Loading AI tools
Çin Halk Cumhuriyeti'nde bir şehir Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Şanghay[a] (Çince: 上海; Hanyu Pinyin: Shànghǎi; Putonghua telaffuzu:
| Şanghay 上海 Shànghǎi | |
|---|---|
Şanghay Belediyesi • 上海市 | |
 Şanghay Belediyesi'nin Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki konumu | |
  Şanghay Şanghay'ın Çin'deki konumu | |
| Ülke |  Çin |
| Doğrudan yönetilen belediye | Şanghay |
| Kuruluş | 5.-7. yüzyıl |
| Kasaba | 791 |
| İlçe | 1292 |
| Belediye | 7 Temmuz 1027 |
| İdare | |
| • Tür | Belediye |
| • ÇKP parti sekreteri | Chen Jining (李强) |
| • Belediye başkanı | Gong Zheng (龚正) (ÇKP) |
| • Yasama organı | Kentsel Halk Kongresi |
| • Üst meclis | Kentsel Halk Kongresi Daimi Komitesi |
| • Alt meclis | Kentsel Halk Kongresi |
| Yüzölçümü | |
| • Doğrudan yönetilen şehir | 7037 km² |
| • Kara | 6.340 km² (2.440 mil²) |
| • Su | 679 km² (262 mil²) |
| • Kent | 5.299 km² (2.045 mil²) |
| Rakım | 4 m |
| Nüfus (2018)[1] | |
| • Doğrudan yönetilen şehir | 24.237.800 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| Zaman dilimi | UTC+08.00 (ÇSZ) |
| Posta kodu | 200000 – 202100 |
| Alan kodu | 21 |
| ISO 3166 kodu | cn-31 |
| Plaka kodu | 沪A, B, D, E, F, G, H; 沪C (dış banliyölerde) |
| GSYİH (SAGP) | 2021 |
| • Toplam |  $1.035 Trilyon |
| • Kişi Başı | $41.624 |
| GSYİH (nominal) | 2021 |
| • Toplam | $680 Milyar |
| • Kişi Başı | $27.342 |
Resmî site shanghai.gov.cn | |
Tarihî olarak balıkçılık limanı, tuz üretim merkezi ve ticaret limanı işlevlerini gösteren Şanghay yerleşiminin nüfusu ilk olarak Jin Hanedanı döneminde çoğalmaya başladı. Şanghay, Tang ile Yuan Hanedanı dönemleri arasında Huating Kontluğu ve Songjiang Prefektörlüğü yönetim birimlerine bağlıydı.[8] Ming ile Çing hanedanlık dönemleri boyunca Şanghay, özellikle eğirme ve dokuma sanayileri gelişmiş olan müreffeh bir kasabaydı. 1843 yılında Nanking Antlaşması'nın imzalanmasıyla Şanghay, dış ticarete açılmış beş Çin limanından biri oldu ve şehirde yabancı imtiyaz bölgeleri kuruldu. Bu dönemden itibaren Şanghay, dünya çapında önemli rol oynayan bir şehir olmaya başladı. Bu şartlar altında Şanghay'da şehrin kendisine özgü siyasi bir ortam oluştu ve limanın açılmasından dolayı şehrin ekonomisi eşi görülmemiş bir hızla büyüdü. Bu dönem boyunca özellikle Jiangsu, Zhejiang, Guangdong, Anhui ve Şantung eyaletlerinin yanı sıra yurtdışından da göçmenler çekti ve Uzak Doğu'nun en kalabalık metropollerinden biri oldu.[9] Özellikle komşu eyaletlerden çok sayıda göçmenin Şanghay'a yerleşmesiyle bu eyaletlere ait Wuyue kültürünün Şanghay kültürü üzerindeki etkisi pek büyük; bu Wuyue kültürünün diğer yerlerden Şanghay'a gelmiş insanların getirdiği kültürel unsurlarla kaynaşması da Şanghay'ın kozmopolitliği ve çok kültürlülüğüne yol verdi. Limanın açılmasından sonra çağdaş Batı kültürüne ait unsurların da şehrin hayatı üzerine damgasını bırakmasıyla Şanghay'a özgü ve "Doğu, Batı ile buluşuyor" ruhunu taşıyan Haipai kültürü de ortaya çıktı.
Çin Cumhuriyeti döneminde Şanghay, Asya'nın en büyük şehirlerinden biri ve Çin'in en önemli sanayi ve ticaret merkeziydi. Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra Merkezî Hükûmet planlı bir ekonomi uyguladı ve özellikle Çin'in iç bölgelerindeki ağır sanayiyi geliştirdi. Bu süreç boyunca Şanghay, Çin ana karasının diğer yerlerinin gelişmesinde büyük oranda katkıda bulundu.[10] 1990 yılında Pudong Yeni Bölgesi'nin ekonomisi, Merkezî Hükûmet'in ekonomik reform politikaları kapsamında özel olarak açtırıldı ve geliştirildi. Şanghay ekonomisinin büyümesi de bu politikaların sonucu olarak hızlandırıldı.[11] Pudong Yeni Bölgesi ayrıca 2005 yılında Çin'in ilk özel ekonomik bölgesi olarak atandı ve 2013 yılında Şanghay Serbest Ticaret Bölgesi kuruldu.[12] Bütün bu politikalar, Şanghay'ın daha fazla gelişmesine yol açtı. Şanghay da böylece Çin ana karasının günümüzdeki ekonomi, finans ve ticaret merkezi oldu.[13][14][15][16] Dünya çapında finans, ticaret ve ulaşım alanlarında da önemli bir rol oynar. Şanghay Limanı, dünyanın en işlek konteyner limanıdır.[17] Şanghay Menkul Kıymetler Borsası, Çin ana karasının iki menkul kıymetler borsasından biridir ve 2019 yılı itibarıyla market cap açısından dünyanın en büyük 5. borsasıdır.[18]
Şanghay, Çin'deki ekonomik patlamanın bir modeli olmanın yanı sıra turistik açıdan Çin'in en önemli varış noktalarından biridir ve birçok cazibe odağı yer ve manzara barındırır. Örneğin; Yu Bahçesi, Şehir Tanrısı Tapınağı, Nankin Caddesi, Bund ve Lujiazui'nin gökdelen dolu manzarası. Michelin şirketi, yayınladığı gezi rehberinde Şanghay şehrini üç yıldızlı (görülmesi "şiddetle tavsiye edilen") bir yer olarak nitelendirdi.[19]
Çincede "Şanghay" ismi 上 (shàng/zan; "üstünde") ile 海 (hǎi/hae; "deniz") karakterlerinden oluşur. Bu iki karakter bir arada "denizin üstünde" anlamını oluşturur.
