Loading AI tools
Hristiyanlık dinine mensup kimse Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Hristiyanlar, İsa Mesih'in yaşamına ve öğretilerine dayanan tek tanrılı bir İbrahimi din olan Hristiyanlığı takip eden veya ona bağlı kalan insanlardır. Hristiyan sözcüğü, Kutsal Kitap'taki İbranice terim māšîaḥ'ın (מָשִׁיחַ) çevirisi olan Koine Grekçesindeki Kıristós'tan (Χριστός) türetilmiştir.[6]
Hristiyanlığın bazen çatışan çeşitli yorumları olsa da[7][8] bunlar, İsa'nın benzersiz bir önemi olduğuna inanmakta birleşirler.[7]
Sıfat olarak kullanılan "Hristiyan" terimi, Hristiyanlık veya Hristiyan kiliseleriyle ilişkili herhangi bir şeyi veya atasözü anlamıyla "soylu, iyi ve Mesih'e benzer her şeyi" tanımlar.[9] "Mesih'in" veya "İsa'yla ilgili" şeklinde bir anlamı yoktur.
2011 Pew Araştırma Merkezi anketine göre, dünya çapında 1910'da yaklaşık 600 milyon, 2010'da ise 2,2 milyar Hristiyan vardı.[10] Bugün, tüm Hristiyanların yaklaşık %37'si Amerika'da, yaklaşık %26'sı Avrupa'da, %24'ü Sahra Altı Afrika'da, yaklaşık %13'ü Asya ve Pasifik'te ve %1'i Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da yaşıyor.[10] Hristiyanlar, 158 ülke ve bölgede nüfusun çoğunluğunu oluşturuyor.[10] 280 milyon Hristiyan azınlık olarak yaşıyor.
Dünyadaki tüm Hristiyanların yaklaşık yarısı Katolik, üçte birinden fazlası Protestan'dır (%37).[10] Ortodoks cemaatleri, dünyadaki Hristiyanların %12'sini oluşturmaktadır.[10] Diğer Hristiyan gruplar geri kalanını oluşturuyor. 2050 yılında Hristiyan nüfusun 3 milyarı geçmesi bekleniyor.[10] 2012 Pew Araştırma Merkezi anketine göre, mevcut eğilimler devam ederse Hristiyanlık 2050'de dünyanın en büyük dini olmaya devam edecek. Yakın tarihte, Hristiyanlar özellikle Orta Doğu, Kuzey Afrika, Doğu Asya ve Güney Asya'da değişen şiddette zulüm gördüler.[11][12][13]
Yunanca Χριστιανός (Kıristiyanos) kelimesi, "Mesih'in takipçisi" anlamına gelir. Kelime Χριστός (Kıristos) kelimesinden türemedir ve "meshedilmiş kişi" anlamına gelir.[14][15] Yunanca Septuaginta'da kıristos, İbranice מָשִׁיחַ (Mašíaḥ, mesih), "[meshedilmiş]" anlamına gelen kelimenin tercümesi için kullanıldı.[16] Diğer Avrupa dillerinde, Fransızcada Chrétien ve İspanyolcada Cristiano gibi, Hristiyan'a eşdeğer kelimeler de aynı şekilde Yunancadan türetilmiştir. Türkçedeki Hristiyan kelimesi de Yunancadan alınmıştır.[17]
Xian ve Xtian kısaltmaları (ve benzer şekilde oluşturulmuş diğer konuşma kelimeleri) en az 17. yüzyıldan beri kullanılmaktadır: Oxford English Dictionary, Xtianity'nin 1634'te kullanıldığını gösterir ve Xian, 1634-38 günlüğünde görülür.[18][19] Xmas kelimesinde de benzer bir kısaltma kullanır.
