İskitler

İskitler, MÖ 9. yüzyıldan MÖ 2. yüzyıla kadar Avrasya bozkırlarında yaşamış, Hint-Avrupa dil grubuna bağlı İranî halklardan oluşan göçebe bir kavimdir. Antik Yunan, Pers ve Çin kaynaklarında sıklıkla anılan İskitler, özellikle Orta Asya’dan Karadeniz’in kuzeyine kadar uzanan geniş bozkırlarda etkili olmuşlardır.

Atlarla yapılan savaşta yetenekli olan İskitler, MÖ 8. yüzyılda Batı Avrasya Bozkırı'nın egemen gücü olarak Agathyrsi ve Kimmerlerin yerini aldılar. M.Ö. 7. yüzyılda İskitler Kafkas Dağları'nı aşarak Kimmerlerle birlikte Batı Asya'ya sık sık akınlar düzenlediler.

Medler tarafından Batı Asya'dan kovulan İskitler, MÖ 6. yüzyılda Karadeniz-Hazar bozkırlarına çekildiler ve daha sonra MÖ 3. ve 2. yüzyıllarda Sarmatlar tarafından fethedildiler. MS 3. yüzyılda İskitlerin son kalıntıları Gotlar tarafından bastırıldı ve Orta Çağ'ın başlarında, Karadeniz-Hazar bozkırlarına göç eden çeşitli topluluklar tarafından asimile edildi ve onların içinde kayboldu.

İskitlerin ortadan kaybolmasından sonra, antik, ortaçağ ve erken modern dönem yazarları, onların adını, onlarla akraba olmayan bozkırlardaki çeşitli topluluklardan bahsetmek için kullandılar.

Köken

İskitlerin kökeni, Orta Asya'nın batısında, günümüzdeki Kazakistan ve Ural Dağları civarında yaşamış erken göçebe toplumlara dayandırılır. Herodot'un aktardığına göre İskitler, Asya’dan batıya göç etmiş ve Kimmerleri bugünkü Ukrayna topraklarından sürerek Karadeniz’in kuzeyini ele geçirmiştir.

Dilbilimsel ve arkeolojik kanıtlar, İskitlerin Doğu İran dilleri konuşan bir halk olduğunu göstermektedir. En yakın akraba halklar arasında Sakalar, Massagetler ve Sarmatlar yer alır.

Toplum ve Kültür

İskit toplumu genellikle göçebe veya yarı-göçebe nitelikteydi. Atlı savaşçılar ve hayvancılıkla geçinen topluluklar olarak bilinirler. Kadınların da savaşçı olarak yer aldığı, bazı İskit mezarlarında kadın iskeletleriyle birlikte savaş aletlerinin bulunmasıyla kanıtlanmıştır. Bu durum, Amazon efsaneleriyle ilişkilendirilir.

Sanat

İskit sanatı, özellikle hayvan üslubu (animal style) olarak bilinen süsleme tarzıyla tanınır. Bu tarzda yapılan altın takılar, kemer tokaları, silah süslemeleri ve mezar hediyeleri dikkat çekicidir. En önemli arkeolojik buluntular Pazırık Kurganları ve Altın Elbiseli Adam gibi örneklerde görülür.

Din

İskitlerin dini inançları doğa unsurlarına ve atalara tapınma esasına dayanır. Göktanrı inancı, kurban ayinleri ve şamanistik ritüeller önemli yer tutar. Herodot, İskitlerin tanrılar arasında Ares, Apollon ve Hestia’ya denk gelen varlıklara taptıklarını belirtmiştir.

Askerî Güç ve Savaşçılık

İskitler atlı okçulukta büyük ustalık göstermiştir. Hafif süvari taktikleri, İskitlerin savaş alanındaki başarısının temelini oluşturur. Yayları kısa ama güçlüdür ve çember düzeninde düşmanı çevreleyip yıpratma taktiği uygularlardı. Pers Kralı Dareios I’in MÖ 513’teki İskit seferi başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Coğrafi Yayılım

İskitler, doğuda Altaylar’dan batıda Tuna Nehri’ne kadar uzanan geniş bozkır kuşağında hüküm sürmüşlerdir. En yoğun olarak günümüz Ukrayna, Rusya, Kazakistan ve Kafkasya bölgelerinde varlık göstermişlerdir.

Arkeolojik Kalıntılar

• Pazırık Kurganları (Altaylar, Sibirya)
• Solokha Kurganı (Dinyeper Nehri, Ukrayna)
• Issık Kurganı (Kazakistan)
• Arzhan (Tuva Cumhuriyeti, Rusya)

Çöküş

İskitler, MÖ 3. yüzyıldan itibaren Sarmatlar ve Grekler gibi farklı kültürlerle mücadele ederken yavaş yavaş siyasi güçlerini kaybetmişlerdir. MÖ 2. yüzyılda ise Pontus Krallığı ve Sarmatların baskıları sonucunda tarih sahnesinden silinmişlerdir.

Modern Etki ve Miras

İskitler, birçok Türk, İranî ve Slav halkının tarihi kimliğinde yer alır. Arkeolojik buluntular, günümüzde müzelerde sergilenmekte olup özellikle Kazakistan, Ukrayna ve Rusya'da ulusal kimliğin şekillenmesinde rol oynamıştır.

Galeri

• İskit savaşçısı (MÖ 4. yüzyıl)
  İskit savaşçısı (MÖ 4. yüzyıl)
• İskit toprakları haritası
  İskit toprakları haritası
• İskit altın tarağı (MÖ 4. yüzyıl)
  İskit altın tarağı (MÖ 4. yüzyıl)
• Altın Elbiseli Adam (Issık Kurganı)
  Altın Elbiseli Adam (Issık Kurganı)