Loading AI tools
insan hastalığı Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Chagas hastalığı ya da Amerika tripanozomiyazı, Trypanosoma cruzi adlı protozoanın neden olduğu tropikal bir paraziter hastalıktır.[1] Çoğunlukla öpücük böceği (Triyatomine) olarak bilinen böcekler aracılığıyla yayılır.[1] Belirtiler, enfeksiyonun seyri sırasında değişkenlik gösterir. Hastalığın ilk aşamasında tipik olarak herhangi bir belirti görülmez ya da aşağıdaki hafif belirtiler görülür: ateş, lenf düğümlerinde şişme, baş ağrısı ya da ısırık yerine mahsus şişlik.[1] Fertler 8–12 hafta sonra hastalığın kronik aşamasına girer ve hastaların %60-70'inde asla başka belirti görülmez.[2][3] Hastaların kalan %30-40'lık kısmında, enfeksiyonun ilk defa bulaşmasından 10 ila 30 yıl sonra başka belirtiler gelişir.[3] Bu belirtiler arasında hastaların %20 ila 30'unda görülen ve kalp yetmezliğine yol açan karıncık genişlemesi sayılabilir.[1] Ayrıca, hastaların %10'luk kesiminde megaözefagus ya da megakolon görülebilir.[1]
| Chagas hastalığı | |
|---|---|
 | |
| Giemsa boyalı Trypanosoma cruzi mikro fotoğrafı | |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları, Parazitoloji  |
Hastalık ilk kez 1909'da Brezilyalı hekim Carlos Chagas tarafından tanımlanmış ve adını ondan almıştır.[4] Chagas hastalığı, ihmal edilmiş bir tropikal hastalık olarak sınıflandırılır.[5]
T. cruzi insanlara ve diğer memelilere genellikle Triyatomine alt ailesine mensup kan emici (hematofaj) "öpücük böcekleri" (Triatoma infestans, Rhodnius prolixus, Triatoma dimidiata ve Panstrongylus megistus) aracılığıyla yayılır.[6] Bu böceklere farklı bölgelerde farklı adlar verilmiştir: Arjantin, Bolivya, Şili ve Paraguay'da vinchuca; Brezilya'da barbeiro; Kolombiya'da pito; Orta Amerika'da chinche ve Venezuela'da chipo. Bu hastalık kan nakli, organ nakli, parazit bulaşmış gıdaları yeme ve anneden fetüse bulaşma yoluyla da geçebilir.[1] Hastalık erken dönemde mikroskop kullanılarak kanda parazitin bulunmasıyla teşhis edilebilir.[3] Kronik hastalık ise kanda T. cruzi antikorunun bulunmasıyla teşhis edilir.[3]
Hastalıktan çoğunlukla öpücük böceklerinin ortadan kaldırılması ve ısırmalarından sakınılmasıyla korunulur.[1] Diğer korunma yöntemleri arasında nakillerde kullanılan kanın taramadan geçirilmesi sayılabilir.[1] 2013 yılı itibarıyla henüz bir aşı geliştirilememiştir.[1] Enfeksiyonun erken döneminde tedavide benznidazol ya da nifurtimoks kullanılabilir.[1] Tedaviye erken başlanması durumunda neredeyse kesin tedavi sağlanır, ama Chagas hastalığına yakalanmanın üzerinden geçen zaman ne kadar uzarsa tedavi o kadar etkinliğini yitirir.[1] Bu tedavi kronik hastalıkta uygulandığında son aşama belirtilerini geciktirebilir ya da önleyebilir.[1] Benznidazol ve nifurtimoks, hastaların %40'a[1] varan kısmında cilt rahatsızlığı, beyin toksisitesi ve sindirim sistemi tahrişi gibi geçici yan etkilere yol açar.[2][7][8]
Özellikle Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika‘da 7 ila 8 milyon kişinin Chagas hastalağına yakalanmış olduğu tahmin edilmektedir.[1] 2006 yılı itibarıyla senede yaklaşık 12.500 kişinin ölümüne yol açmaktadır.[2] Hastalığa yakalananların çoğu fakirdir[2] ve çoğu da hastalığın kendilerine bulaştığının farkında değildir.[9] Büyük ölçekli nüfus hareketleri Chagas hastalığının görüldüğü alanları genişletmiş ve Avrupa ülkeleri ile Amerika Birleşik Devletleri de bu alanlara dahil olmuştur.[1] Hastalığın görülme sıklığının 2014 yılına kadar bu alanlarda arttığı gözlenmiştir.[10] Bu hastalık ilk olarak 1909 yılında hastalığa adını veren Carlos Chagas tarafından tanımlanmıştır.[1] 150'den fazla hayvanı etkilemektedir.[2]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