Terimin (veya diğer dillerdeki benzerlerinin) ilk kaydedilen kullanımı Yeni Ahit'tedir. Elçilerin İşleri 11'de - Barnaba'nın Saul'u (Pavlus) yaklaşık bir yıl boyunca öğrencilere eğitim verdiği Antakya'ya getirmesinden sonra - metin şöyle der: "Öğrenciler ilk önce Antakya'da Hristiyanlar olarak adlandırıldılar." (Elçilerin İşleri 11:26). Terimin ikinci sözü Elçilerin İşleri 26'da yer alır; burada Hirodes II. Agrippa, Havari Pavlus'a yanıt verir, "Sonra Agrippa, Pavlus'a dedi: Neredeyse beni bir Hristiyan olmaya ikna ediyorsun." (Elçilerin İşleri 26:28). Terime üçüncü ve son Yeni Ahit referansı, inananları teşvik eden 1 Petrus 4'tedir: "Ama Mesih inançlısı olduğu için acı çeken, bundan utanç duymasın. Taşıdığı bu adla Tanrı'yı yüceltsin. "(1 Petrus 4:16).
Kenneth Samuel Wuest, üç orijinal Yeni Ahit ayetinin kullanımlarının, Roma imparatorunu kabul etmeyen Mesih'in takipçilerine atıfta bulunmak için Hristiyan terimindeki alaycı bir unsuru yansıttığını savunuyor.[20] Birinin onlara Hristiyan adını verdiği Antakya şehri, bu tür lakaplarla gelmesiyle ünlüydü.[20] Bununla birlikte, Petrus'un terimi açıkça onaylaması, onun "Nasıralılar" yerine tercih edilmesine yol açtı ve 1. Petrus'tan gelen Kıristiyanoy terimi, İgnatius ve Polikarp'tan itibaren Erken Kilise Babaları'nda standart terim haline geldi.[21]
Bu terimin Hristiyan olmayan literatürdeki en erken oluşumları arasında, "onun adını taşıyan Hristiyanların kabilesi"ne atıfta bulunan Josephus;[22] Trajan ile yazışmada Genç Pliny; ve Tacitus, 1. yüzyılın sonlarına yakın bir yerde yazıyor. Annales'te "kaba bir tabirle [onlara] yaygın olarak Hristiyanlar denildiğini"[23] anlatır ve Hristiyanları, Büyük Roma Ateşi için Nero'nun günah keçisi olarak tanımlar.[24]
Yeni Ahit'te Hristiyanlar için geçen bir diğer terim de "Nasıralılar"dır. İsa, Matta 2:23'te bir Nasıralı olarak adlandırılırken, Pavlus'un Elçilerin İşleri 24:5'te Nasıralı olduğu söylenir. Son vahiy, Nasıralının Nasıra adlı kasabanın yanı sıra bir mezhep veya sapkınlık adına da atıfta bulunduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Nasıralı terimi aynı zamanda Yahudi avukat Tertullus tarafından da kullanılmıştır (Marcion'a Karşı 4:8) "Yahudiler bize Nasıralı derler" der. MS 331 civarında Eusebios, İsa'nın Nasıra adından bir Nazoraean olarak adlandırıldığını ve daha önceki yüzyıllarda "Hristiyanların" bir zamanlar "Nasıralılar" olarak adlandırıldığını kaydeder.[25] "Nasıralılar"ın İbranice karşılığı olan Notzrim, Babil Talmud'unda geçer ve hâlâ Hristiyan için modern İsrail İbranicesi terimidir.
