1969 Türkiye genel seçimleri

1969 Türkiye genel seçimleri, 12 Ekim 1969 tarihinde TBMM 14. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

1969 Türkiye genel seçimleri

← 1965 12 Ekim 1969 (55 yıl önce) (1969-10-12) 1973 →
← önceki üyeler seçilen üyeler →
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 450 sandalyesi için Çoğunluk için gereken 226 sandalye
Kayıtlı	14.788.552
Katılım	%64,3 ( 7,0)
Birinci parti İkinci parti   Lider Süleyman Demirel İsmet İnönü Parti AP CHP Liderlik tarihi 28 Kasım 1964 10 Kasım 1938 Liderin bölgesi Isparta Malatya Son seçim 240 sandalye, %52,9 134 sandalye, %28,8 Sandalye 256 143 Değişim 16 9 Aldığı oy 4.229.945 2.487.163 Oran %46,55 %27,37 Değişim %6,45 %1,38   Üçüncü parti Dördüncü parti   Lider Turhan Feyzioğlu Osman Bölükbaşı Parti CGP MP Liderlik tarihi 12 Mayıs 1967 1962 Liderin bölgesi Kayseri Ankara Son seçim Yeni parti 31 sandalye, %6,3 Sandalye 15 6 Değişim 15 25 Aldığı oy 598.013 293.849 Oran %6,58 %3,23 Değişim %6,58 %3,04
Her seçim bölgesinden birinci çıkan partiye göre seçim sonuçlarını gösteren harita
Seçimden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin sandalye dağılımı
Önceki Başbakan Süleyman Demirel AP Seçilen Başbakan Süleyman Demirel AP

Gelişmeler

1969 genel seçimleri, 1961 Anayasası'nın kabulünden sonra düzenlenen üçüncü genel seçimdir. Seçimin en belirgin özelliklerinden biri, çoğu kez olduğu gibi seçimlerde uygulanan seçim sisteminin tekrar değiştirilmesi oldu. İktidardaki Adalet Partisinin (AP) önerisiyle, seçimlerle ilgili kanunların bazı maddelerinin yürürlükten kaldırılması ve 306 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu'na bazı maddelerin eklenmesi hakkındaki 20.03.1969 tarihli ve 1036 sayılı Kanun kabul edildi. Bu kanun seçim sistemini değiştirmekte, uygulanmakta olan millî bakiye sistemi yerine barajlı D'Hondt sistemini getirmekte idi. Anayasa Mahkemesi bu kanunun 32/4. ve 5. fıkralarını Anayasa'ya aykırı bularak iptal etti. 1969 seçimleri, iptal kararı neticesi, milli bakiyesiz ve barajsız D'Hondt sistemine göre yapıldı.^[1]

Seçimlere toplam 8 parti katıldı: Adalet Partisi (AP), Birlik Partisi (BP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Güven Partisi (GP), Millet Partisi (MP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Yeni Türkiye Partisi (YTP). 189 bağımsız aday da seçimlerde yarıştı.

1969 genel seçimleri, %64,3 katılım oranı ile 1950'den itibaren düzenlenen genel seçimler arasında katılım oranı en düşük seçim olmuştur. 8 partinin Meclise girdiği bu seçimler aynı zamanda TBMM'ye en çok partinin girdiği seçimdir.^[2] Hem iktidardaki AP, hem de ana muhalefetteki CHP'nin oylarının gerilediği seçimlerde bağımsız adayların başarısı dikkat çekti.

AP, oyları gerilemesine rağmen 256 milletvekili ile TBMM'deki çoğunluğunu korumayı başarırken, CHP 143 milletvekili elde etti. 1967'de, CHP'deki ortanın solu hareketine tepki olarak partiden ayrılan Turhan Feyzioğlu'nun kurduğu Güven Partisi 15 milletvekilliği kazandı. 1965 seçimlerinde uygulanan milli bakiye sisteminin kaldırılması yüzünden Türkiye İşçi Partisi yalnız 2 milletvekili ile parlamentoda temsil edildi. 1966'da, bir grup Alevi siyaset adamınca kurulan Birlik Partisi 8 milletvekili ile parlamentoya girdi. 27 Mayıs Darbesi'nin liderlerinden Alparslan Türkeş, Adana kongresinde adını değiştirdiği Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin yeni adı olan Milliyetçi Hareket Partisi ile parlamentoya milletvekili olarak ilk kez ayak bastı. Konya'dan bağımsız olarak seçilen Necmettin Erbakan daha sonra Millî Nizam Partisini kurdu.