Şanghay'nın ismi Çincede resmî olarak "沪" (Hù/Vu2) şeklinde kısaltılır. Bu, Jin Hanedanı (4-5. yüzyıl) döneminde Suzhou Deresi ağzının denize doğru gitmek için kullanılan ana yol olduğu zamanlarda bu dere ağzına verilen "沪渎" (Hù Dú/Vu Doh, "Zıpkın Hendeği") isminin kaynaşık halidir.[20] Bu kısaltma, günümüzde Şanghay Belediyesi'ne kayıtlı olan tüm motorlu araçlara dağıtılan araba plakalarında çıkar.[21]
申 (Shēn) ya da 申城 (Shēnchéng, "Shen Şehri"), M.Ö. 3. yüzyılda günümüz Şanghay'ın yurtluk olarak dahil olduğu Chu devletinin bir asilzadesi ve devlet başkanı olan Chunshen Jun (春申君)'den kaynaklanan ve o dönemde Şanghay için kullanılan bir isimdir.[20] Şanghay merkezli spor takımları ve gazeteler bunu kendi isimlerinde kullanırlar, ör. Şanghay Şenhua ZÇ ve Shen Bao.
İngilizcede Şanghay'a çeşitli takma isimleri verilmiştir, ör. "Pearl of the Orient" (Doğu'nun İncisi) ve "Paris of the East" (Doğu'nun Paris'i).[22][23]
Günümüz Şanghay'ın batı kısmında 6000 yıl öncesine kadar insanların yaşadığı bilinmektedir.[24] İlkbahar ve Sonbahar Dönemi (yaklaşık M.Ö. 771 ila 476) boyunca Wu Krallığı'na aitti; bu sonra Yue Krallığı tarafından fethedildi, Yue de sonradan Chu Krallığı tarafından fethedildi.[25] Savaşan Devletler Çağı (M.Ö. 475) sırasında Şanghay, Savaşan Devletlerin Dört Efendisi'nin biri olan Chu Devleti asilzadesi Chunshen Jun'un yurtluğuna aitti. O, Huangpu Irmağı'nın kazısını emretti. Irmağa o dönemde verilen "Chunshen Irmağı" ismi, Şanghay'ın "Shēn" ismiyle bilinmesine yol verdi.[25] Sonra, Şanghay civarlarında yaşayan balıkçılar "hù" adında bir balıkçılık aracı yarattı; bu isim, Eski Şehir'in kuzeyindeki Suzhou Deresi'nin çıkışından kaynaklanır ve şehrin tümü için yaygın bir takma ismi ve kısaltma haline geldi.[26]
Tang ile Song hanedanlıkları boyunca, günümüz Qingpu semtindeki Qinglong Kasabası (青龙镇) büyük bir ticaret limanıydı. 746 yılında kurulan bu kasabada 13 tane tapınak ve 7 tane pagoda vardı; "Güneydoğu'daki büyük kasaba" olarak bilinirdi. Song Hanedanı alimi ve sanatçısı Mi Fu, kasabanın başkanı olarak görev yaptı. Liman, Yangtze ve Çin sahillerindeki eyaletlerin yanı sıra Japonya ve Silla gibi yabancı ülkelerle gelişen ticaret yaşadı.[27]
Song Hanedanı'nın sonunda, bölgedeki ticaretin merkezi Wusong Nehri'nin akış aşağısından Şanghay'a geçmişti.[28] Eskiden sadece bir köy olan Şanghay'ın statüsü 1074 yılında pazar kasabası seviyesine yüksetildi. Deniz kıyısını dengede tutmak için Şanghay'ın önceden var olan bir hendeğe ek olarak 1172 yılında ikinci bir deniz duvarı dikildi.[29] 1292 yılı Yuan Hanedanı döneminden ta 1927'de Şanghay'ın resmen belediye olarak tanınmasına kadar Şanghay'ın merkezi, merkezi günümüz Songjiang Semti'nde bulunan Songjiang Prefektörlüğü'nün bir kontluğu olarak idare edilirdi.[30]
Ming Hanedanı döneminde yer alan iki farklı hadise, Şanghay'ın kalkınmasını teşvik etti. Şehri Japon korsanların yürüttüğü baskınlardan korumak için 1554'te ilk kez bir şehir duvarı dikildi. Duvarın yüksekliği 10 metre, çevresi de 5 kilometre.[31] 1602 yılında, yani İmparator Wanli'nin yönetimi sırasında, Şanghay'a bir şehir tanrısı tapınağı inşa edildi. Bu onur genellikle valilik başkentlerine ayrılırdı ve normalde Şanghay gibi düşük siyasi statüsü olan bir kontluk merkezine ayrılmazdı. Çin tarihinde uzman bilginlerin teorilerine göre, Şanghay'a bu onurun verilmesi şehrin siyasi öneminden çok ekonomik önemini yansıttı.[31]
Çing Hanedanı boyunca Şanghay, merkez hükûmetin uyguladığı iki önemli politika değişikliğinin sonucu olarak Yangtze Nehri Deltası'nın en önemli deniz limanlarından biri oldu: 1525 yılından beri deniz araçlarına uygulanan Ming Hanedanı yasağı, 1684 yılında İmparator Kangxi tarafından kaldırıldı; 1732 yılında ise İmparator Qianlong, Jiangsu Eyaleti'nin gümrük idaresi (江海关)ni prefektörlük başkenti Songjiang'dan Şanghay'a taşıdı ve Şanghay böylece Jiangsu'nun dış ticaretinin gümrük tahsildarlığı üzerindeki özel kontrolü elde etti (bkz: Gümrük Binası). Bu iki kritik kararın sonucu olarak Şanghay, politik hiyerarşi kapsamındaki en düşük idari seviyede olmasına rağmen 1735'te artık alt Yangtze bölgesinin ana ticaret limanı haline gelmişti.[32]
19. yüzyılda Avrupalıların Şanghay'ı bol ekonomik ve ticari potansiyeli olan bir yer olarak görmeleriyle Şanghay, bütün Dünya'dan insanların dikkatini çekmeye başladı. I. Afyon Savaşı (1839–1842) boyunca Britanya kuvvetleri şehri işgâl etti.[33] Savaş, Nanking Antlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi ve antlaşma kapsamında Şanghay, uluslararası ticarete açılmış beş antlaşma limanından biri oldu.[34] Humen (1843), Wangxia (1844) ile Huangpu (1844) antlaşmalarının imzalanmasıyla Çinliler, Avrupalılar ile Amerikalıların Çin topraklarında ticaret yapma isteklerini kabul etmeye mecbur kaldılar. Britanya, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri, hala Çinliler tarafından yönetilen duvarlı Şanghay şehrinin dışında kendi kolonilerini kurmaya başladı.[35]
