Güneş Harekâtı

Güneş Harekâtı, Türk Silahlı Kuvvetlerinin 21 Şubat 2008'de yerel saatle 19.00'da Kuzey Irak'a yönelik başlattığı Türk Hava Kuvvetleri destekli sınır ötesi kara harekâtı.^[16] Harekât 29 Şubat 2008 tarihinde, Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı birliklerinin Türkiye sınırları içine dönmesiyle son bulmuş, harekâtın sonlandığı Genelkurmay Başkanlığı tarafından da doğrulanmıştır.^[1][17][18]

Güneş Harekâtı
Türkiye-PKK çatışması
Kuzey Irak'ın üç boyutlu haritası.
Tarih 21-29 Şubat 2008 Bölge Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kuzey Irak Sonuç Kesin Türk zaferi.[1][2][3]
Taraflar
Türkiye	PKK PJAK[4]
Komutanlar ve liderler
İlker Başbuğ Aydoğan Babaoğlu Bekir Kalyoncu	Murat Karayılan
Güçler
10.000 asker[5]	Harekât alanında 300 kişi[1] Kuzey Irak kamplarında 2.320-2.640 kişi[6][7]
Kayıplar
24 asker öldü.[8][9][10][11][12][13] 3 korucu öldü.[13] 1 AH-1 Cobra düştü.[10]	240 ölü (Türkiye iddiası)[1][13][14][15] 10 ölü (PKK iddiası)[kaynak belirtilmeli]

8 Ekim 2007'de Şırnak'ın Gabar Dağı mevkiinde gerçekleşen PKK/KONGRA-GEL saldırısında ölen Şanlıurfalı Piyade Onbaşı Kasım Aksoy'un 3 yaşındaki kızı Güneş'in adının verildiği harekât,^{[19][20][21][22]} o güne dek yapılan hava operasyonlarının devamı niteliğindedir. Genelkurmay Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada "... sivillerin ve Türk Silahlı Kuvvetleri'ne düşmanca bir harekette bulunmayan yerel unsurların harekâttân olumsuz etkilenmemeleri için gerekli hassasiyetin gösterilmesine devam edilecektir." denilmiş olup; harekâtın amacının, "PKK/KONGRA-GEL terör örgütünün mensuplarını etkisiz kılmak ve Kuzey Irak'taki örgütsel altyapıyı kullanılmaz hâle getirmek" olduğu belirtilmiştir.^[23]

Arka plan

"Kürt bölgesi" (Kuzey Irak, 2003)

Türk Silahlı Kuvvetleri, PKK/KONGRA-GEL'e karşı düzenlediği son dönemdeki operasyonlarına 1 Aralık 2007'de başlamıştır. 50-60 kişilik gruba müdahale edilen bu nokta operasyonun ardından, hava kuvvetleriyle yapılan çeşitli operasyonlarla bu müdahaleler devam etmiştir.^[24] Bu dönemde kara kuvvetleri tarafından yapılan tek operasyon 17-18 Aralık 2007 tarihlerinde Türkiye-Irak sınırını geçmeye çalışan, silahlı PKK/KONGRA-GEL mensuplarına yapılan müdahaledir. Bunun sonucunda, bölgede konuşlu kara birlikleri, sıcak takiple Hakkâri Şemdinli bölgesinde sınırdan birkaç kilometre uzağa gitmiştir.^[25]

Harekât

2007 Aralık'ından beri yapılan operasyonların ardından 21 Şubat 2008'de Türkiye saati ile 10.00 ve 18.00 arasında Türk Hava Kuvvetleri'ne ait uçaklar ve Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na ait karada konuşlu uzun menzilli silahlar belirlenen hedefleri vurmuştur.^[26]