Sonuçlar

1969 genel seçimlerinin sonuçları:^[3]

Toplam Sandık
Toplam Seçmen	14.788.552
Toplam Kullanılan Oy	9.516.035
Toplam Geçerli Oy	9.086.296
Katılım Oranı (%)	64,3
Milletvekili Sayısı	450

Parti		Genel Başkan	Oy	%	+/–	Sandalye	+/–
	Adalet Partisi	Süleyman Demirel	4.229.712	46,6	6,32	256	16
	Cumhuriyet Halk Partisi	İsmet İnönü	2.487.006	27,4	1,38	143	9
	Güven Partisi	Turhan Feyzioğlu	597.818	6,6	—	15	—
	Bağımsızlar		511.023	5,6	2,43	13	12
	Millet Partisi	Osman Bölükbaşı	292.961	3,2	3,03	6	25
	Milliyetçi Hareket Partisi	Alparslan Türkeş	275.091	3,0	—	1	—
	Birlik Partisi	Hüseyin Balan	254.695	2,8	—	8	—
	Türkiye İşçi Partisi	Mehmet Ali Aybar	243.631	2,7	0,29	2	12
	Yeni Türkiye Partisi	Yusuf Azizoğlu	197.929	2,2	1,54	6	13
Toplam			9.089.866	100		450

İllere göre seçim sonuçları

İllere göre 12 Ekim 1969 genel seçim sonuçları aşağıdaki tabloda bulunmaktadır:^[4]

