Nobel Ödülü tartışmaları
From Wikipedia, the free encyclopedia
1901'deki ilk ödülden bu yana, Nobel Ödülü'nün verilmesi zaman zaman eleştirilere[1] ve tartışmalara neden oldu. 1896'da ölümünden sonra, İsveçli sanayici Alfred Nobel'in vasiyeti, fizik, kimya, fizyoloji veya tıp, edebiyat ve barış alanlarında insanlığa hizmet için yıllık bir ödül verilmesini sağladı. Benzer şekilde, Sveriges Riksbank Alfred Nobel Anısına İktisadi Bilimler Ödülü de Nobel Ödülleri ile birlikte verilmektedir.
Nobel, "önceki yıl boyunca insanlığa en büyük yararı sağlayacak olanları" ödüllendirmeye çalıştı. Ödülün, "alanında en önemli 'keşfi' veya 'icadı' yapacak kişiye" verilmesi gerektiğini belirtti. Ödül komiteleri bilim insanlarını tarihsel olarak öneme sahip buluşlara ve icatlara göre ödüllendirdi. Fizikteki Nobel Ödüllerinin %77'si keşiflere verilirken, sadece %23'ü icatlara verildi.[2][3] Ek olarak, bilimsel ödüller genellikle tek bir yıldan ziyade tüm bir kariyere yapılan katkıları ödüllendirmektedir.
Matematik ve diğer birçok bilimsel ve kültürel alan için Nobel Ödülü verilmemiştir.[4] Bunun bir nedeni Nobel'in matematiği pratik bir disiplin olarak görmemiş olmasıdır.[5] Hem Fields Madalyası hem de Abel Ödülü "Matematiğin Nobel Ödülü" olarak tanımlanmıştır.[6][7]
En şiddetli tartışmalar Edebiyat,[8][9][10][11] Barış ve Ekonomi ödülleri üzerine olmuştur.[12] Katkıda bulunan kişinin çalışmasının daha değerli olduğu konusundaki tartışmaların ötesinde, eleştirmenler çoğunlukla siyasi önyargı ve Avrupa merkezciliğini öne sürdüler.[13][14][15][16] Nobel'in Edebiyat ödülü ile ilgili orijinal sözlerinin yorumu da tekrar tekrar gözden geçirildi.
Bilimsel ödüller (Fizik, Kimya ve Tıp) için önemli bir tartışma yaratan faktör, her ödülün her yıl ikiden fazla farklı araştırma ve üçten fazla farklı kişi tarafından paylaşılamayacağı Nobel kuralıdır.[17] 1901'de bu kural yeterliyken bilim araştırmalarının çoğu, kendi küçük asistan grubuyla göreceli olarak yalıtılmış olarak çalışan bireysel bilim adamları tarafından yürütülüyordu. Daha yakın zamanlarda bilim araştırmaları giderek daha yaygın bir uluslararası işbirliği ve bilim insanları arasında fikir alışverişi konusu haline geldi. Düzinelerce hatta yüzlerce araştırmacıdan oluşan farklı araştırma grupları, bir keşfi varsaymak, geliştirmek ve kanıtlamak için yıllarca süren çabalar gösterdiler. Bu durum, büyük araştırmalarda önemli katılımcıların ihmallerine yol açmıştır. 2008 Nobel Fizik Ödülü örneğine veya Higgs bozonu keşfini belgeleyen bilimsel makaleleri üreten Atlas/CMS İşbirliği örneğinde olduğu gibi 15 sayfayı dolduran araştırmacı listesinin örneğine bakılabilir.[18][19][20]