Борий (лат. Bohrium, Bh) — Менделеевның периодик таблицасының 7 период, 7 төркем элементы. Тәртип номеры - 107. Тотрыксыз радиоактив элемент. Масса саны 261 - 272 кадәр булган изотоплары билгеле. Иң тотрыклы изотобы — борий-267, ярым таркалыш чоры 17 с[1].
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Атом номеры | 107 | |||
| Матдәнең тышкы күренеше | ||||
| Атомның үзлекләре | ||||
| Атом массасы (моляр масса) | [262,1229] а. м. б. (г/моль) | |||
| Атом радиусы | пм | |||
| Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон) | кДж/моль (эВ) | |||
| Электрон конфигурациясе | ||||
| Химик үзлекләре | ||||
| Ковалент радиусы | пм | |||
| Ион радиусы | пм | |||
| Электр тискәрелеге (Полинг буенча) | ||||
| Электрод потенциалы | ||||
| Оксидлашу дәрәҗәсе | ||||
| Матдәнең термодинамик үзлекләре | ||||
| Тыгызлык | г/см³ | |||
| Моляр җылы сыешлыгы | Дж/(K·моль) | |||
| Җылы үткәрүчелек | Вт/(м·K) | |||
| Эрү температурасы | K | |||
| Эрү җылылыгы | кДж/моль | |||
| Кайнау температурасы | K | |||
| Парга әйләнү җылылыгы | кДж/моль | |||
| Моляр күләм | см³/моль | |||
| Матдәнең кристаллик рәшәткәсе | ||||
| Рәшәткә төзелеше | ||||
| Рәшәткә параметрлары | Å | |||
| Дебай температурасы | K | |||
Борий элементының символы - Bh (Борий дип укыла).
107-че элементны синтезлау турында беренче тапкыр 1976 елда Дубна Төш тикшеренүләре берләштерелгән институтында эшләгән Юрий Оганесян төркеме хәбәр итә [2].
1981 елда Авыр ионнар институтында (алман. Gesellschaft für Schwerionenforschung, GSI) эшләгән немец галимнәре төркеме Нармштадт каласында, куллану методикасын камилләштереп, шул ук реакция продуктларын 209Bi+54Ц тикшерә, һәм аның нуклид параметрларын билгели.
Алга таба тикшерүләр күрсәтүенчә 261107 изотобы озаграк вакыт торырга сәләтле, хәзерге бәяләмә буенча 12 мс тәшкил итә, бу 1976 ел нәтиҗәләренә караганда югарырак булып чыга.
1992 елдың сентябрендә Нармштадт һәм Дубна галимнәре арасында 107-енче элементны Дания физигы Нильс Бор[3] хөрмәтенә "Нильсборий" дип атарга килешелгән, ә беренче чорда совет галимнәре бу исемне 105-че элемент өчен планлаштырган булган (хәзерге дубний )[4]. 1993 елда IUPAC 107-че элементны идентификацияләүдә немец төркеменең өстөнлөгөн таный, ә 1994 елда үз киңәшендә "борий" исемен тәкъдим итә, чөнки химик элементларның исемнәре беркайчан да галимнең исеме һәм фамилиясеннән тормаган[5]. Бу тәкъдим 1997 елда Дания химиклары белән консультациядән соң, тулысынча килешелеп, раслана[6].
| Изотоп | Масса | Ярымтаркалу периоды[7] | Таркалу тибы |
|---|---|---|---|
| 260Bh | 260 | 300 мс | 256Db-га α-таркалу |
| 261Bh | 261 | 12 (+5/−3 мс) | 257Db-га α-таркалу |
| 262Bh | 262 | 290 мс | 258Db-га α-таркалу |
| 263Bh | 263 | 200 мс | 259Db-га α-таркалу |
| 264Bh | 264 | 0,44 (+0,60/−0,16) с | 260Db-га α-таркалу |
| 265Bh | 265 | 0,9 (+0,7/−0,3) с | 261Db-га α-таркалу |
| 266Bh | 266 | 1,7 (+8,2/−0,8) с | 262Db-га α-таркалу |
| 267Bh | 267 | 17 (+14/−6) с | 263Db-га α-таркалу |
| 268Bh | 268 | 25 с | 264Db-га α-таркалу |
| 269Bh | 269 | 25 с | 265Db-га α-таркалу |
| 270Bh | 270 | 30 с | 266Db-га α-таркалу |
| 271Bh | 271 | 40 с | 267Db-га α-таркалу |
| 272Bh | 272 | 10 (+12/−4) с | 268Db-га α-таркалу |
| 273Bh | 273 | 90 мин | 269Db-га α-таркалу |
| 274Bh | 274 | 90 мин | 270Db-га α-таркалу |
| 275Bh | 275 | 40 мин | билгесез |
Борий 1976 елда Оганесян тарафыннан ачыла.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
