Üsküdar
İstanbul ilçesi (Anadolu Yakası) Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Üsküdar (Osmanlıca: اوسكودار,Yunanca: Ουσκουντάρ) veya Skutari (Yunanca: Σκουτάριον, romanize: Skoutàrion), İstanbul'un Anadolu Yakası'nda yer alan ilçedir. Kocaeli Yarımadası'nın batı kesiminde yer alan Üsküdar, kuzeyden Beykoz, kuzeydoğudan Ümraniye, doğudan Ataşehir, güneyden Kadıköy ilçeleri ve batıdan İstanbul Boğazıyla çevrilidir. İlçe 33 tane mahalleden oluşmaktadır. 2015 yılında gerçekleştirilen İstanbul'da Yaşam Kalitesi Araştırması'nda tüm ilçeler arasında 7. sırada yer almıştır.[1]
| Üsküdar Skutari | |
|---|---|
 Saat yönünde: ·Üsküdar kedisi·Üsküdar'daki bir büfe·Nöbet tutan asker·Kız Kulesi·Üsküdar Saat Kulesi· | |
 Üsküdar'ın İstanbul'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| Bölge | Marmara |
| İl | İstanbul |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Sinem Dedetaş (CHP) |
| • Kaymakam | Adem Yazıcı |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 58 km² |
| Rakım | 150 m |
| Nüfus (2023) | |
| • Toplam | 524.452 |
| • Yoğunluk | 9223.6/km² |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TRS) |
| Posta kodu | 34674 |
| Alan kodu | 0216 |
| Plaka kodu | 34 |
Resmî site www.uskudar.bel.tr | |
33 mahalleden oluşan Üsküdar'ın nüfusu, 2023 TÜİK verilerine göre 517.348 kişi olarak tespit edilmiştir.[2] 1926 yılına kadar il statüsünde olan Üsküdar aynı yıl yapılan yasal düzenlemeyle ilçe statüsüne getirilip İstanbul'a bağlanmıştır. 1930'da Kadıköy ve Beykoz'un, 1987'de Ümraniye'nin Üsküdar'dan ayrılarak ilçe olmaları, 2008'de de Örnek, Esatpaşa ve Fetih mahallelerinin Ataşehir'e bağlanmasıyla bugünkü sınırlarına ulaşmıştır.
Yerleşimin Antik Çağ'daki ilk adı Khyrsopolis olup Yunanca 'Altın şehir' anlamına gelmekteydi.[3] Üsküdar adının, Roma döneminin Roma ordusunun zırhlı süvari birliklerden olan Scutarii ve buradaki Skutarion (Yunanca: Σκουτάριον) Kışlası'ndan geldiği düşüncesi yaygındır. Özhan Öztürk Latince “zırhlı süvari” anlamına gelen Scutarii kelimesi ile Antik Çağ’da bozkırların atlı savaşçıları olarak anılan İskitlerin kendilerine verdikleri “okçular” anlamındaki skudat ismi arasındaki benzerliğe dikkat çekmiştir.[3] Bizanslılarca Hrisopolis (Altınşehir) olarak adlandırılan Üsküdar, 12. yüzyıldan itibaren Skutarion olarak tanınmaya başlamıştır. IV. Haçlı Seferi ile İstanbul'a gelen Geoffroy de Villehardouin, Histoire de la conquête de Constantinople (İstanbul'un Zaptının Tarihi) adlı kitabında bu semt için “Escutaire” sözcüğünü kullanmış ve bu sözcük Fransızca kaynaklarda sık sık tekrarlanmıştır. Skutarion ismi zamanla Üsküdar'a dönüşmüştür.