Hâlâ Çin yönetiminde bulunan Şanghay Eski Şehri, 1853 yılında Küçük Kılıçlar Topluluğu'nun eline düştü, ancak Şubat 1855'te Çing Hükûmeti bu alanı geri kazandı.[36] Yabancı yerleşimleri idare etmek için 1854 yılında Şanghay Belediye Konseyi kuruldu. 1860 ile 1862 yılları arasında Taiping isyancıları, Şanghay'a iki kez saldırı işledi ve şehrin doğu ve güney kenarlarındaki mahalleleri imha etti, ancak şehri fethedemediler.[37] 1863'te Suzhou Deresi'nin güneyi (Huangpu Semti'nin kuzeyi)ndeki İngiliz yerleşimi ile derenin kuzeyi (Hongkou Semti'nin güneyi)ndeki Amerikan yerleşimi bir araya gelip Şanghay Uluslararası İmtiyaz Bölgesi'ni kurdu. Fransa, Şanghay Belediye Konseyi'ne katılmayı reddedip, şehrin güneyi ve güneybatısında kendi imtiyaz bölgesini yönetti.[38]
Birinci Çin-Japon Savaşı'nın sonucu olarak imzalanan Şimonoseki Antlaşması, Japonya'nın da Şanghay'da yerleşim kuran yabancı güçlerden birisi olmasına yol verdi. Japonya, Şanghay'daki ilk fabrikaları inşa ettirdi; diğer yabancı güçler ise ancak bunun ardından aynısını yapmaya başlamıştır. Şanghay'daki bütün bu uluslararası faaliyetler, şehre "Çin'in Büyük Atina'sı" lakabının verilmesine neden oldu.[39] 1914'te Şanghay Eski Şehri'n duvarları, şehrin büyümesine engel olması nedeniyle söküldü. Temmuz 1921'de Çin Komünist Partisi, Fransız İmtiyaz Bölgesi'nde kuruldu.[35] 30 Mayıs 1925 tarihinde, Japon sahipliğinde bulunan bir pamuklu dokuma fabrikasının bir çalışanı Japon bir ustabaşı tarafından silahla vurularak öldürülmesiyle 30 Mayıs Olayı'na patlak verilmiş olundu.[40] Bu olayın akabinde, şehirdeki işçiler, emperyalizme karşı genel grevde bulunmaya başladı; bunlar, Çin milliyetçiliğinin yükselişinde katkıda bulunan millet çapı protestolara dönüştü.[41]
Şanghay'ın altın çağı, 7 Temmuz 1927 tarihinde şehrin belediye statüsüne yükseltilmesiyle başladı.[35][42] Bu yeni belediye, 494,69 km2'lik bir alanı kapsadı ve bu alanın içine günümüz Baoshan, Yangpu, Zhabei, Nanshi ve Pudong semtleri dahil edildi, ancak yabancı imtiyaz bölgeleri bu yeni belediyenin kapsamında değildi.[42] Çinli bir belediye başkanı ve bir belediye konseyinin önderliği altında, yeni şehir hükûmetinin ilk görevi – Büyük Şanghay Planı – yabancı imtiyaz bölgelerinin sınırları haricinde, Yangpu semtine bağlı Jiangwan kasabasında yeni bir şehir merkezi kurmaktı. Bu planın kapsamında yeni halk müzesi, kütüphane, spor stadyumu ve belediye binası vardı; bunların inşası kısmen tamamlandı, ancak Japon kuvvetlerinin Şanghay'ı ele geçirmesiyle yarıda kesildi.[43]
1930'larda Şanghay şehri gelişti ve Asya-Pasifik bölgesinin ana ticari ve finansal merkezlerden biri oldu.[44] Dünya'nın her kıtası ve birçok farklı ülkeden insan, Şanghay'a yaşamak ve çalışmak için geldi. Uzun zaman Şanghay'da oturan insanlar kendilerini "Shanghailander" olarak tanımlardı ve bunların bazıları nesiller boyunca Şanghay'da kaldı.[45] 1920 ve 1930'larda, yeni kurulmuş Sovyetler Birliği'nden kaçan neredeyse 20.000 Beyaz göçmen Şanghay'a yerleşti.[46] Bu Şanghay Rusları, şehirdeki en büyük ikinci yabancı topluluğu teşkil etti. 1932'de Şanghay, Dünya'nın en büyük beşinci şehri olmuştu ve yabancı ülkelerden gelmiş neredeyse 70.000 sakini vardı.[47] 1930'larda Avrupa'dan kaçan yaklaşık 30.000 Yahudi mülteci de şehre vardı;[48] bunların büyük çoğunluğu, Şanghay Gettosu'nda yaşadı.
28 Ocak 1932 tarihinde Japon kuvvetleri, Çinlilerin direnişi karşısında Şanghay'ı istila etti. 10.000'den fazla dükkân ve yüzlerce fabrikanın imha edilmesiyle Zhabei Semti harap edildi. Yaklaşık 18.000 sivil öldürüldü, yaralandı veya kayıp ilan edildi.[35] 5 Mayıs'ta ancak ateşkes yapıldı.[49] 1937 yılında Şanghay Muharebesi, Şanghay'ın Uluslararası ve Fransız imtiyaz bölgeleri haricindeki, Çin yönetimi altındaki bölgelerin Japonya tarafından işgâl edilmesiyle sonuçlandı. Şehrin işgâl altındaki bölgelerinde kalan insanlar, günlük şekilde açlık, baskı ve bazen ölüm gibi birçok acıya maruz kaldılar.[50] Yabancı imtiyaz bölgeleri 8 Aralık 1941 tarihinde en sonunda Japon işgâline uğradı ve Japonya'nın 1945'teki teslim oluşuna kadar işgâl altında kaldı; bu dönem boyunca çok sayıda savaş suçu işlendi.[51]
27 Mayıs 1949 tarihinde Halk Kurtuluş Ordusu, Şanghay Harekâtı sırasında şehri kendi kontrolü altına aldı. Yeni kurulmuş Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) devletinde Şanghay, Pekin ile Tientsin haricinde kendi etrafındaki diğer eyaletlerle birleştirilmemiş tek belediyelerden biridir.[52] Şanghay'da iş yapan yabancı firmalar, ÇHC zaferine karşılık olarak yapmış oldukları yatırımları geri çektiler ve ofislerini Şanghay'dan Hong Kong'a taşıdılar.[53]
Savaştan sonra, Şanghay'ın ekonomisi yeniden canlandı. 1949 ile 1952 yılları arasında şehrin tarımsal üretimi %51,5 oranında, sanayî üretimi ise %94,2 oranında çoğaldı.[35] Bu dönemde şehrin 20 tane semti ve 10 tane banliyö alanı vardı.[54] 17 Ocak 1958 tarihinde eskiden Jiangsu eyaletine ait Jiading, Baoshan ve Şanghay İlçesi yerleşimleri resmen Şanghay Belediyesi'nin alanına eklendi; Şanghay Belediyesi'nin alanı böylece 863 km2'ye çoğaldı. Aralık 1958'de eskiden Jiangsu'ya ait olan daha fazla semt ve banliyö alanının Şanghay Belediyesi'nin kapsamına girmesiyle belediyenin alanı yine çoğaldı: bu sefer yeni eklenen semtler Chongming, Jinshan, Qingpu, Fengxian, Chuansha ve Nanhui; Şanghay Belediyesi'nin alanı ise 5.910 km2'ye yükseldi.[55] 1964'te şehrin idari bölümleri, 10 tane şehir semti ve 10 tane kontluğa yeniden ayarlandı.[54]