İl	Mv Sayısı	AP	%	CHP	%	GP	%	BAĞ	%	Diğer	%	Toplam
Adana	13	106.443	42,5	84.335	33,7	16.570	6,6	4.270	1,7	38.705	15,5	250.323
Adıyaman	4	24.009	28,1	26.668	31,2	1.761	2,1	18.473	21,6	14.579	17,0	85.490
Afyon	7	75.677	58,8	23.417	18,2	13.290	10,3	50	0	16.340	12,7	128.774
Ağrı	3	28.252	36,2	20.339	26,0	24.316	31,1	3	0	5.218	6,7	78.128
Amasya	4	38.628	43,7	17.808	20,1	4.702	5,3	-	-	27.364	36,2	88.502
Ankara	24	205.831	42,7	165.506	34,3	18.525	3,8	5.512	1,1	91.110	18,8	482.111
Antalya	7	87.351	60,8	35.734	24,8	8.386	5,8	7	0	12.245	8,6	143.723
Artvin	3	30.104	49,9	15.714	26,1	6.318	10,5	6.044	10,0	2.128	3,5	60.308
Aydın	7	100.751	62,3	42.036	26,0	6.186	3,8	1.007	0,6	11.572	7,3	161.652
Balıkesir	10	124.138	56,3	62.144	28,2	12.141	5,5	4.238	1,9	17.850	8,1	220.511
Bilecik	2	24.264	55,3	14.066	32,1	2.064	4,7	144	0,3	3.302	7,6	43.840
Bingöl	2	7.014	14,3	6.024	12,2	3.464	7,0	20.741	41,2	11.987	24,4	49.230
Bitlis	2	18.607	42,0	14.295	32,2	750	1,7	-	-	10.703	24,1	44.355
Bolu	5	71.796	58,1	30.060	24,3	6.421	5,2	3.020	2,5	12.280	9,9	123.577
Burdur	3	26.586	50,0	15.161	28,5	7.091	13,4	979	1,9	3.323	6,2	53.140
Bursa	11	163.706	64,3	63.515	25,0	8.986	3,5	852	0,3	17.465	6,9	254.524
Çanakkale	5	70.625	58,2	32.745	27,0	3.740	3,1	5.771	4,7	8.560	7,0	121.441
Çankırı	4	37.903	52,7	10.974	15,3	3.582	5,0	6.775	9,4	12.652	17,6	71.886
Çorum	7	64.550	46,6	24.540	17,7	8.482	6,1	969	0,7	40.009	28,9	138.550
Denizli	7	72.377	55,0	38.607	29,4	9.337	7,1	507	0,4	10.652	8,1	131.480
Diyarbakır	7	42.934	35,5	8.825	7,3	3.654	3,0	19.801	16,4	45.789	37,8	121.003
Edirne	4	43.544	50,8	28.140	32,8	4.850	5,6	-	-	9.249	10,8	85.757
Elazığ	5	28.346	35,1	21.661	26,8	6.443	8,0	12.812	15,9	11.454	14,2	80.716
Erzincan	4	29.084	42,2	20.907	30,3	2.116	3,1	2.503	3,6	14.317	20,8	68.927
Erzurum	9	97.622	55,7	38.529	22,0	12.177	7,0	-	-	26.949	15,3	175.277
Eskişehir	6	73.798	57,8	33.558	26,3	6.223	4,8	536	0,4	13.603	10,7	127.718
Gaziantep	7	51.216	35,0	49.123	33,6	16.823	11,5	15.698	10,7	13.364	9,2	146.224
Giresun	6	47.480	40,0	27.581	23,3	6.516	5,5	21.169	17,9	15.503	13,1	118.609
Gümüşhane	4	29.095	37,3	23.897	30,6	7.571	9,7	13.618	17,4	3.915	5,0	78.096
Hakkâri	1	7.750	27,7	9.467	33,9	10.339	37,0	-	-	415	1,4	27.971
Hatay	7	54.411	39,5	41.450	30,1	6.028	4,4	23.116	16,7	12.875	9,3	137.880
Isparta	4	64.465	81,3	11.233	14,2	1.954	2,5	-	-	1.570	2,0	79.322
İçel	7	69.183	48,1	44.155	30,7	8.661	6,0	409	0,3	21.390	14,9	143.798
İstanbul	33	286.841	47,8	203.309	33,8	13.882	2,3	7.756	1,3	88.546	14,8	600.334
İzmir	18	206.198	53,2	136.071	35,1	15.050	3,9	1.641	0,4	28.312	7,4	387.272
Kars	9	67.614	42,9	52.368	33,3	6.248	4,0	2.678	1,7	28.536	18,1	157.444
Kastamonu	6	65.805	50,5	29.520	22,7	16.685	12,8	971	0,8	17.227	13,2	130.208
Kayseri	8	74.107	48,3	30.020	19,5	37.825	24,6	-	-	11.625	7,6	153.577
Kırklareli	4	33.554	47,3	21.704	30,6	3.339	4,7	6.058	8,6	6.229	8,8	70.882
Kırşehir	3	14.493	28,1	11.934	23,1	1.725	3,3	380	0,7	23.140	44,8	51.672
Kocaeli	4	52.671	52,3	33.194	33,0	3.543	3,5	212	0,2	10.990	11,0	100.610
Konya	16	144.151	49,6	63.170	21,7	31.139	10,7	22.926	7,9	29.381	10,1	290.767
Kütahya	6	72.406	61,0	25.440	21,4	5.787	4,9	1.208	1,0	13.764	11,7	118.655
Malatya	6	19.171	14,5	54.874	41,4	3.074	2,3	26.647	20,1	28.858	21,7	132.624
Manisa	11	130.828	57,8	63.356	28,0	9.059	4,0	538	0,2	22.589	10,0	226.370
Maraş	6	38.419	32,0	21.126	17,6	4.734	4,0	38.319	31,9	17.412	14,5	119.992
Mardin	6	38.296	27,8	16.558	12,0	11.057	8,0	53.642	39,2	18.107	13,2	137.660
Muğla	5	61.482	56,4	32.340	29,7	8.983	8,3	1	0	6.126	5,6	108.932
Muş	3	6.368	10,3	10.419	16,9	3.227	5,2	30.440	49,2	11.372	18,4	61.826
Nevşehir	3	30.639	53,5	11.422	19,9	2.390	4,2	-	-	12.873	22,4	57.324
Niğde	5	45.520	46,0	24.853	25,1	8.959	9,0	-	-	19.585	19,9	99.072
Ordu	8	43.262	30,1	47.521	33,0	10.510	7,3	24.306	16,9	18.363	12,7	143.922
Rize	4	45.396	52,9	24.979	29,1	3.680	4,3	179	0,2	11.631	13,5	85.864
Sakarya	6	64.263	53,5	34.240	28,5	5.561	4,6	5.391	4,5	10.669	8,9	120.124
Samsun	11	114.073	49,7	84.191	36,7	7.852	3,4	4.677	2,1	18.661	8,1	229.454
Siirt	4	19.225	25,3	14.069	18,6	11.839	15,6	11.082	14,6	19.681	25,9	75.896
Sinop	4	24.817	37,2	17.972	26,9	3.908	5,9	-	-	20.030	30,0	66.727
Sivas	10	53.326	29,3	56.091	30,8	5.519	3,0	9.116	5,0	57.990	31,9	182.042
Tekirdağ	4	40.970	48,5	20.897	24,8	17.030	20,2	-	-	5.501	6,5	84.398
Tokat	7	55.206	34,9	27.909	17,6	14.406	9,1	22.181	14,0	38.710	24,4	158.412
Trabzon	9	78.390	48,6	55.668	34,5	12.772	7,9	2.666	1,7	11.793	7,3	161.286
Tunceli	2	9.972	23,3	8.080	18,9	461	1,1	7.514	17,6	16.760	39,1	42.787
Urfa	6	55.992	43,5	28.904	22,5	10.516	8,2	16.915	13,1	16.367	12,7	128.694
Uşak	3	22.537	43,5	19.005	36,7	6.587	12,7	56	0,1	3.633	7,0	51.818
Van	4	22.232	27,3	8.477	10,4	19.276	23,6	13.086	16,0	18.537	22,7	81.608
Yozgat	6	51.890	41,3	27.691	22,1	6.508	5,2	10.859	8,7	28.604	22,7	125.552
Zonguldak	9	122.058	55,6	67.420	30,7	15.220	6,9	554	0,3	14.396	6,5	219.648
Türkiye	450	4.229.712	46,6	2.487.006	27,4	597.818	6,6	511.023	5,6	1.264.435	13,9	9.086.296

Kaynakça

1. Armağan, Servet (24 Ağustos 2011). "MEMLEKETİMİZDE SON PARLAMENTO SEÇİMLERİ". Journal of Istanbul University Law Faculty. 40 (1-4): 155-179. ISSN 1303-4375. 11 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2024.
2. "Meclis'e en çok parti 1969 seçimlerinde girdi". Hurriyet.com.tr. 4 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
3. "12 Ekim 1969 Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları - ysk.gov.tr" (PDF). 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.
4. "1950-1977 Yılları Arası Milletvekili Genel Seçimleri". 10 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.