İlçeye adını, güneybatı kesimdeki eski iskele yerleşmesi verir. Günümüzde hemen hemen Selman Ağa, İnkılap, Gülfem Hatun ve Rumi Mehmet Paşa mahallelerini içine alan bu tarihsel yerleşmeye Üsküdar denir. Bazı kaynaklara göre, Moda Burnu'nda oturan Halkedonlular teknelerini MÖ 7. yüzyılda Üsküdar kıyısında bulunan tersanelerde inşa ediyorlardı. Adının, Yunanca Skutarion (Skytarion) ya da Latince Skutari'nin (Scutari) zamanla değişime uğramasıyla bugünkü halini aldığı sanılır. Semt MÖ 5. yüzyılda kıyıdaki yerleşim bölgesini surla çeviren Atinalılar döneminden ve hatta daha da önceden beri önemli bir ulaşım ve konaklama merkeziydi. Boğaz'ın iki yakası arasındaki ulaşımda tarih boyunca büyük önem taşıdı. Bizantion ve Konstantinopolis'i ele geçirmek amacıyla değişik dönemlerde doğudan gelen farklı güçlerin düzenledikleri saldırılar sırasında hep askeri üs olarak kullanıldı. Ulaşım, konaklama, askeri üs olarak yararlanılmasının yanı sıra, ticari açıdan da büyük önem taşıyan Üsküdar, Konstantinopolis'in fethinden çok önce 1352 yılında Türklerin eline geçti. Orhan Gazi döneminden beri Osmanlıların denetiminde olan Üsküdar'a Türklerin geniş ölçüde yerleşmesi II. Mehmed (Fatih) dönemine rastlar.
İstanbul'un fethinden sonra, kent ile çevresinde yönetim ve yargı düzeninin kurulması sırasında iki büyük birim belirlendi. Suriçindeki kentsel alanı İstanbul Kadılığı temsil ediyordu. Sur dışında banliyö durumundaki Eyüpsultan, Galata ve Üsküdar kadılıklarına ise Bilâd-ı selâse deniyordu. Üsküdar kadısı, öbür kadılarla birlikte padişah ve sadrazama bağlıydı. Anadolukavağı, Gebze, Kartal, Pendik ve Şile'de Üsküdar kadısının birer naibi vardı. Beykoz Kazası da Üsküdar Kadılığı'na bağlıydı ama naibini arpalık olarak bu kazayı yöneten müneccimbaşı belirlerdi. Kandıra ve Şile kazaları da 1581'de Üsküdar Kadılığı'na bağlandı. 1826 yılında İhtisab Nezareti, 1846 yılında da adı daha sonra Zaptiye Nezareti olarak değiştirilen Zaptiye Müşirliği kuruldu. 1867 yılında çıkarılan Vilayetler Nizamnamesi'ne göre İstanbul'da valilik kurulmamış, bu görev Zaptiye Müşirliği tarafından yürütülmüştür. Bu dönemde Dersaadet ve Bilad-ı Selase, Bab-ı Zaptiye'ya bağlı değildi. 1854'te şehremaneti kurulunca İhtisab Nezareti kaldırıldı ve 1877'de Beyoğlu, İzmit, Kaza-ı Erbaa'yla birlikte Üsküdar da mutasarrıflık yapıldı. Bu mutasarrıflıklar Zaptiye Nezareti'ne bağlıydı. Üsküdar Mutasarrıflığı'nın Beykoz, Gebze, Kartal ve Şile kazaları vardı. 1918 yılında İstanbul Vilayeti'ne bağlı Beyoğlu ve Üsküdar mutasarrıflıkları, Cumhuriyet'in İlanı'ndan sonra 1924'te tüm sancaklar vilayet yapılınca ayrı birer vilayet (il) oldular. 26 Haziran 1926 tarih ve 404 sayı ile resmi gazetede yayımlanarak 26 Haziran 1926 tarihinde aynı gün 877 kanun numarası ile kaza (ilçe) oldu.[4]