Kendilerine Hristiyan diyenler arasında dünya çapında çok çeşitli inançlar ve uygulamalar bulunur. Mezhepler ortak bir "Hristiyanlık" tanımı üzerinde anlaşamamaktadır. Örneğin Timothy Beal, Amerika Birleşik Devletleri'nde kendilerini Hristiyan olarak tanımlayanlar arasındaki inanç farklılıklarına şu şekilde dikkat çeker:
Hepsinin tarihsel kökleri Hristiyan teolojisi ve geleneğinde olmasına ve çoğu kendilerini Hristiyan olarak tanımlamasına rağmen, çoğu daha geniş kategorideki diğerlerini Hristiyan olarak tanımlamaz. Örneğin çoğu Baptist ve köktendinci (Hristiyan fundamentalizmi), Mormonizmi veya Hristiyan Bilim'i Hristiyan olarak kabul etmez. Aslında, kendilerini Hristiyan olarak tanımlayan Amerikalıların yaklaşık yüzde 77'si, herhangi bir kollektif birlikten uzak, farklı bir Hristiyan çoğulluğudur.[26]
Linda Woodhead, "Hristiyanlar çeşitli konularda anlaşamasalar da en azından İsa'nın benzersiz bir önemi olduğuna inanmakta birleşirler" diyerek Hristiyanlar için ortak bir inanç dizisi sağlamaya çalışır.[7] Michael Martin; teizm inancını, İsa'nın tarihselliğini, Enkarnasyom'u, İsa'ya iman yoluyla kurtuluşu ve etik bir rol model olarak İsa'yı içeren bir dizi temel Hristiyan varsayımını oluşturmak için üç tarihi Hristiyan inancını (Apostles' Creed, Nicene Creed ve Athanasian Creed) değerlendirdi.[27]
İsa'nın Mesih olarak tanımlanması Yahudilik tarafından kabul edilmez. İbranicede bir Hristiyan için kullanılan terim נוֹצְרִי (Notzri - "Nasıralı") olup, aslen İsa'nın bugün kuzey İsrail'de bulunan Celile,Nasıra köyünden geldiği gerçeğinden türetilen Talmudik bir terimdir.[28] Mesih Yahudiliği'nin yandaşları modern İbranicede יְהוּדִים מְשִׁיחִיִּים (Yehudim Meshihi'im - "Mesih Yahudileri") olarak anılır.
Arapça konuşan kültürlerde Hristiyanlar için yaygın olarak iki kelime kullanılır: Naṣrānī (Arapça: نصراني), çoğul Nasārā (Arapça: نصارى) genellikle Süryanice (Aramice) aracılığıyla Nasıralı İsa'ya inanan Nasıralılardan türediği anlaşılır; Masīḥī (Arapça: مسيحي) Mesih'in takipçileri anlamına gelir.[29] Bir ayrım olduğunda, Nasrani bir Hristiyan kültüründen insanlara atıfta bulunur ve Masihi, Hristiyanlar tarafından İsa'ya dini inancı olanlar için kullanılır.[30] Bazı ülkelerde Nasrani genel olarak Müslüman olmayan Batılı yabancılar için kullanılma eğilimindedir.[31]
Özellikle siyasi bağlamda bazen Hristiyanlar için kullanılan bir diğer Arapça kelime salīb'den (Arapça: صليب, "haç") Ṣalībī'dir (Arapça: صليبي "Haçlı"). Haçlılara atıfta bulunan ve olumsuz çağrışımlara sahip olabilecek terimdir.[29][32] Ancak Şalibî modern bir terimdir. Tarihsel olarak, Müslüman yazarlar Avrupalı Hristiyan Haçlıları Arapçada el-Faranj (Arapça: الفرنج) ve Firinjīyah (Arapça: الفرنجيّة) olarak tanımlar.[33] Bu kelime Frankların adından gelir ve Ali İbnü'l-Esîr'in Arap tarihi metni El-Kamil fi't-Tarih'de görülebilir.[34][35]
 | Bu bölümdeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Ekim 2021) |
En yaygın Farsça kelime Arapçadan alınan Masīhī'dir (Farsça: مسیحی). Diğer kelimeler Süryanicedeki "Nasıralı" dan köken alan Nasrānī (Farsça: نصرانی) ve Orta Farsça kelime Tarsāg'dan türetilen Tarsā (Farsça: ترسا) - ayrıca "Hristiyan" anlamına gelir - "korku, saygı" anlamına gelen tars'tan türetilmiştir.[36]
Hristiyan için eski bir Kürtçe sözcük, "kurtulmak" ya da "kurtulmaya ulaşmak" anlamına gelen kök sözcükten türeyen falle (فەڵە) idi.[37]
Süryanice Nasrani (Nasıralı) terimi de Hindistan'ın Kerala kentindeki Saint Thomas Hristiyanlarına bağlanmıştır. Hint Yarımadası'nda, Hristiyanlar kendilerine Isaai (Hintçe: ईसाई, Urduca: عیسائی) derler ve diğer dinlerin mensupları tarafından da bu terimle bilinirler.[38] Kelimenin tam anlamıyla "İsa'nın takipçileri" anlamına gelir.