Şanghay, Çin'deki en fazla vasıflı sanayi işçiyi barındıran şehir olarak 1950'ler ve 1960'lar boyunca radikal solculuğun bir merkeziydi. Radikal solcu Jiang Qing ile Dörtlü Çete'deki diğer müttefikleri hepsi Şanghay'da oturuyordu.[56] Şanghay'ın toplumu Kültür Devrimi (1966–1976) boyunca ağır hasar gördü ve 1 milyondan fazla insanı içeren 310.000 haksız mahkûmiyet yer aldı. Yaklaşık 11.500 kişi haksız olarak zulüm edilip öldürüldü. Buna rağmen, devrimin en çalkantılı dönemlerinde bile Şanghay'ın ekonomik üretimi yıllık olarak pozitif bir büyüme oranı muhafaza etmeye başardı.[35]
1949 yılından beri Şanghay'ın merkezi hükûmete verdiği vergi geliri katkısı nispeten ağır; şehrin 1983 yılındaki vergi geliri katkısı, önceki 33 yıl içerisinde aldığı toplam yatırımdan daha fazla idi.[57] Bu durum, Şanghaylıların refahına büyük oranda zarar verdi ve şehrin altyapısal ve sermaye gelişimini engelledi. Şehrin merkezi hükûmetin mali gücünü devam ettirmekteki büyük katkısından dolayı şehir ayrıca 1978'den beri Çin'in diğer yerlerinde başlatılmış ekonomik reformlardan uzun zaman hariç tutuldu. 1990'da Deng Şiaoping, Şanghay'ın ekonomik reform uygulamaya başlamasını en sonunda onayladı; bu reformlar sayesinde şehir yeniden yabancı sermaye almaya başladı, şehrin Pudong semti büyük oranda gelişti ve yeni Lujiazui ticaret alanının hayatı başladı.[58]
Şangay, çeşitli mimari tarzlardan oluşan zengin bir bina ve yapı koleksiyonuna sahiptir. Huangpu Irmağı kıyısında yer alan Bund, neoklasik tarzındaki HSBC Binası ve Art Deco tarzındaki Sassoon Evi (günümüz Peace Hotel'e ait) gibi erken 20. yüzyıl mimarisinin birçok farklı örneğine ev sahipliği yapmaktadır. Başta eski Fransız İmtiyaz Bölgesi olmak üzere eski yabancı imtiyaz bölgelerindeki birçok alan da iyi korunmuştur.[59] Şanghay aynı zamanda birçok mimari açıdan farklı ve hatta eksantrik binaya da ev sahipliği yapıyor, ör. Şanghay Müzesi, Büyük Şanghay Tiyatrosu, Oriental Art Center ve Doğu'nun İncisi Kulesi. Şanghay Eski Şehri büyük oranda kentsel dönüşümün etkilerine maruz kalmış olsa da, geleneksel mimari ve tasarımın bazı unsurlarını yine muhafaza edebilmiştir, ör. özenle biçimlenmiş Jiangnan tarzındaki Yu Bahçesi.[60]
Şanghay, şehrin 1920'ler ve 30'lardaki inşaat patlamasının sonucu olarak Dünya'daki en fazla Art Deco binasını barındarın şehirlerin arasındadır.[59] Şanghay'da çalışmış en ünlü mimarlardan biri, 1918 ile 1947 yılları arasında şehirde yaşamış Slovakya Macarı László Hudec'tir.[61] Şanghay Park Hotel, Grand Cinema ve Paramount binaları, Hudec'in en kayda değer Art Deco binalarıdır.[62] Şehrin Art Deco tarzında katkıda bulunmuş diğer mimarlar, birlikte Peace Hotel, Metropole Hotel ve Broadway Mansions binalarını tasarlamış Clement Parker ile Arthur Turner,[63] ve Capitol Theater'ı tasarlamış Avusturyalı mimar GH Gonda. Bund'da birkaç kez restorasyon çalışmaları yer almıştır: ilk olarak 1986 yılında, Hollandalı mimar Paulus Snoeren yeni bir kordon boyunu tasarladı;[64] ayrıca Expo 2010'un öncesinde, yüz yıllık geçmişi olan Waibaidu Köprüsü restore edildi ve trafık akışı yeniden yapılandırıldı.[65]
Şanghay'a özgü bir kültürel unsur shikumen (石库门, "taş ambar kapısı") konutları, yani ön avlusu özel bir tarzla biçimlenmiş bir taş kemerin altında konulmuş bir tahta kapıyla kaplanmış iki ya da üç katlı gri tuğla evleridir.[66] Her konut, longtang (弄堂) olarak bilinen düz bir geçide bağlıdır. Bu tür evler, Batı tarzı sıra evlere benzer, ancak her evin önünde dikili yüksek ve ağır tuğla duvar ve kemerlerle farklılık gösterirler.[67] Shikumen, Batı mimarisine ait unsurların geleneksel Çin Jiangnan mimarisi ve toplumsal davranışlarıyla bir karışımıdır.[66] Neredeyse tüm geleneksel Çin konutlarında olduğu gibi, dışarıdan gelen gürültüyü azaltan bir avlusu vardır. Avluda bitki yetiştirilebilir; bu avlular ayrıca odalara güneş ışığının ulaşmasını ve odaların havalanmasını sağlar.[68]
Şanghay'ın bazı binaları Sovyet neoklasik ya da Stalinist mimari tarzlarıyla yapılmıştır, ancak Şanghay'daki bu tür binalar Pekin'dekiler kadar sık rastlanmaz. Bu binalar çoğunlukla Çin Halk Cumhuriyeti'nin 1949 yılındaki kuruluşu ile 1960'ların sonlarındaki Çin-Sovyet ayrılığı arasındaki dönem içerisinde dikildi. Bu dönem boyunca, Çin'de komünist bir devlet kurma sürecinde yardım sağlamak için mimarlar dahil olmak üzere çeşitli dallardan çok sayıda uzman Sovyetler Birliği'nden Çin'e akın etti. Şanghay'da Sovyet neoklasik mimarinin bir örneği, günümüz Şanghay Sergi Salonu'dur.[69]
Şanghay'da ve özellikle Lujiazui Yarımadası'nda çok sayıda gökdelen mevcuttur ve Şanghay, en fazla gökdelen barındıran Dünya'daki beşinci şehirdir.[70] 421 metre yükseklikteki Jin Mao Kulesi ve 492 metre yükseklikteki Şanghay Dünya Finans Merkezi, şehirdeki gökdelenlerin en seçkin örneklerin arasındadır. Çin'in en yüksek binası ve Dünya'nın en yüksek ikinci binası ise, 632 metre yükseklikteki Şanghay Kulesi'dir.[71] İnşası 2015 yılında tamamlanmış bu kule, bükülmüş bir şekilde üst üste yığılmış dokuz farklı kısımdan oluşur, binanın da toplam 128 tane katı var.[72] Çift cidarlı bir cephe tasarımına sahiptir, bu da cephenin her iki tabakasının yansıtma için opak hale getirilmesi ihtiyacını ortadan kaldırır, çünkü çift katmanlı yapı zaten ısı emilimini azaltır.[73] Bu binanın yakınında, Lujiazui'nin kuzey ucunda oturan 468 metre yükseklikteki fütüristik görünümlü Doğu'nun İncisi Kulesi bulunmaktadır.[74] Lujiazui dışındaki gökdelenlerin bazı örneklerin arasına Hongkou'daki White Magnolia Plaza, Huangpu'daki Shimao International Plaza ve Jing'an'deki Shanghai Wheelock Square sayılır.