1877 yılında İstanbul Şehremaneti 20 belediye dairesine ayrıldı. Bunlardan 4'ü bugünkü ilçe sınırları içindeydi. Anadoluhisarı ve çevresine On Dördüncü Daire, Beylerbeyi ve çevresine On Beşinci Daire, Paşalimanı ve çevresine On Altıncı Daire, Üsküdar ve Doğancılar çevresine On Yedinci Daire adı verilmişti. 1913'te daireler kaldırıldı ve 9 şube kuruldu. Üsküdar uzun süre 1930'da adı değiştirilen İstanbul Belediyesi'nin şube müdürlüklerinden biriydi. Henri Prost'un İstanbul'da planlama çalışmaları yaptığı 1940'lı yıllarda Üsküdar, Ankara-İstanbul bağlantısının başlangıç noktası olarak değerlendirilmiş[5], Bağdat Yolu, Anadolu Ciheti Nazım Plan etüdüne Üsküdar başlangıcı ile işlenmiş[6], 1950'lerde ise Haydarpaşa-Pendik Devlet Yolu açılmıştır.[7] Eskiden doğuda Kartal'a komşu olacak kadar geniş bir alanı kaplayan Üsküdar'ın görünümü, tüm ilde olduğu gibi 1950'lerden itibaren hızla değişmeye başladı. Ülkenin çeşitli yörelerinden İstanbul'a yönelen göçten Üsküdar da payına düşeni aldı. 1960'larda Çamlıca, Bulgurlu ve daha doğudaki alanlarda hızlı bir gecekondulaşma yaşandı. Bu yıllarda sanayi bölgesi olarak belirlenen Ümraniye ve çevresinde gecekondular ve gecekondu mahalleleri oluştu. Buradaki hızlı nüfus artışı 1963 yılında Ümraniye'de belediye kurulmasını zorunlu kıldı. Boğaziçi Köprüsü'nün açılması Kadıköy'de olduğu gibi Üsküdar'da da yerleşimi özendirdi. Otomobil edinmenin yaygınlaşmasının getirdiği ulaşım kolaylığı ilçenin İstanbul Boğazı'na bakan semtlerinde de nüfus artışına neden oldu. İlçenin 1970-1980 arasındaki yıllık ortalama nüfus artışı yüzde 10'u aştı. Bunun nedenlerinden biri de Fatih Sultan Mehmet Köprüsü çevre yollarının geçtiği kırsal kesimde hızlı bir yapılaşma yaşanmasıydı. Bu gelişmeler Ümraniye'nin 1987 yılında ilçe yapılmasıyla sonuçlandı. Bu yüzden, 1985'te 490.185 olan Üsküdar'ın nüfusu 1990 yılında 395.623'e geriledi.
6 Mart 2008 tarih ve 5747 kanun numarası ile TBMM'de kabul edilerek[8] 22 Mart 2008 tarih ve 26824 sayı ile resmi gazetede yayımlanarak yapılan idari düzenlemeyle, ilçenin güneydoğusundaki 3 mahalle (Örnek, Esatpaşa ve Fetih) Üsküdar'dan ayrılarak yeni kurulan Ataşehir'e katıldı.[9]
İstanbul'daki en önemli Türk yerleşmelerinden biri olan Üsküdar, Osmanlı dönemi boyunca büyük bir imar faaliyetine sahne oldu. O dönemin Üsküdar kasabası ve çevresi birçok külliye, cami, hamam ve çeşme gibi yapılarla, ilçenin Boğaziçi sahilleri ise saraylar, sahil sarayları, yalılar ve köşklerle süslendi. Kız Kulesi en önemli yapılardan biridir.
Bunlardan başlıcaları aşağıdadır:
- Adile Sultan Kasrı
- Ahmediye Külliyesi
- Altunizade Camii
- Ayazma Camii
- Ayazma Hamamı
- Aziz Mahmud Hüdayi Külliyesi
- Beylerbeyi Camii
- Beylerbeyi Sarayı
- Büyük Selimiye Camii
- Çamlıca Kasrı
- Çinili Külliyesi
- Eski Valide Camii
- Hacı Ahmed Paşa Sarayı
- III. Ahmet Çeşmesi
- Kartal Ahmet Baba Tekkesi
- Kız Kulesi
- Mehmed Paşa Sarayı
- Mihrimah Sultan Külliyesi
- Nurbaba Tekkesi
- Özbekler Tekkesi
- Rum Mehmet Paşa Camii
- Şahkulu Dergahı
- Selimiye Kışlası
- Şemsi Paşa Külliyesi
- Sultan Abdülaziz Av Köşkü
- Yeni Valide Külliyesi
Bir açık hava müzesine benzeyen ve Karacaahmet Sultan dergahını da içinde bulunduğu Karacaahmet Mezarlığı, İstanbul'un Anadolu yakasındaki en büyük Müslüman mezarlığı olma özelliğini yüzyıllardır korumaktadır. Diğer bir mezarlık Bülbüldere Mezarlığı'dır.