Geçmişte, Malaylar Hristiyanları Malaycada Portekizceden ödünç bir kelime olan "Serani" ile adlandırırlardı (Arapça Nasrani'den gelir), ancak terim günümzdeMalezya'nın modern Kristang kreollerine atıfta bulunur. Endonezyacada Nasrani terimi ayrıca Kristen ile birlikte kullanılır.
Çince kelime 基督徒 (jīdū tú), kelimenin tam anlamıyla "Mesih takipçisi" anlamına gelir. "Mesih" adı başlangıçta fonetik olarak Çince'de 基利斯督 olarak yazılmıştır ve daha sonra 基督 olarak kısaltılmıştır.[39] Kelime, Güney Hakka lehçesinde Kî-tuk, Mandarin Çincesinde Jīdū olarak telaffuz edilir. Vietnam'da, aynı iki karakter Cơ đốc olarak okunur ve "Hristiyanlığın takipçisi"nin telaffuzu tín đồ Cơ đốc giáo şeklindedir.
Japonya'da kirishitan terimi (Edo dönemi belgelerinde 吉利支丹), 切支丹 ve modern Japon tarihçelerinde de キリシタン şeklindedir ve Portekizcedeki cristão kelimesinden türemedir. Kelime, Tokugawa şogunluğu tarafından dinin yasaklanmasından önce 16. ve 17. yüzyıllarda Roma Katoliklerine atıfta bulunuldu. Bugün, Hristiyanlar Standart Japoncada キリスト教徒 (Kirisuto-kyōto) veya İngilizceden türetilen クリスチャン (kurisuchan) kelimeleri ile anılır.
Korecede Hrıistiyan kelimesi için hâlâ 기독교도 (RR: Gidokkyodo) kelimesi kullanılır. Ancak Portekizceden alınan 그리스도 (Geuriseudo) kelimesi artık eski Çin-Korecedeki 기독 (Gidok) kelimesinin yerini aldı. Kelime Mesih'in kendisine atıfta bulunur.
Tayland'da en yaygın terimler Tayca: คนคริสต์ (RTGS : khon khrit) veya Tayca: ชาวคริสต์ (RTGS : chao khrit) "İsa kişi/insanlar" veya "İsa kişi/insanlar" anlamına gelir. Tayca kelime Tayca: คริสต์ (RTGS : khrit) "Mesih"ten türetilmiştir.
Filipinler'de en yaygın terim Filipin dillerinin çoğunda Hristiyan için "Kristiyano" ve Hristiyanlık için "Kristiyanismo"dur. Her ikisi de İspanyol sömürge döneminde ülkenin zengin erken Hristiyanlık tarihi nedeniyle İspanyolcadaki cristiano ve cristianismo (Chabacanoda da kullanılır) kelimelerinden türetilmiştir. Filipinler'deki bazı Protestanlar, kendilerini Katoliklerden (Katoliko) ayırmak için Kristiyano terimini ("yeniden doğma" terimi popüler hale gelmeden önce) kullanırlar.
Modern Doğu Avrupa ve Orta Avrasya bölgesi (Rusya, Ukrayna ve eski Sovyet bloğunun diğer ülkeleri), topraklarında uzun bir Hristiyanlık ve Hristiyan toplulukları geçmişine sahiptir. Antik çağda, İsa'nın doğumundan sonraki ilk yüzyıllarda, bu bölgeye İskit adı verildiğinde - İskitlerin coğrafi alanı - Hristiyanlar zaten orada yaşıyordu.[40] Daha sonra bölge, Hristiyanlığı resmi olarak benimseyen ilk devletleri gördü - başlangıçta Ermenistan (MS 301) ve Gürcistan (MS 337), daha sonra Bulgaristan (y. 864) ve Büyük Rus Prensliği (Rusça: Великое княжество Русское, Velikoye knyazhestvo russkoye) veya Kiev Knezliği (y. MS 988).