Hakkâri’nin Çukurca ilçesindeki 3’üncü Sınır Jandarma Taktik Alay Komutanlığı’nda konuşlandırılan 40 km menzilli 105 ve 203 mm çaplarındaki obüslerle yapılan topçu ateşiyle başlayan bu taarruzlar, 30 km uzaklıktaki Zap, 15 km uzaklıktaki Hakurk ve 10 km uzaklıktaki Avaşin kamplarını hedef almıştır. Bu atışların amacı PKK/KONGRA-GEL’in lojistik desteğini ve kaçışını engellemektir.^[27]

Karadan açılan bu ateşe destek olarak, aynı amaçla havalanan savaş uçaklarının düzenlediği hava operasyonunda ise, Kuzey Irak’taki 4 köprü yok edilmiştir.^[27]

İlkbaharda yapılacağı düşünülen sınır ötesi kara harekâtı, yapılan bu taarruzların ardından aynı akşam, TSİ 19.00'da başlamıştır.^[28]

Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı 2. Ordu Komutanlığı'nın sevk ve idaresinde, Jandarma Asayiş Kolordu Komutanlığı tarafından gerçekleştirilen harekât, Kara Kuvvetleri Komutanlığı ve Türk Hava Kuvvetleri'ne bağlı unsurlarca da desteklenmiştir.^[5] Hakkâri'de Çukurca'nın Üzümlü ve Şemdinli'nin Derecik kesimlerinden Kuzey Irak'a geçen dağ komando birliği ve özel harekât timlerine, termal kameralı M60 Patton tankları ve diğer kara unsurları ile Diyarbakır'daki 2. Hava Kuvveti Komutanlığı'ndan havalanan yaklaşık 20 tane F-16 savaş uçağı destek vermiştir.^[27]

TSK'nın 3 Mart günü yaptığı basın toplantısında, ana hedefin PKK'nın Zap kampı ana hedef olmak üzere Zap bölgesi olduğu, diğer kamplara şaşırtma ve baskı amaçlı hava indirme ve hava bombardımanı yapıldığı açıklanmıştır.^[7]

TSK'ya göre^[1]

"Harekat süresince bölgedeki 60 hedef grubuna (272 hedef) hava taarruzu icra edilmiş; ayrıca Kara Kuvvetleri ateş destek vasıtaları tarafından 517 adet muhtelif hedef ateş altına alınmıştır. Harekatın başından itibaren, manevra birlikleri ve uçaklar tarafından 126 mağara, 290 barınak ve sığınak, 12 komuta merkezi, 11 muhabere tesisi, 6 eğitim tesisi, 23 lojistik tesis, 18 ulaştırma tesisi, 40 hafif silah mevzii ve 59 uçaksavar mevzii kısmen ya da tamamen tahrip edilmiştir."

28 Şubat günü TSK'nın açıkladığı bilgilere göre ele geçirilen 3 PKK üyesi ile, bölgede 300 kişi civarında kuvveti bulunan PKK'nın verdiği kayıp sayısı 240 olmuştur.^[1]

29 Şubat 2008 sabahı TSK, yaptığı basın açıklamasında operasyon hedeflerine ulaşıldığını belirterek birliklerin Türkiye'ye döndüklerini, çekilme operasyonunun tamamlandığını ilan etmiştir.^[1] TSK geri çekilme sürecinde kayıp vermemiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}

ABD savunma bakanlığı görevlilerinin 28 Şubat'ta Ankara'da yaptığı temasların ertesi günü harekâtın sona erdirilmesi, Türkiye içinde tartışmalara sebep oldu. CHP lideri Deniz Baykal, operasyonun ABD'nin PKK'nın tam olarak bitirilmesini istemediği için sona erdirildiğini iddia etti.^[29] Türk Silahlı Kuvvetleri ise harekâtın süresinin önceden belli olduğunu, ABD yetkililerinin ziyaretinin harekâta etkisi olmadığını belirtti.^[1]