Kuzguncuk'taki Ayios Panteleymon Kilisesi ve Ayazması, gayrimüslimlere ait Ayios Yeoryios Kilisesi, Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, İlya Profiti Rum Ortodoks Kilisesi, Beth Yaakov Sinagogu (Kal de Abaso ya da Aşağı Sinagog ya da Büyük Sinagog) ve Kal de Ariva (Yukarı Sinagog) adlı dinsel yapıların ilçenin bir semtinde, yan yana bulunmaları ilgi çekicidir. Osmanlı döneminde ilçenin İstanbul Boğazı kıyısında birçok sahilsarayı ve yalı vardı. Yalnızca yalılardan çok az bir bölümü günümüze kadar ayakta kalabilmiş, yanmış ve yıkılmış olan eski yapıların yerine yeni yalılar inşa edilmiştir. Eski yalılardan günümüzde kısmen ya da tamamen ayakta olup görünebilen başlıcaları; Kıbrıslı Yalısı, Kont Ostrorog Yalısı, Abud Efendi Yalısı, Edib Efendi Yalısı, Recaizade Ekrem Bey Yalısı, Mahmud Nedim Paşa Yalısı, Sadullah Paşa Yalısı ve Fethi Ahmet Paşa Yalısı'dır. Kız Kulesi ilçenin simgesidir.
Üsküdar, İstanbul ilinin en yeşil ilçelerinden biridir. Koruma altında olduğu sanılan bu yeşil alanlar kuzeyden güneye doğru sırasıyla Cemil Filmer, Kandilli Kız Lisesi, Vaniköy Rasathane, Vaniköy, Vahideddin, Cemil Molla, Münir Bey, Fethi Paşa, Demirağ, Hüseyin Avni Paşa, Abdülmecid Efendi, Şehzade Yusuf İzzeddin Efendi, Büyükçamlıca, Küçükçamlıca ve Adile Sultan Validebağı korularıdır.
Üsküdar'daki koruların halka açık bir bölümü aynı zamanda mesire yeri özelliği taşır. Büyük Çamlıca ve Küçük Çamlıca tepelerinde yapılan düzenlemelerden sonra bu alanlar da gezi ve dinlenme açısından halkın ilgisini çekmektedir. İstanbul Boğazı kıyısındaki semtlerde birçok balık lokantası vardır. Bunlar ve Nakkaştepe gibi yerlerdeki manzara açısından zengin öbür tesisler özellikle tatil günlerinde büyük ilgi görmektedir.
Yerel seçimler
| Üsküdar Belediye başkanı seçimleri | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yıl | Belediye başkanı | Kazanan Parti | Kazanan oyu | Rakip Parti | Rakip oyu | Kaynak | ||||
| Oy oranı | Oy sayısı | Oy oranı | Oy sayısı | |||||||
| 1984 | Necmettin Öztürk | Anavatan Partisi | %44.27 | 23.567 | Sosyal Demokrasi Partisi | %24.87 | 13.241 | [10] | ||
| 1989 | Niyazi Yurtseven | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | %28.55 | 17.188 | Anavatan Partisi | %25.86 | 15.569 | [11] | ||
| 1994 | Yılmaz Bayat | Refah Partisi | %23.31 | 22.735 | %20.21 | 19.710 | [12] | |||
| 1999 | Fazilet Partisi | %27.70 | 31.210 | Demokratik Sol Parti | 21.66 | 24.399 | [13] | |||
| 2004 | Mehmet Çakır | Adalet ve Kalkınma Partisi | %52.71 | 56.068 | Cumhuriyet Halk Partisi | %19.88 | 21.144 | [14] | ||
| 2009 | Mustafa Kara | %44.21 | 66.626 | %33.20 | 50.033 | [15] | ||||
| 2014 | Hilmi Türkmen | %45.66 | 156.384 | %43.25 | 148.135 | [16] | ||||
| 2019 | %48,25 | 159.320 | %45,48 | 150.188 | [17] | |||||
| 2024 | Sinem Dedetaş | Cumhuriyet Halk Partisi | %49.90 | 157.605 | Adalet ve Kalkınma Partisi | %42.37 | 133.814 | [18] | ||
Genel seçimler
| Yıl | Siyasi parti | Oy oranı | Oy sayısı | Kaynak |