Bazı bölgelerde insanlar kendilerini Hristiyan (Rusça: христиане, крестьяне) ve Rus olarak (Rusça: русские) tanımlamaya başladılar. Zamanla Rusça "крестьяне" (khrest'yane) terimi "Hristiyan inancına sahip köylüler" ve daha sonra "köylüler" (bölge nüfusunun ana kısmı) anlamını kazanırken, христиане (khristiane) terimi dini anlamını korudu ve русские (russkiye) terimi, bölgenin tarihini ve gelişimini güçlü bir şekilde etkileyen ortak Hristiyan inancı ve dili temelinde oluşan heterojen Rus ulusunun temsilcileri anlamına gelmeye başladı.[kaynak belirtilmeli] Bölgede eski zamanlardan beri "Pravoslav inancı" (Rusça: православная вера, pravoslavnaja vera, "Ortodoks inancı") veya "Rus inancı" (Rusça: русская вера, russkaya vera) terimi, neredeyse orijinal "Hristiyan inancı" (Rusça: христианская, крестьянская вера khristianskaja, krest'janskaja) olarak bilinir hale geldi.[kaynak belirtilmeli] Ayrıca bazı bağlamlarda "kazak" (Rusça: козак, казак, romanize: kozak, kazak) terimi, bozkır kökenli ve Rus dilinden "özgür" Hristiyanları belirtmek için kullanılmıştır.[kim?]
Sözde "Hristiyan" toplumlar, "Hristiyan" kelimesini vatandaşlık veya "bizim gibi insanlar" için varsayılan bir etiket haline getirdi.[41] Bu bağlamda dini veya etnik azınlıklar, "Hristiyanlar" veya "siz Hristiyanlar" kelimelerini, tamamen seküler (eskiden Hristiyan olsa da) bir toplumda bile, kendi gruplarına ait olmayan ana akım toplum üyeleri için kısa bir terim olarak gevşek bir şekilde kullanabilirler.[42]
21. yüzyılın başlarından itibaren, Hristiyanlığın yaklaşık 2,4 milyar taraftarı vardır.[43][44][45] İnanç, dünya nüfusunun yaklaşık üçte birini temsil eder ve dünyadaki en büyük dindir. Hristiyanlar yaklaşık 100 yıldır dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 33'ünü oluşturuyor. En büyük Hristiyan mezhebi, tüm Hristiyanların yarısını temsil eden 1,3 milyar taraftarıyla Roma Katolik Kilisesi'dir.[46]
Hristiyanlık, %70'inin Hristiyan olduğu Batı dünyasında baskın din olmaya devam ediyor.[10] 2012 Pew Araştırma Merkezi anketine göre, mevcut eğilimler devam ederse, Hristiyanlık 2050 yılına kadar dünyanın en büyük dini olmaya devam edecek. 2050 yılında Hristiyan nüfusun 3 milyarı geçmesi bekleniyor. Müslümanların kadın başına ortalama 3,1 çocuğu varken (tüm dini grupların en yüksek oranı), Hristiyanlar kadın başına 2,7 çocukla ikinci sırada yer alıyor. Yüksek doğum oranları ve din değiştirme, Hristiyan nüfus artışının nedeni olarak gösterildi. 2015 yılında yapılan bir araştırma, yaklaşık 10,2 milyon Müslümanın Hristiyanlığa geçtiğini ortaya koydu.[47] Hristiyanlık Afrika'da,[48][49] Asya'da,[49][50] Müslüman dünyasında,[51] ve Okyanusya'da büyümektedir.
