда Г.Н.Флёров төркеме тарафыннан ²⁴³</nowiki>Am төшләрен ²²</nowiki>Ne^[1] ионнары белән бомбага тоту юлы белән алынган.

Берклида (Америка Кушма Штатлары) ²⁴⁹</nowiki>Cf+¹⁵Н→²⁶⁰Db+4n^[2] реакцияләре шулай ук мөстәкыйль үткәрелеп, ачыш ясалган булган. ИЮПАК-ның эшче төркеме 1993 елда, 105 -енче элементны ачу хөрмәте Дубна белән Беркли төркемнәре арасында бүленергә тиеш дигән нәтиҗәгә килгән^[3].

Исеменең килеп чыгышы

Совет тикшеренүчеләре яңа элементны Нильс Бор хөрмәтенә нильсборий (Ns) дип атарга тәкъдим иткән ^[4], американнар — уранның үзе бүленүен (рус. спонтанное деление) ачкан авторларның берсе Отто Һан хөрмәтенә һаний (Ha)^[2]., ИЮПАК комиссиясе 1994 елда Жолио-Кюри хөрмәтенә жолиотий (Jl) дигән исем тәкъдим иткән булган ^[5]; моңа кадәр элемент рәсми рәвештә грекча саннар исеме белән — уннилпентиум (Unp) дип аталган, ягъни гади 105 саны. Төрле елларда бастырып чыгарылган таблицаларда элементның Ns, На, Jl символларын күрергә була. ИЮПАК-ның 1997 елдагы йомгаклаучы карарына ярашлы, Дубна каласындагы Рәсәй буенча Берләштерелгән атом-төш тикшеренүләре институты хөрмәтенә бу элемент дубний исемен алган^[6].

Билгеле изотоплары

Изотоп	Масса	Ярым таркалу чоры[7]	Таркалу тибы
255Db	255	${\displaystyle 1{,}6\,_{-0,4}^{+0,6}}$ с	251Lr (80 %)-га α-таркалу; үзлегенән бүленү
256Db	256	${\displaystyle 1{,}6\,_{-0,3}^{+0,5}}$ с	252Lr (64 %)-га α-таркалу; 256Rf (36 %)-га β-таркалу; үзлегеннән бүленү (0,02 %)
257Db	257	${\displaystyle 1{,}50\,_{-0,15}^{+0,19}}$ с	253Lr-га α-таркалу
258Db	258	4,0 ± 1,0 с	254Lr (67 %)-га α-таркалу; 258Rf-га β-таркалу
259Db	259	0,51 ± 0,16 с	255Lr-га α-таркалу
260Db	260	1,52 ± 0,13 с	256Lr-га α-таркалу
261Db	261	1,8 ± 0,4 с	257Lr - га α-таркалу
262Db	262	35 ± 5 с	258Lr (67 %)-га α-таркалу; үзе бүленү
263Db	263	${\displaystyle 27\,_{-07}^{+10}}$ с	үзе бүленү (55 %); 259Lr (41 %) - га α-таркалу ; 263Rf (3 %)-га β-таркалу
267Db	267	${\displaystyle 73\,_{-033}^{+350}}$ мин.	үзе бүленү
268Db	268	${\displaystyle 32\,_{-07}^{+11}}$ ч.	үзе бүленү

Чыганаклар

• Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
• IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган. (2005).(ингл.)

Менделеевның химик элементлар периодик таблицасы

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

Uue

Ubn

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

 

1. G. N. Flerov et al. {{{башлык}}} // Nuclear Physics A. — Т. 160. — № 1. — С. 181-192.
2. Albert Ghiorso et al. {{{башлык}}} // Physical Review Letters. — Т. 24. — № 26. — С. 1498 - 1503.
3. R. C. Barber et al. {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 65. — № 8. — С. 1757-1814.
4. См., например, G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian {{{башлык}}} // Progress in Particle and Nuclear Physics. — Т. 19. — С. 197-239.
5. Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 66. — № 12. — С. 2419-2421.
6. Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 69. — № 12. — С. 2471-2473.
7. Nudat 2.3