|---|---|---|---|---|
| 1983 | ANAP | %49 | 84.683 | [19] |
| 1987 | %37 | 101.790 | [20] | |
| 1991 | DYP | %25 | 56.384 | [21] |
| 1995 | RP | %25 | 60.642 | [22] |
| 1999 | DSP | %30 | 78.961 | [23] |
| 2002 | AK Parti | %39 | 112.503 | [24] |
| 2007 | %46 | 138.640 | [25] | |
| 2011 | %49 | 166.940 | [26] | |
| Haziran 2015 | %41 | 139.145 | [27] | |
| Kasım 2015 | %47 | 170.338 | [28] | |
| 2018 | %42 | 147,823 | [29] | |
| 2023 | %36 | 128.908 | [30] |
Cumhurbaşkanlığı seçimleri
| Yıl | Aday | Oy oranı | Oy sayısı | Kaynak |
|---|---|---|---|---|
| 2014 | Recep Tayyip Erdoğan | %49,07 | 139.836 | [31] |
| 2018 | %48,81 | 170.868 | [32] | |
| 2023 1.Tur | Kemal Kılıçdaroğlu | %49,82 | 128.908 | [33] |
| 2023 2.Tur | %52,92 | 186.362 | [34] |
Mahalleler
İlçedeki mahallelerin haritadaki yeri
- Acıbadem
- Ahmediye
- Altunizade
- Aziz Mahmut Hüdayi
- Bahçelievler
- Barbaros
- Beylerbeyi
- Bulgurlu
- Burhaniye
- Cumhuriyet
- Çengelköy
- Ferah
- Güzeltepe
- İcadiye
- Kandilli
- Kirazlıtepe
- Kısıklı
- Kuleli
- Kuzguncuk
- Küçük Çamlıca
- Küçüksu
- Küplüce
- Mehmet Akif Ersoy
- Mimar Sinan
- Muratreis
- Salacak
- Selami Ali
- Selimiye
- Sultantepe
- Ünalan
- Valide-i Atik
- Yavuztürk
- Zeynep Kamil
Semtler
İlçe toprakları İstanbul Boğazı kıyılarının güneydoğusunda kabaca kuzey-güney doğrultusunda uzanır. Bu toprakların genel eğimi doğu kesimde, Kocaeli Yarımadası'nın iç bölümlerine, güney kesimde Marmara Denizi kıyısına, batı kesimde ise İstanbul Boğazı kıyısına doğrudur. Orta kesimde kabaca kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan bir sırt yer alır. Bu sırt güney kesimdeki Büyük Çamlıca Tepesi'nde 268 m yüksekliğe erişir. Büyük Çamlıca Tepesi, Üsküdar'ın en yüksek noktasıdır. Öbür önemli yükselti 227 m'lik Küçük Çamlıca Tepesi'dir.
Üsküdar'da başlıca akarsu, Küçüksu Deresi'nin başlangıç kollarıdır. Beylerbeyi'nden denize dökülen İstavroz Deresi Kısıklı eteklerinden çıkarak akar ancak son yıllarda bu derenin üstü birçok yerde kapatılmıştır. İstanbul ilinde koruların azımsanmayacak kadar yer kapladığı ilçelerden biri de Üsküdar'dır. İstanbul Boğazına olan sahil uzunluğu 12 km'dir.
Üsküdar'da egemen ekonomik etkinlik ticarettir. Küçük çaptaki ziraat alanları dahi yerleşim alanına dönüştüğü için tarımsal faaliyet yok denecek kadar azdır. Su ürünleri alanında da bir adet su ürünleri kooperatifi vardır. Tarımsal faaliyetler gibi sanayi tesisleri de yoktur. Sayısı fazla olmayan küçük imalathaneler nüfusa göre kayda değer sayılmaz. Ancak Türkiye'nin önde gelen çok sayıda sınai ve ticari teşebbüsün yönetim merkezi ilçe sınırları içindedir.[35] İlçede daha ziyade küçük esnaf ve sanatkâr ile emekli nüfus bulunmaktadır, faal nüfusun bir bölümü ilçe dışında çalışmaktadır. Haydarpaşa Limanı Üsküdar ile Kadıköy ilçe sınırının ortasındadır.
Altunizade semti birçok plaza ve iş merkezine ev sahipliği yapmaktadır.
Nakkaştepe bölgesinde Koç Holding Yönetim Binası bulunmaktadır.