Tepkiler

Uluslararası örgütler

Avrupa Birliği: Ortak Dış Politika ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi ve Avrupa Birliği Konseyi Genel Sekreteri Javier Solana, Slovenya'da yaptığı açıklamada "Türkiye'nin kaygılarını anladıklarını, ancak harekâtın en iyi yanıt olmadığını düşündüklerini" söylemiştir. Irak'ın toprak bütünlüğüne de değinen Solana, "Irak'ın toprak bütünlüğünün AB için çok önemli olduğunu" da belirtmiştir.^[30]

• Birleşmiş Milletler: Genel Sekreter Ban Ki-moon, PKK'nın Kuzey Irak'tan Türkiye'ye devam eden saldırılarını derhâl durdurması gerektiği yönündeki çağrısını yineleyerek, sınırın iki tarafında da sivillerin can güvenliğinin korunmasının en önemli husus olduğunu da vurgulamıştır. "Türkiye'nin güvenlik endişesini anladığını, ancak iki ülke arasındaki sınırlara saygı gösterilmesi gerektiğini" belirten Güney Koreli Genel Sekreter, Türkiye ve Irak hükûmetlerine iki ülke arasındaki sınırlarda barış ve istikrarın sağlanması için işbirliği yapmaları çağrısında bulunmuştur.^[31]

Ülkeler

• Amerika Birleşik Devletleri: Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice, ABD'nin Türkiye'ye desteğini vurgulayarak, "Türk hükûmetiyle çeşitli düzeylerde temas halindeyiz. PKK konusunda Türkiye ile mutlak dayanışmamızı dile getirmeye devam ediyoruz. PKK, ABD ve Türkiye'nin ortak düşmanıdır. PKK, aynı zamanda Irak halkının ve Irak hükûmetinin de düşmanıdır. Irak toprakları, Türkiye'ye karşı terörist saldırılar için kullanılmamalı." demiştir. Bu, diplomatik alanda Türkiye'nin elini güçlendirmiştir. Condoleezza Rice, "Bu son operasyon, mümkün olan en kısa sürede bitirilmeli. Şunu akılda tutmalıyız ki, bir taraftan teröristlerin yaptıkları işin durdurulması gerekirken, diğer taraftan da bölge istikrarsızlaştırılamaz." diyerek de, ABD'nin hassasiyetlerini dile getirmiştir.^[32] 22 Şubat 2008 günü Türkiye'de ziyaretlerde bulunan, içinde 2004'te ABD Başkanlığına aday olan John Kerry'nin de bulunduğu ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi Heyeti'nin başkanı Joe Biden de "İki ülke arasında menfaatlerimiz ve hedeflerimiz ortaktır." diyerek, harekât konusundaki desteklerini belirtmiştir.^[33]
• Irak: Cumhurbaşkanı Celal Talabani belirli bir süre açıklama yapmamış^[34] daha sonra ise PKK'yı terör örgütü olarak gördüklerini söyleyerek harekâtın bu örgüt ile sınırlı olduğunu açıklamıştır. PKK'yı Kandil dağını terk etmeye çağırmıştır.^[35] Irak Cumhurbaşkanı açıklama yapmazken, Irak Bölgesel Özerk Kürt Yönetimi lideri Mesud Barzani ise harekâttan duyduğu memnuniyetsizliği belirtmiştir. "Gerçekleştirilen operasyonlar bize yönelik zorbalıktır." diyen Barzani, sorunun askerî yöntemlerle çözümünden yana olmadığını, Kürt yönetiminin de operasyonların bir tarafı olmadığını söylemiştir.^[34] Irak Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Hoşyar Zebari ise, Cumhurbaşkanı Talabani'nin planlanan Türkiye ziyaretinin, durumun hassasiyeti nedeniyle şu an gerçekleşmeyebileceğini belirtmiştir.^[36]
• Birleşik Krallık: Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, yaptığı kısa açıklamada terörist saldırılar ve bu saldırılar sonucu ortaya çıkan can kayıplarından büyük üzüntü duydulduğunu söylemiş; fakat çözümün diplomatik yollarla olması ve harekâtın mümkün olan en kısa sürede bitmesi gerektiğini belirtmiştir. Irak topraklarının Türkiye'ye yönelik saldırılarda üs olarak kullanılmasının önlenmesi için işbirliği çabalarının sürdüğünü vurgulayan sözcü, Türkiye'nin sivil halka zarar gelmemesi için azami çabayı göstermesini de istemiştir.^[37]
• Rusya: Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mihail Kamınin, yaptığı açıklamada, Rus hükûmetinin gelişmeleri dikkatle izlediğini belirtmiş ve "Türkiye’yi itidalli olmaya davet ediyoruz." diye konuşmuştur. Sınır ötesi harekâtın, T.C. Dışişleri Bakanı Ali Babacan’ın Moskova ziyareti sırasında Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile görüşmesinde de ele alındığını ifade eden Kamınin, konuşmasının sonunda "Başka bir ülkenin topraklarının terör eylemleri düzenlemek için kullanılmasına izin vermesinin vahametinin de az olmadığını vurgulamak isteriz." demiştir.^[38]
• Almanya: Almanya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Martin Jaeger, operasyonu büyük endişeyle izlediklerini belirterek, Türkiye ordu birliklerinin Irak'ta bulunmasının büyük bir istikrarsızlık riski oluşturduğunu söylemiştir.^[39]
• Avustralya: Avustralya Dışişleri Bakanı Stephen Smith:Türkiye'yi Irak'ın egemenliğine saygı göstermeye ve güçlerini bir an önce geri çekmeye çağırdı.^[40]