.jpg)
 Şangay iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 22,1 | 27,0 | 29,6 | 34,3 | 36,4 | 37,5 | 39,2 | 39,9 | 38,2 | 34,0 | 28,7 | 23,4 | |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 8,1 | 10,1 | 13,8 | 19,5 | 24,8 | 27,8 | 32,2 | 31,5 | 27,9 | 22,9 | 17,3 | 11,1 | |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 4,8 | 6,6 | 10,0 | 15,3 | 20,7 | 24,4 | 28,6 | 28,3 | 24,9 | 19,7 | 13,7 | 7,6 | |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 2,1 | 3,7 | 6,9 | 11,9 | 17,3 | 21,7 | 25,8 | 25,8 | 22,4 | 16,8 | 10,6 | 4,7 | |
| En düşük sıcaklık (°C) | −10,1 | −7,9 | −5,4 | −0,5 | 6,9 | 12,3 | 16,3 | 18,8 | 10,8 | 1,7 | −4,2 | −8,5 | |
| Ortalama yağış (mm) | 74,4 | 59,1 | 93,8 | 74,2 | 84,5 | 181,8 | 145,7 | 213,7 | 87,1 | 55,6 | 52,3 | 43,9 | |
| Kaynak: China Meteorological Administration[75] | |||||||||||||
Şanghay, Çin Halk Cumhuriyeti Hükûmeti'nin doğrudan yönetimi altındaki dört belediyeden biri olup,[76] 16 tane farklı ilçe düzeyi semte bölünür.
| Şanghay'ın idari yapılanması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölüm kodu[77] | İdari bölüm | Alan (km2)[78] | Toplam nüfus 2017[78] | Koltuk | Posta kodu | ||
| 310000 | Şanghay | 6340,50 | 24.183.300 | Huangpu | 200000 | ||
| 310101 | Huangpu | 20,46 | 654.800 | Waitan Bucağı | 200000 | ||
| 310104 | Xuhui | 54,76 | 1.088.300 | Xujiahui Bucağı | 200000 | ||
| 310105 | Changning | 38,30 | 693.700 | Jiangsu Lu Bucağı | 200000 | ||
| 310106 | Jing'an | 36,88 | 1.066.200 | Jiangning Lu Bucağı | 200000 | ||
| 310107 | Putuo | 54,83 | 1.284.700 | Zhenru Kasabası Bucağı | 200000 | ||
| 310109 | Hongkou | 23,46 | 799.000 | Jiaxing Lu Bucağı | 200000 | ||
| 310110 | Yangpu | 60,73 | 1.313.400 | Pingliang Lu Bucağı | 200000 | ||
| 310112 | Minhang | 370,75 | 2.534.300 | Xinzhuang kasabası | 201100 | ||
| 310113 | Baoshan | 270,99 | 2.030.800 | Youyi Lu Bucağı | 201900 | ||
| 310114 | Jiading | 464,20 | 1.581.800 | Xincheng Lu Bucağı | 201800 | ||
| 310115 | Pudong | 1210,41 | 5.528.400 | Huamu Bucağı | 201200 & 201300 | ||
| 310116 | Jinshan | 586,05 | 801.400 | Shanyang kasabası | 201500 | ||
| 310117 | Songjiang | 605,64 | 1.751.300 | Fangsong Bucağı | 201600 | ||
| 310118 | Qingpu | 670,14 | 1.205.300 | Xiayang Bucağı | 201700 | ||
| 310120 | Fengxian | 687,39 | 1.155.300 | Nanqiao kasabası | 201400 | ||
| 310151 | Chongming | 1185,49 | 694.600 | Chengqiao kasabası | 202100 | ||
Şanghay, Çin'in patlayan ekonomisinin pek büyük başarıların elde edindiği bir yerdir.[79][80] Finans ve inovasyonun küresel bir merkezi[81][82] ve iş, ticaret ve ulaşımın ulusal bir merkezidir.[83] Şanghay Limanı, Dünya'nın en işlek konteyner limanıdır.[84] 2018 yılı itibarıyla Şanghay'nın 3,27 trilyon RMB (494 bilyon ABD$)'lik GSYİH'sı var; bu, Çin GSYİH'sının %3,63'ünü oluşturur.[1][85] Şanghay'daki kişi başına GSYİH ise 135.212 RMB (20.245 ABD$). Şanghay'nın en büyük altı endüstrisi – yani perakendecilik, finans, bilgi teknolojisi, gayrimenkul, makine imalatı ve otomotiv imalatı – şehir GSYİH'sının yaklaşık yarısını oluşturur.[86] 2018 yılı itibarıyla Şanghay sakinlerinin kişi başına ortalama harcanabilir geliri 64.183 RMB (9.695 ABD$); böylece Şanghay, Çin'in en zengin şehirlerinden biridir.[1] Bununla birlikte, Economist Intelligence Unit'in yürüttüğü çalışmaya göre Şanghay, yaşam açısından Çin anakarasının en pahalı şehridir.[87]
Çin'in ana sanayi merkezlerinden biri olan Şanghay, yerli imalatta ve ağır sanayide anahtar rol oynar. Şanghay Hongqiao Ekonomik ve Teknolojik Kalkınma Bölgesi, Jinqiao İhracat Ekonomik İşleme Bölgesi, Minhang Ekonomik ve Teknolojik Kalkınma Bölgesi ve Şanghay Caohejing Yüksek Teknoloji Geliştirme Bölgesi dahil olmak üzere çeşitli sanayi bölgeleri, Şanghay'ın ikincil sektör belkemiğidir. Şanghay Çin'in en büyük çelik üreticisi Baosteel Group, Çin'in en büyük gemi yapımı üssü Hudong-Zhonghua Shipbuilding Group ve Çin'in en eski gemi yapımcılarından biri olan Jiangnan Tersanesi'ne ev sahipliği yapar.[88][89] Otomobil imalatı başka bir önemli sektördür. Şanghay merkezli SAIC Motor, Çin'deki en büyük üç otomotiv şirketinden biridir ve Volkswagen ve General Motors ile stratejik ortaklıkları vardır.[90]
| Yıl | Nüfus | %± Artış |
|---|---|---|
| 1954[91] | 6.204.400 | — |
| 1964[91] | 10.816.500 | 5,72% |
| 1982[91] | 11.859.700 | 0,51% |
| 1990[91] | 13.341.900 | 1,48% |
| 2000[91] | 16.407.700 | 2,09% |
| 2010[91] | 23.019.200 | 3,44% |
| 2015[92] | 24.152.700 | 0,97% |
| 2016[92] | 24.197.000 | 0,18% |
| 2017[92] | 24.183.300 | −0,06% |
| 2018[1] | 24.237.800 | 0,23% |
| Nüfus büyüklüğü idari bölümlerdeki değişikliklerden etkilenebilir. | ||
2018 yılı itibarıyla Şanghay'nın toplam 24.237.800 kişilik nüfusu var; bunların %59,7'si (14.551.300 insan) yerel hukou sahibi, yani oturumu Şanghay'a kayıtlı olan Çin vatandaşlarıdır.[1] 2010 yılı millî nüfus sayımına göre, Şanghay nüfusunun %89,3'ü kentsel alanlarda, %10,7'si ise kırsal alanlarda yaşamaktadır.[93] Toplam idari alanının nüfusu açısından Şanghay, Çin'deki doğrudan yönetilen şehirlerin arasında Çongçing'den sonra en büyük ikinci belediyedir, ancak Çongçing'de kentsel alanlarda yaşayan nüfusun çok daha az olmasından ötürü Şanghay yine genel olarak Çin'in en büyük şehri olarak sayılır.[94] OECD verilerine göre, Şanghay'ın Metropoliten alanı tahminen 34 milyon kişi barındırmaktadır.[95]