| Hristiyan | % | |
|---|---|---|
| Avrupa | 558.260.000 | 75.2 |
| Latin Amerika – Karayipler | 531.280.000 | 90.0 |
| Sahra Altı Afrika | 517.340.000 | 62.9 |
| Asya Pasifik | 286.950.000 | 7.1 |
| Kuzey Amerika | 266.630.000 | 77.4 |
| Orta Doğu – Kuzey Afrika | 12.710.000 | 3.7 |
| Dünya | 2.173.180.000 | 31.5 |
2015'te yapılan bir araştırmaya göre, Hristiyanlar en büyük servete sahipler (toplam dünya servetinin %55'i), onu Müslümanlar (%5,8), Hindular (%3,3) ve Yahudiler (%1,1) izliyor. Aynı araştırmaya göre, dinsizlik veya diğer dinler sınıflandırması altındaki taraftarların toplam küresel servetin yaklaşık %34,8'ine sahip olduğu bulundu.[55] Tarafsız servet araştırma şirketi New World Wealth tarafından yapılan bir araştırma, dünyadaki 13,1 milyon milyonerin %56,2'sinin Hristiyan olduğunu buldu.[56]
2016 yılında dünya çapında din ve eğitim hakkında bir Pew Center araştırması Hristiyanların, ortalama 9,3 yıllık eğitim süresi ile Yahudilerden sonra dünyadaki en eğitimli ikinci dini grup olarak sıralandığını[57] ve Hristiyanlar arasında en yüksek eğitim yılının Almanya (13,6), Yeni Zelanda (13,5) ve Estonya (13,1) Hristiyanları arasında bulunduğunu tespit etti.[57] Hristiyanların ayrıca kişi başına en yüksek ikinci lisans ve yüksek lisans derecesine sahip olduğu ve mutlak sayılarla ilk sırada yer aldığı (220 milyon) bulundu.[57] Çeşitli Hristiyan topluluklar arasında Singapur, yüksek öğrenim kurumlarında üniversite diploması alan Hristiyanlar (%67)[57] bakımından diğer ulusları geride bırakıyor, onu İsrail Hristiyanları (%63)[58] ve Gürcistan Hristiyanları (%57) izliyor.[57]
"Hristiyan keşişlerin kütüphaneler kurduklarına ve matbaadan önceki günlerde Latince, Yunanca ve Arapça yazılmış önemli eski yazıları koruduklarına" dair tarihsel kanıtlara ek olarak, araştırmaya göre Kuzey Amerika, Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Asya-Pasifik bölgelerindeki Hristiyanlar[57] dünyadaki birçok üniversitenin tarihi Hristiyan mezhepleri tarafından inşa edilmesinden dolayı, yüksek eğitimlidir.[57] Aynı araştırmaya göre, Hristiyanların eğitimde önemli bir cinsiyet eşitliği var.[57] Çalışma, bunun nedenlerinden birinin Protestan Reformcuların kadınların eğitimini teşvik etmesi olduğunu ve bunun da Protestan topluluklarındaki kadınlar arasında cehaletin ortadan kaldırılmasını sağladığını öne sürüyor.[57]
2017'de Open Doors, yılda yaklaşık 260 milyon Hristiyan'ın "yüksek, çok yüksek veya aşırı zulme"[59] maruz kaldığını tahmin ediyor ve Kuzey Kore, Hristiyanlar için en tehlikeli ülke olarak görülüyor.[60][61]
2019'da, Birleşik Krallık Dışişleri ve Milletler Topluluğu Ofisi (FCO) tarafından Hristiyanlara yönelik küresel zulmü araştırmak üzere görevlendirilen bir rapor,[62][63] dini zulmün arttığını ve Orta Doğu, Kuzey Afrika, Hindistan, Çin, Kuzey Kore, Latin Amerika ve diğerlerinde en yüksek seviyede olduğunu,[12] zulmün küresel olduğunu ve İslam devletleriyle sınırlı olmadığını tespit etti.[63] Bu araştırma, dünya çapında zulüm gören inananların yaklaşık %80'inin Hristiyanlar olduğunu ortaya çıkardı.[13]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.jpg)