Türk medyası

Hürriyet, haberi "Karakışta Güneş Doğdu" sürmanşetiyle vermiş; sürmanşetin altında ise "Türk askeri Kuzey Irak’a karadan girdi. Harekata Onbaşı Kasım Aksoy’un 3 yaşındaki kızı Güneş’in adı verildi. PKK’nın lider kadrosu panik halinde güneye kaçıyor." ifadesini kullanmıştır.

Sabah "Yastan Cepheye" başlığıyla, haberi manşetten veren gazete; "9 yıl sonra Mehmetçik Kuzey Irak’a karadan girdi. Harekatı 15 gün önce eşini kaybeden Korgeneral Kalyoncu yönetiyor." diye yazmıştır.

Milliyet, Haberi Milliyet de manşetten vermiş ve "Terör Yuvasına Kış Baskını" manşetiyle çıkmıştır. "Kuzey Irak’a giren Türk birlikleri PKK’lılarla sıcak temas sağladı. 44 terörist etkisiz hale getirilirken, 5 askerin öldüğü açıklandı. Genelkurmay hedefleri temizleyip en kısa sürede döneceğiz açıklamasını yaptı." ifadesiyle durumu özetlemiştir.^[41]

Zaman, "Bin terörist namlunun ucunda" manşetini kullandığı birinci sayfasında, "Terör örgütünü imha etmek için Irak’ın kuzeyine kara harekatı başlatan TSK, yaklaşık bin teröristin barındığı Hakurk üçgenini adım adım tarıyor. Sınırdan yaklaşık 20 kilometre içeriye giren askerlere F-16'lar da destek veriyor." diye belirtmiştir.

Vatan, "Şehitlerin İntikamı" sürmanşetinin altında, "44 PKK’lı öldürüldü, 5 şehit" manşetine yer vermiştir. Haberin girişinde ise "Kuzey Irak'taki PKK yuvalarını 2 aydır havadan vuran TSK kimsenin beklemediği bir anda kara harekatı başlattı ve ilk 24 saatte 44 PKK'lıyı etkisiz hale getirdi." diye belirtmiştir.