Şanghay Belediye İstastistik Bürosu'na göre, Şanghay'da yaklaşık 157.900 yabancı uyruklu sakin var; bunların arasındaki en büyük grupları Japonlar (28.900 kişi), Amerikalıler (21.900 kişi) ve Koreliler (20.800 kişi) teşkil eder.[96] Diğer kaynaklarca bu yabancı nüfusun sayısı çok daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir.[97] Şanghay ayrıca yurt içinde göç eden vatandaşların en büyük varış noktalarından biridir: Şanghay sakinlerinin %40,3'ü (9,8 milyon insan), Çin'in diğer bölgelerinden gelmiş insanlardır.[1]
Şanghay'daki kayıtlı sakin nüfusu arasındaki beklenen yaşam süresi 83,6 yıl olup,[98] Çin anakarasındaki tüm şehirlerin arasındaki en yüksek beklenen yaşam süresidir. Bu ancak nüfusun yaşlanmasına da yol vermiştir: 2017'de şehirdeki kayıtlı nüfusun %33,1'i (4,8 milyon kişi) 60 yaş ve üzerindeydi.[99] 2017'de Çin Hükûmeti, Şanghay'a nüfus kontrolleri uyguladı; bu, yıl sonuna kadar nüfusun 10.000 kişi azalmasına neden oldu.[100]
Yerel Şanghay halkı arasında konuşulan dil, Wu Çincesinin Taihu Wu alt grubunun bir lehçesi olan Şanghaycadır. Bu, Wu Çincesi ile karşılıklı olarak anlaşılmayan resmî millî lehçe Putonghuadan farklıdır.[101] Çağdaş Şanghayca, başta Suzhou lehçesi, Ningbo lehçesi ve Songjiang Prefektörlüğü'nün yerel lehçesi olmak üzere Taihu Wunun diğer lehçelerine dayalı olarak gelişmiştir.[102]
Şehrin yerel dili Şanghayca olsa da, okullar, üniversiteler ve diğer resmî bağlamlarda kullanılan ortak iletişim dili Putonghuadır. Üstelik 1990'lardan beri, Wu Çincesinin konuşulduğu bölgenin dışından gelen çok sayıda göçmen, eğitim ya da iş için Şanghay'a gelip yerleşmiştir. Bu göçmenlerin çoğunun Wu Çincesini konuşamadıklarından ötürü Putonghua, Şanghay'da ortak iletişim için konuşulan lingua franca olarak işlev gösterir. Putonghua ve İngilizcenin ortak iletişim dili olarak daha fazla tercih edilmesinden dolayı, Şanghaycayı kullananların sayısı zaman geçtikçe azalmış ve Şanghay'daki genç nesil arasında Şanghaycayı konuşabilenlerin sayısı nispeten az.[103] Tüm bunlara rağmen, son senelerde Şanghay'da Şanghaycanın kullanımını teşvik etmek ve dilin ölümünü önlemek için çeşitli hareketler ortaya çıkmıştır.[104][105]
Şanghay, Çin'de yüksekeğitimin önemli bir merkezidir. 2018 yılı sonu itibarıyla Şanghay'da 64 tane yükseköğretim kuruluşu, 913 tane ortaokul ve lise, 721 tane ilkokul ve 30 tane özel okul var.[1] Çin'in en prestijli üniversitelerin birkaç tanesi Şanghay'da bulunur; ör. Fudan Üniversitesi, Şanghay Jiao Tong Üniversitesi, Tongji Üniversitesi ve Doğu Çin Normal Üniversitesi. Bu üniversiteler hepsi Çin Hükûmeti'nin birinci sınıf, küresel üniversiteler inşa etmek amacıyla kurduğu "985 Nolu Proje" (985工程 Jiǔbāwǔ gōngchéng) üyeleridir.[106] 2002 yılında Fudan Üniversitesi, Washington Üniversitesi (St. Louis) ile beraber bir ortak EMBA programı kurdu; bu, sürekli olarak Dünya'nın en iyi EMBA programlarından biri olarak seçilmiştir.[107][108] Şehir hükûmetine ait eğitim ajansı Şanghay Belediye Eğitim Komisyonu'dur.
Şanghay'da zorunlu eğitimin ilk dokuz senesi, yani beş sene ilköğretim ve dört sene ortaeğitim, ücretsizdir, okullardaki gayri safi kayıt oranı da %99,9'dur.[1] Şehrin zorunlu eğitim sistemi, Dünya'daki en iyi sistemlerden biridir: 2009 ve 2012 yıllarında, 15 yaşındaki Şanghaylı öğrenciler, OECD'nin küresel olarak akademik performans konusunda yürüttüğü Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) çalışması kapsamında gözlemlenen tüm ders konuları (matematik, okuma ve fen)ndaki ilk sırayı kazandı.[109][110] Ortaokulun hemen sonrasındaki üç senelik lise eğitimi ücretlidir; öğrencilerin seçim sürecinde Lise Giriş Sınavı kullanılır ve liselere %98 oranında gayri safi kayıt oranı vardır.[111] Tüm liselerin arasında, öğretim kalitesi en iyi olan dört okul, toplu olarak Şanghay'ın "Dört Okul" ("四校")'u unvanıyla bilinir; bu okullar Şanghay Lisesi, Doğu Çin Normal Üniversitesine Bağlı 2 Nolu Lise, Fudan Üniversitesine Bağlı Lise ve Şanghay Jiao Tong Üniversitesine Bağlı Lise'dir.[112] Ekim 2019 itibarıyla, şehirdeki gaokao sınavları "3+3 sistemi" olarak bilinen bir sisteme göre düzenlenir; bunun kapsamında tüm genel lise öğrencileri üç tane zorunlu ders (Çince, İngilizce ve matematik) ve altı farklı seçenek (fizik, kimya, biyoloji, tarih, coğrafya ve siyaset)ten üç tane seçmeli ders görürler.[113]
Şanghay'da metro, otobüs, feribot ve taksiden oluşan geniş çaplı bir kamu ulaşım sistemi mevcuttur. Tüm bu hizmetler Şanghay Kamu Ulaşım Kartı (交通一卡通, Jiāotōng yī kǎtōng) kullanarak erişilebilir.[114]
Şanghay'da iki tane sivil havalimanı mevcuttur: Şanghay–Hongqiao ile Şanghay–Pudong uluslararası havalimanları. Pudong Havalimanı, Asya'nın en işlek havalimanlarından biridir ve burada iç ve bölgesel hatlara ek olarak çok sayıda kıtalararası uçuş hattı da mevcuttur. Şanghay Maglev Treni, Pudong Havalimanı ile Şanghay metrosunun bir durağı olan Longyang Lu arasında yüksek hızlı tren hizmeti sunup, havalimanı ile şehir merkezi arasındaki ulaşım süresini büyük oranda azaltır. Hongqiao Havalimanı'ndan da çok sayıda yerel ve kısa mesafeli uluslararası varış noktasına hizmet sunulmaktadır, bu havalimanı da metro ve demiryolu ile ulaşılabilir.