Uncular Caddesi de Üsküdar'ın önemli ticaret merkezlerinden biridir. Bu cadde daha önceden elektrikçi ve nalbur gibi dükkanları barındıran ticaret caddesi olarak bilinirdi. 2022 yılı itibari ile adı Gastronomi Sokağı olarak değiştirilmiş ve yiyecek-içecek mekanları olduğu bir cadde olarak trafiğe kapatılmıştır.[36]
İlçenin ulaşım açısından taşıdığı önem günümüzde de sürmektedir. Eskiden Üsküdar ile Kabataş ve Sirkeci arasında yapılan araba vapuru seferlerine, Boğaziçi Köprüsü'nün açılmasından bir süre sonra son verilmiştir. Araba vapuru seferleri günümüzde Harem İskelesi ile Sirkeci arasında yapılmaktadır. Bu iskele çevresinde bulunan Anadolu Yakası Otobüs Terminali olan Harem Otogarı, Anadolu'daki çeşitli merkezlerle İstanbul arasında yapılan karayolu ulaşımında eskisi kadar olmasa da hala önemli bir yer tutmaktadır.
15 Temmuz Şehitler Köprüsü'nün Anadolu yakasındaki ayağı ilçe sınırları içindedir. Eskiden E-5 olarak tanınan D-100 Karayolu Harem'e kadar uzanır. Bu karayolundan Uzunçayır mevkiindeki köprülü kavşakla ayrılan çevre yolu 15 Temmuz Şehitler Köprüsü'ne ulaşır. Bu çevre yolundan Küçük Çamlıca eteklerinden ayrılan bir başka yol Fatih Sultan Mehmet Köprüsü çevre yoluyla bağlantı sağlar.
İlçe, karayollarının önem kazanmasından bu yana suyolu ulaşımından yeterince yararlanamamaktadır. İstanbul Boğazı kıyısındaki bazı iskelelerle (Üsküdar, Kuzguncuk, Beylerbeyi, Çengelköy, Kandilli) karşı kıyıdaki belli iskeleler arasında (Üsküdar-Eminönü) şehir hatları vapurlarıyla tarifeli seferler yapılmaktadır. Üsküdar İskelesi'yle Eyüpsultan, Beşiktaş, Kabataş ve Sirkeci arasında yapılan “motor” seferleri de halkın ulaşım gereksinmesini karşılaması açısından önem taşır.
2013 yılında tamamlanan Marmaray Projesiyle İstanbul'un önemli ulaşım ve ticaret merkezi Üsküdar oldu. Marmaray Projesi tamamlandığı zaman Üsküdar'da yeni bir yeraltı istasyonu hizmete açıldı.
İlçede son olarak faaliyete geçen Avrasya Tüneli ile, Koşuyolu ve Kumkapı arası özel araç ile seyahat süresi ortalama olarak 100 dakikadan 5 dakikaya inmiştir. Anadolu yakasından Avrupa yakasına geçişte en pahalı karayolu ulaşım şeklidir.[37]
2017 yılında tamamlanan M5 (Üsküdar - Yamanevler) Metro Hattı'yla İstanbul'un önemli ulaşım ve ticaret merkezi Üsküdar oldu. Metro İstanbul tamamlandığı zaman Üsküdar'da yeni bir yeraltı istasyonu hizmete açıldı.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[38] | 145.423 | 124.356 | 21.067 |
| 1935[39][lower-alpha 1] | 57.071 | 54.848 | 2.223 |
| 1940[40] | 54.969 | 52.859 | 2.110 |
| 1945[41] | 63.795 | 60.722 | 3.073 |
| 1950[42] | 72.425 | 69.477 | 2.948 |
| 1955[43] | 98.228 | 88.087 | 10.141 |
| 1960[44] | 111.821 | 101.814 | 10.007 |
| 1965[45] | 135.056 | 115.336 | 19.720 |
| 1970[46] | 171.267 | 143.527 | 27.740 |
| 1975[47] | 254.895 | 202.957 | 51.938 |
| 1980[48] | 366.186 | 261.141 | 105.045 |
| 1985[49] | 490.185 | 467.212 | 22.973 |
| 1990[50][lower-alpha 2] | 395.623 | 395.623 | veri yok |
| 2000[51] | 495.118 | 495.118 | veri yok |
| 2007[52] | 582.666 | 582.666 | veri yok |
| 2008[53][lower-alpha 3] | 524.889 | 524.889 | veri yok |
| 2009[54] | 524.379 | 524.379 | veri yok |
| 2010[55] | 526.947 | 526.947 | veri yok |