Cumhuriyet "Kuzey Irak'a giren TSK, baharı beklemeden terör örgütüne yönelik hava destekli operasyon başlattı" diyerek, "Karadan kuşatma" manşetini atmıştır.^[42]

Ayrıca bakınız

• 21 Ekim 2007 Dağlıca saldırısı
• Aralık 2007 Kuzey Irak Operasyonları

Kaynakça

1. "Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, "25/08 nolu basın açıklaması"". 29 Şubat 2008. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2008.
2. "PKK triumphant as Ankara retreats from Northern Iraq". 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2016.
3. "Turkey claims victory over PKK as it withdraws troops from Iraq". 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2016.
4. "Page 2" (PDF). 15 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2016.
5. Milliyet, "10 bin askerle kış temizliği" 26 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
6. "More attacks on PKK if need be: Turkish army chief". Ankara: Yahoo! News. AFP. 3 Mart 2008. Erişim tarihi: 3 Mart 2008.
7. "Büyükanıt: İspatlasınlar üniformamı çıkartırım". ensonhaber.com. 3 Mart 2008. 20 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2008.
8. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, "17/08 nolu basın açıklaması" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
9. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, "18/08 nolu basın açıklaması" 26 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
10. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, "19/08 nolu basın açıklaması" 27 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
11. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, "20/08 nolu basın açıklaması" 28 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
12. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, "21/08 nolu basın açıklaması" 28 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
13. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, "22/08 nolu basın açıklaması" 1 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
14. Doğan Haber Ajansı, "Zap düşmek üzere, öldürülen terörist sayısı 200'e yaklaştı" 29 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
15. Milliyet, "Ölen terörist sayısı 200'e yaklaştı" 28 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
16. CNN Türk, "Kara harekatı başlatıldı" 26 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
17. "Turkey withdraws troops from northern Iraq", Reuters Haber Ajansı 5 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL erişim tarihi: 29 Şubat 2008.
18. "Genelkurmay: Kara harekatı sona erdi", NTVMSNBC. 4 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL erişim tarihi: 29 Şubat 2008.
19. Milliyet, "Kara harekatına şehit Onbaşı Kasım Aksoy'un kızının ismi verildi" 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
20. Show Haber, "Operasyonun adı "Güneş""^{[ölü/kırık bağlantı]}
21. Haber 7, "PKK'yı üç aşamada vurma planı" 27 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
22. Yeni Şafak, "Güneş harekatı için geri sayım başladı" 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
23. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, "14/08 nolu basın açıklaması" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
24. CNN Türk, "TSK'dan sınır ötesi ilk nokta operasyon" 6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
25. CNN Türk, "Türk askerleri Irak'a girdi" 22 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
26. Sabah, "Kuzey Irak'a kara harekatı"^{[ölü/kırık bağlantı]}
27. Hürriyet, "Bahar gelmeden karadan darbe"
28. BBC News, "Turkish troops enter north Iraq" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
29. NTV (3 Temmuz 2008). "Baykal: ABD, PKK'nın bitirilmesini istemedi". NTVMSNBC. 4 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2008.
30. Milliyet, "AB'den operasyona ılımlı açıklama" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
31. NTVMSNBC, "Ban Ki-Moon: Sınırlara saygı gösterilsin" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
32. NTVMSNBC, "Rice: Türkiye ile dayanışma içindeyiz" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
33. NTVMSNBC, "ABD’li Senatör: Türkiye ile menfaatlerimiz ortak" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
34. NTVMSNBC, "Barzani: Harekât bize yönelik zorbalık" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
35. NTVMSNBC, "Kürt liderlerden uyarı üstüne uyarı" 1 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
36. NTVMSNBC, "Zebari: Talabani’nin ziyareti gerçekleşmeyebilir" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
37. NTVMSNBC, "İngiltere: Türkiye en kısa sürede çıkmalı" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
38. NTVMSNBC, "Rusya'dan Türkiye'ye itidal çağrısı" 28 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
39. İNTERNETHABER, "Harekat Almanya'yı endişelendirdi" 25 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
40. "Australia tells Turkey - leave Iraq". 26 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2008.
41. Milliyet, 23 Şubat 2008, "Birinci sayfa" 1 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
42. Cumhuriyet, 23 Şubat 2008, "Birinci sayfa" 15 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

• Hava operasyonunun görüntüleri