Şanghay kültürü, Şanghay'ın etrafındaki bölgelere ait Wuyue kültürü (吴越文化) ve "Doğu Batı ile buluşuyor" ruhunu taşıyan Haipai (海派) kültürünün birleşimidir. Wuyue kültürünün Şanghay kültürü üzerinde birçok farklı etkisi olmuştur: Şanghay yerlileri arasında konuşulan Şanghayca dili, Şanghay'a yakın Jiaxing, Suzhou ve Ningbo lehçelerinin etkisi altında gelişti; Şanghay mutfağı da Jiangsu ve Zhejiang mutfaklarından etkilenmiştir.[115] 20. yüzyılın başlarında Şanghay, müreffeh bir liman kenti olduktan sonra, Avrupa, Amerika, Japonya ve Hindistan'dan çok sayıda yabancının şehre taşınmasıyla Haipai kültürü ortaya çıktı.[116] Haipai kültürü, Batı kültürlerine ait unsurları yerel Wuyue kültürüyle birleştirir, bu kültürün etkisi de şehrin edebiyatı, modası, mimarisi, müziği ve yeme ve içme alışkanlıklarına kadar uzanır.[117] Özgün olarak Şanghay'daki bir resim okuluna atfen kullanılan "Haipai" terimi, 1920'de kapitalizm ve Batı kültürünü takdir eden bazı Şanghaylı alimleri eleştirmek için bir grup Pekinli yazar tarafından türetildi.[117][118] Şanghay, son seneler içerisinde siberpunk kültürünün yeni bir etkisi ve ilham kaynağı olarak tanınmıştır.[119] Doğu'nun İncisi Kulesi gibi fütüristik binalar ve neon ışıklı Yükseltilmiş Yan'an Yolu (延安高架路), Şanghay'ın bu siberpunk imajını arttırmış örneklerin arasındadır.
2013 yılından beri Şanghay'da birçok yeni müzenin halka açılmasıyla kültür küratörlüğünde büyük bir patlama yer almıştır. Bu kısmen şehri bir "mükemmel küresel şehir"e dönüştürme amacını taşıyan en son şehir geliştirme planlarından dolayıdır. Bu nedenle Şanghay, hem bölgesel hem de ulusal önem taşıyan çok sayıda müze barındırmaktadır. Şanghay Müzesi, antik Çin bronzlarının geniş bir koleksiyonu dahil olmak üzere Dünya'daki tarihi Çin eserlerinden oluşan en iyi koleksiyonlardan birine sahiptir. Expo 2010 Dünya Fuarı'ndaki eski Çin Pavyonu'nda bulunan Çin Sanat Müzesi, Asya'daki en büyük sanat müzesidir. Şanghay Çağdaş Sanat Müzesi, Londra Tate Modern müzesine benzer şekilde galeriye dönüştürülmüş eski bir elektrik santralinde kurulmuştur. Şanghay Doğa Tarihi Müzesi ile Şanghay Bilim ve Teknoloji Müzesi, Çin'in önemli doğa tarihi ve bilim müzelerinin arasındadır. Buna ek olarak, önemli arkeolojik ve tarihi yerlerde ev sahipliği yapılan küçük ve daha spesifik alanlarla ilgili birçok çeşitli müze mevcuttur; ör. Songze Müzesi, Çin Komünist Partisi Birinci Ulusal Kongresi Müzesi, Kore Cumhuriyeti Geçici Hükümeti Sitesi, eski Ohel Moşe Sinagogu (günümüz Şanghay Yahudi Mülteciler Müzesi) ve Genel Postane Binası (Şanghay Posta Müzesi). Bu örneklerin haricinde çok sayıda diğer sanat galerisi vardır; Bund yakınlarında Rockbund Sanat Müzesi ve MOCA Shanghai, diğer sanat galeri örnekleridir; üstelik M50 Yaratıcı Parkı ve Tianzifang'da halka açık yüzlerce sanat galerisi ve atölye vardır. Şanghay ayrıca Çin'in en büyük akvaryumlarından biri olan Şanghay Okyanus Akvaryumu'na ev sahipliği yapmaktadır.
Wuyue ile Haipai unsurlarının bir araya gelmesi Şanghay'ın mutfağında da gözlemlenebilir. Şanghay'ın yerel mutfağı olan Benbang mutfağı (本帮菜), 1600'lerde ortaya çıkan ve Şanghay'ın etrafındaki illerden etkilenen yemek pişirme tarzıdır. Hammadde malzemelerinin özgün lezzetlerini korurken çeşnilerin kullanımını vurgular. Şeker, özellikle soya sosuyla beraber kullanıldığında Benbang mutfağının önemli bir malzemesini oluşturur. Benbang mutfağının diğer bir özelliği ise çok çeşitli deniz ürünleri ve tatlı su yiyeceklerinin kullanılmasıdır. Xiaolongbao (小笼包), hongshao rou (红烧肉) ve Şanghay usulü kıllı yengeç (上海毛蟹), Benbang mutfağının en klasik yemeklerin arasındadır.[120] Haipai mutfağı (海派菜) ise Şanghay'dan kaynaklanan Batı tarzı bir mutfaktır; Fransız, İngiliz, Rus, Alman ve İtalyan mutfaklarına ait unsurları içine alır ve yerel malzemelerin özelliklerine dayalı olarak bu unsurları yerel tada uyacak şekilde uyarlar.[121] Şanghay usulü borç çorbası (罗宋汤, "Rus çorbası"), çıtır domuz pirzolası ve Olivye salatasından kaynaklanan Şanghay salatası (上海色拉), Haipai mutfağının ünlü yemeklerin arasındadır.[122] Hem Benbang hem de Haipai mutfağında tatlı su balığı, karides ve yengeçler dahil olmak üzere çeşitli deniz ürünlerinden yararlanılır.[123]
Gu Zhengyi tarafından kurulan Huating Okulu'nu (Basitleştirilmiş Çince: 华亭派) içeren Songjiang Okulu (Çince: 淞江派),[124] Ming ve Qing Hanedanları sırasında Şanghay'daki küçük bir resim okuluydu.[125] Dong Qichang tarafından temsil edildi.[126] Okul, o sırada Jiangnan bölgesinin kültür merkezi olan Suzhou'daki Wu Okulu 'nun bir uzantısı olarak kabul edildi.[127] 19. yüzyılın ortalarında Şanghay Okulu hareketi başladı, Edebiyat tarzı tarafından vurgulanan sembolizme daha çok, parlak renklerin kullanımıyla resmin görsel içeriğine odaklandı. Çiçekler ve kuşlar gibi dünyevi nesneler genellikle konu olarak seçildi.[128] Batı sanatı, 1847'de İspanyol misyoner Joannes Ferrer (Basitleştirilmiş Çince: 范廷佐) tarafından Şanghay'da tanıtıldı ve şehrin ilk Batı atölyesi 1864'te Tushanwan yetimhanesi 'da kuruldu.[129] Çin Cumhuriyeti sırasında Zhang Daqian, Liu Haisu, Xu Beihong, Feng Zikai ve Yan Wenliang dahil olmak üzere birçok ünlü sanatçı Şanghay'a yerleşti ve şehir yavaş yavaş Çin'in sanat merkezi haline geldi. Fotoğraf, ağaç oymacılığı, heykel, çizgi roman (Manhua) ve Lianhuanhua dahil olmak üzere çeşitli sanat formları gelişti. Sanmao İkinci Çin-Japon Savaşı'nın yarattığı kaosu dramatize etmek için yaratıldı.[130] Bugün, Şangay'daki en kapsamlı sanat ve kültür tesisi Çin Sanat Müzesi'dir. Ayrıca, Çin Resim Akademisi geleneksel Çin resmi,[131] Power Station of Art sergiler çağdaş sanat sergilerken [132] Şehirde ayrıca birçoğu M50 Sanat Bölgesi ve Tianzifang 'da birçok sanat galerisi vardır. İlk olarak 1996 yılında düzenlenen Shanghai Bienali Çin ve yabancı sanatların etkileşimde bulunduğu önemli bir yer haline geldi.[133]