| 2011[56] | 532.182 | 532.182 | veri yok |
| 2012[57] | 535.916 | 535.916 | veri yok |
| 2013[58] | 534.636 | 534.636 | veri yok |
| 2014[59] | 534.970 | 534.970 | veri yok |
| 2015[60] | 540.617 | 540.617 | veri yok |
| 2016[60] | 535.537 | 535.537 | veri yok |
| 2017[60] | 533.570 | 533.570 | veri yok |
| 2018[60] | 529.145 | 529.145 | veri yok |
| 2019[60] | 531.825 | 531.825 | veri yok |
| 2020[60] | 520.771 | 520.771 | veri yok |
| 2021[60] | 525.395 | 525.395 | veri yok |
| 2022[60] | 524.452 | 524.452 | veri yok |
| 2023[60] | 517.348 | 517.348 | veri yok |
İstanbul'daki başlıca eğitim ve kültür kurumlarından bir bölümü Üsküdar sınırları içindedir. Eskiden Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane binası olan ve daha sonra Haydarpaşa Lisesi'ne hizmet veren tarihsel yapıda günümüzde Marmara Üniversitesi'nin bazı birimleri bulunmaktadır. Bu üniversiteye ait hastane de Altunizade'dedir. Üsküdar'daki diğer yükseköğretim kurumları İstanbul Şehir Üniversitesi, 29 Mayıs Üniversitesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Özyeğin Üniversitesi ve Üsküdar Üniversitesi'dir. Kandilli Rasathanesi 1982'den beri Boğaziçi Üniversitesi'ne bağlıdır.
Üsküdar'daki başlıca liseler Haydarpaşa Lisesi, Üsküdar Fen Lisesi, Hacı Sabancı Anadolu Lisesi, Bilfen Koleji, Çamlıca Kız Anadolu Lisesi, Kandilli Kız Lisesi, Kuleli Askeri Lisesi ve Üsküdar Amerikan Lisesi, Şemsipaşa İlköğretim Okulu, Halil Rüştü İlköğretim Okulu, Üsküdar Cumhuriyet Lisesi (Bağlarbaşı Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi), Üsküdar Cumhuriyet Ticaret Meslek Lisesi, Halide Edip Adıvar Anadolu Lisesi, İstanbul Üsküdar Lisesi, Üsküdar Ticaret Lisesi, Validebağ Kız Meslek Lisesi, Mithatpaşa Kız Meslek Lisesi, Cumhuriyet Kız Meslek Lisesi, İcadiye İlkokulu, Şeyh Şamil Lisesi, Özel Surp Haç Ermeni Lisesi ve Özel Sev Okulları.
Adile Sultan Kasrı (Hababam Sınıfı'nın çekildiği bina) Üsküdar sınırları içindedir, Öğretmen evi ve Misafir Evi Olarak Kullanılır.
İlçe sınırları içinde 36 okul öncesi öğretim kurumu, 65'i resmi 22'si özel 87 ilköğretim okulu, 21'i özel, 29'u resmi toplam 50 ortaöğretim kurumu bulunmaktadır.[61]
Üsküdar sınırları içinde bulunan devlet hastaneleri;
- Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp Damar Cerrahi Hastanesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
- Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
- Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi
- Üsküdar Devlet Hastanesi
- Validebağ Semt Polikliniği ve Üsküdar Semt Polikliniği
- İstanbul Sultan 2. Abdülhamid Han Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Üniversite hastaneleri olarak da
- Üsküdar Üniversitesi Nöropsikiyatri Sağlık, Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Başkent Üniversitesi İstanbul Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Marmara Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi'dir. Ayrıca 10 tane özel hastane ve 24 sağlık ocağı (Aile Sağlık Merkezi) bulunmaktadır.[62]
Özel Hastaneler;
- Mihrimah Sultan Tıp Merkezi,
- Yunus Emre Hastanesi,
- Academic Hospital,
- Özel Üsküdar Hospital,
- Özel Anadolu Hastanesi,
- Özel Selimiye Hastanesi,
- Anatolia Göz Hastanesi,
- Dünya Göz Hastanesi,
- Avrupa Göz Hastanesi.