Şanghay, Çin sinemasının doğum yeri olarak kabul edilir.[134] Çin'in ilk kısa filmi Zor Çift (难夫难妻 Nànfū Nànqī; 1913) ve ülkenin ilk kurgusal uzun metrajlı filmi Öksüz Büyükbabasını Kurtarır (孤儿救祖记 Gū'ér Jiù Zǔjì; 1923),[135] ikisi de Şanghay'da üretildi. 1930'ların başında Şanghay'ın film endüstrisi filizlendi ve Hu Die (胡蝶), Ruan Lingyu, Zhou Xuan (周璇), Jin Yan (金焰) ve Zhao Dan (赵丹) gibi yeni film yıldızları ortaya çıktı. Bu yeni film yıldız nesline ait Jiang Qing, sonradan Mao Zedong ile evlendi. İkinci Çin-Japon Savaşı ve Komünist devrim sonrasında Şanghaylı film yapımcılarının sürgün edildi ve film endüstrisinde çalışan birçok kişi Hong Kong'a taşındı; bu, Hong Kong film endüstrisinın büyük oranda gelişmesini sağladı.[136] Şanghay doğumlu Wong Kar-wai'ın yönettiği Aşk Zamanı filmi, Hong Kong'daki sürgün edilmiş Şanghaylı topluluğunun hayatını ve bu toplum üyelerinin devrim öncesi dönemine yönelik hissettikleri nostaljiyi gösterir; Zhou Xuan'in söylediği 1940'lı şarkıları da içerir.[137]
Şanghay'da birçok farklı stadyum vardır; ör. Hongkou Stadyumu, Şanghay Stadyumu ve Yuanshen Spor Merkezi Stadyumu. Şanghay'da Çin Süper Ligi'nde oynayan iki futbol takımı var: Şanghay Lüdi Şenhua ZÇ ve Shanghai SIPG FC. Her sene erkekler tenisinde yılın en iyi 8 ismi Şanghay Masters turnuvasına katılmaktadır. Snooker âleminde ise 2007 yılından beri her sene Şanghay Ustalar turnuvası düzenlenmektedir; ayrıca "Çin Açık" snooker turnuvası 1999 ve 2002 yıllarında Şanghay'da yer aldı. Motor sporlarına gelince, Çin Grand Prix, 2004'ten beri Formula 1'in bir yarışı olarak Şanghay Uluslararası Pisti'nde yer almaktadır.
Şanghay, Dünya'nın önemli ekonomik ve ticari merkezlerinden biri olup, birçok yabancı ülkenin diplomatik temsilciliğine ev sahipliği yapmaktadır. Bunun dışında Şanghay şehri, çeşitli Avrasya ülkelerinin siyaset, ekonomi ve güvenlik dallarında işbirliğine girdiği Şanghay İşbirliği Örgütü'nun kuruluşuyla uluslararası siyasete kendi damgasını vurmuş oldu.
Şanghay, aşağıdaki bölgeler, şehirler ve kontluklarla kardeş şehir anlaşmasına girmiştir.[138]
Yokohama, Japonya – 1973 Osaka, Japonya – 1974
Milano, İtalya – 1979
Rotterdam, Hollanda – 1979
San Francisco, ABD – 1979
Zagreb, Hırvatistan – 1980 Osaka Prefektörlüğü, Japonya – 1980
Hamhung, Kuzey Kore – 1982
Metro Manila, Filipinler – 1983
Karaçi, Pakistan – 1984
Anvers, Belçika – 1984
Montreal, Kanada – 1985
Pire, Yunanistan – 1985
Pomeranya Voyvodalığı, Polonya – 1985 Chicago, ABD – 1985
Hamburg, Almanya – 1986
Kazablanka, Fas – 1986
Marsilya, Fransa – 1987
São Paulo, Brezilya – 1988
Sankt-Peterburg, Rusya – 1988
Queensland, Avustralya – 1989
İstanbul, Türkiye – 1989
İskenderiye, Mısır – 1992
Hayfa, İsrail – 1993
Busan, Güney Kore – 1993
Ho Şi Min Kenti, Vietnam – 1994
Port Vila, Vanuatu – 1994
Dunedin, Yeni Zelanda – 1994
Taşkent, Özbekistan – 1994
Porto, Portekiz – 1995
Aden, Yemen – 1995
Windhoek, Namibya – 1995
Santiago de Cuba, Küba – 1996
Rosario, Arjantin – 1997
Espoo, Finlandiya – 1998
Jalisco, Meksika – 1998
Liverpool, Birleşik Krallık – 1999
Maputo, Mozambik – 1999
Chiang Mai, Tayland – 2000
Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri – 2000
KwaZulu-Natal, Güney Afrika – 2001
Guayaquil, Ekvador – 2001
Valparaíso, Şili – 2001
Barselona, İspanya – 2001
Oslo, Norveç – 2001
Köstence, Romanya – 2002
Kolombo, Sri Lanka – 2003
Göteborg, İsveç – 2003
Bratislava Bölgesi, Slovakya – 2003
Orta Danimarka Bölgesi, Danimarka – 2003
Cork, İrlanda – 2005
Doğu Cava, Endonezya – 2006
Basel-Stadt, İsviçre – 2007
Phnom Penh, Kamboçya – 2008 Auvergne-Rhône-Alpes, France – 2008 Büyük Londra, Birleşik Krallık – 2009
Salzburg, Avusturya – 2009 Québec, Kanada – 2011
Budapeşte, Macaristan – 2013
Mumbai, Hindistan – 2014 Houston, ABD – 2015 Bangkok, Tayland – 2016
Sofya, Bulgaristan – 2016
Belgrad, Sırbistan – 2018
Lima, Peru – 2018
Minsk, Beyaz Rusya – 2019Çekya başkenti Prag, 2017 yılında Şanghay ile kardeş şehir anlaşmasına girdi. Prag Şehir Konseyi, Ocak 2020'de Tayvan başkenti Taipei ile de bir kardeş şehir anlaşmasını imzaladı. Çin Hükûmeti, bunun Tek Çin politikasına aykırı olduğu ve Çin'in toprak bütünlüğüne ihlâl ettiği kanaatinde olduğu için Şanghay, buna karşılık olarak Prag ile olan kardeş şehir ilişkisini sonlandırmaya karar verdi.[139][140][141]
Wikimedia Commons'ta Şanghay ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.jpg)
_-_13.JPG)
.jpg)
.jpg)