- Esteworld Estetik Cerrahi Merkezi
Medya
İlçede haftalık olarak yayımlanan; Üsküdar Gazetesi ile günlük olarak yayınlanan Tünaydın Gazetesi, bayilerde de satılmakta ve ilçe sorunlarına eğilmektedirler.
Spor
İlçenin en büyük mazisine sahip takımı Üsküdar Anadolu SK 2019-20 sezonunda İstanbul 1 Amatör Ligi'nde mücadele etmektedir.
Adını ilçeden alan ve eski adı Üsküdarspor olan Anadolu Üsküdar, Üsküdar'daki tesis sıkıntılarından ötürü 2017-2018 sezonu öncesinde Bölgesel Amatör Lig'den küme düşen Bağcılarspor ile birleşti. Kulübün merkezi Bağcılar'a taşınarak, adı Anadolu Bağcılar SK olarak değişti.[63] Takım Üsküdar'da oynadığı dönemlerde maçlarını Beylerbeyi 75.Yıl Stadyumu'nda oynuyordu.
Bir diğer Üsküdar takımı Beylerbeyi iç saha maçlarını Beylerbeyi 75. Yıl Stadyumu'nda oynar. Üsküdar Belediyesi Spor Kulübü'nün özellikle Bayan Hentbol Takımı hayli başarılıdır. Kulüp ayrıca atletizm, hentbol, judo, karate ve tekvando branşlarında faaliyet gösterir. Bu kulüpler dışında ilçede profesyonel ve amatör olarak çeşitli branşlarda faaliyet gösteren 60'a yakın kulüp vardır.[64] Özellikle Bağlarbaşı Spor Kulübü ve İcadiye Spor kulüpleri Üsküdar takımlarına önemli Futbolcular yetiştirmektedir.
İlçedeki spor tesisleri Bağlarbaşı Spor Salonu, Beylerbeyi 75. Yıl Stadyumu, kullanma hakkı Galatasaray Spor Kulübü'ne ait olan Burhan Felek Açık Yüzme Havuzu, Burhan Felek 50. Yıl Spor Salonu, Burhan Felek Kapalı Yüzme Havuzu, Marmara Üniversitesi kampüsü içinde yer alan Ekrem Koçak Atletizm Sahası'dır. Üsküdar Cumhuriyet Lisesi içinde voleybolcular için spor kompleksi bulunmaktadır.
Vakıfbank Spor Kulübü'nün 2016 yılında açılan spor salonu olan Vakıfbank Spor Sarayı, Anadolu yakasının en büyük spor komplekslerinden biridir.
Üsküdar'ın kardeş şehirleri şunlardır:[65][66]
Ağsu, Azerbaycan
Akseki, Türkiye
Auburn, Avustralya
Bahçesaray, Kırım
Brooklyn, Amerika Birleşik Devletleri[67]- Develi, Türkiye
Doha, Katar
Evcile, Libya- Göynük, Türkiye
- Güneysu, Türkiye
İşkodra, Arnavutluk
Kapoşvar, Macaristan- Keçiören, Türkiye
- Kemah, Türkiye
- Kiğı, Türkiye
Shibuya, Japonya
Türkistan, Kazakistan
Zenica, Bosna-Hersek
Ayazma Camii
Beylerbeyi Sarayı
III. Ahmed Çeşmesi
Yeni Valide Camii
Kont Ostrorog Yalısı
Edib Efendi yalısı
Kıbrıslı Yalısı
- Kandilli semtinin İstanbul Boğazı'ından görünümü, ortada Kandilli İskelesi, en solda Küçüksu Kasrı, en sağda Edib Efendi Yalısı, onun arkasında ileride Boğaziçi Köprüsü (Şubat 2013)
- Beylerbeyi semtinin İstanbul Boğazı'ından görünümü, ortada Beylerbeyi Camii ve Beylerbeyi İskelesi (Şubat 2013)
- Üsküdar İskelesi ve çevresinin İstanbul Boğazı'ndan görünümü, sol tarafta Paşalimanı, onun arkasında görünen yeşil alan Fethipaşa Korusu, iskelenin arkasında Mihrimah Sultan Camii (Şubat 2013)
- Üsküdar İskelesi ve çevresinin gece görünümü, en sağ tarafta Şemsi Paşa Camii, sol tarafta 15 Temmuz Şehitler Köprüsü (Şubat 2013)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
