Turkiya

Ang Turkiya (Turko: Türkiye), opisyal na Republika ng Turkiya, ay bansa na pangunahing matatagpuan sa rehiyong Anatoliya ng Kanlurang Asya at bahagya sa Silangang Trasya ng Timog-Silangang Europa. Hinahanggan ang Turkey ang Bulgaria at Greece sa kanluran, Georgia, Armenia, Azerbaijan, at Iran sa silangan, at Iraq at Syria sa timog. Ito hanggang 1922 ang sentro ng Imperyong Otomano. Ang kabisera nito ay Ankara at ang pinakamalaking lungsod nito ay Istanbul.

Republika ng Turkiya Türkiye Cumhuriyeti (Turko)
Watawat Emblema
Awitin: İstiklal Marşı "Martsa ng Kasarinlan"
Kabisera	Ankara 39°55′N 32°51′E
Pinakamalaking lungsod	Istanbul 41°1′N 28°57′E
Wikang opisyal	Turko
Katawagan	Turko
Pamahalaan	Unitaryong republikang pampanguluhan
• Pangulo	Recep Tayyip Erdoğan
• Pangalawang Pangulo	Cevdet Yılmaz
Lehislatura	Pambansang Asembleyang Maringal
Establishment
• Ottoman Empire	c. 1299
• War of Independence	19 May 1919
• Government of the Grand National Assembly	23 April 1920
• Sultanate abolished	1 November 1922
• Treaty of Lausanne	24 July 1923
• Republic declared	29 October 1923
• Current constitution	9 November 1982[1]
Lawak
• Kabuuan	783,562 km2 (302,535 mi kuw) (ika-36)
• Katubigan (%)	2.03
Populasyon
• Pagtataya sa December 2023	85,372,377 (ika-17)
• Densidad	111/km2 (287.5/mi kuw) (83rd)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$3.613 trilyon (ika-11)
• Bawat kapita	$41,887 (ika-46)
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$1.154 trilyon (ika-17)
• Bawat kapita	$13,383[2] (65th)
Gini (2019)	41.9 katamtaman
TKP (2022)	0.855 napakataas · 45th
Salapi	Turkish lira (₺) (TRY)
Sona ng oras	UTC+3 (TRT)
Kodigong pantelepono	+90
Internet TLD	.tr

Etimolohiya

Ang pangalan ng Turkiya sa Wikang Turko, Türkiye, ay nagmula sa salitang Türk, na ang kahulugan ay "malakas" sa Lumang Wikang Turko at katawagan din sa mga mamamayan ng mga bansa ng mga Turko.^[3]

Sa wikang Tagalog, ang pangalang Turkiya ay muling pagsasabaybay ng salitang Español na Turquía.

Kasaysayan

Sinaunang Anatolya

Mas matagal nang may naninirahang tao sa Anatolia (ang bahagi ng Turkiya na nasa Asya na tinatawag ding Asia Minor) kaysa saan man sa mundo, maliban na lamang sa Africa.

Ang unang pangunahing imperyo sa lugar na ito ay ang mga Hittite (mula sa ika-18 dantaon hanggang sa ika-13 dantaon BC). Ang mga Hittites, na nagsalita ng mga wikang Indo-Europeo, ay bumuo ng isang mataas na kultura sa Gitnang Anatolya. Nasira ang kanilang kaharian noong ika-7 dantaon BC at ang mga sumunod na estaso ay ang Lydia, Caria, at Lycia.

Mula 1950 BCE, ang mga Griyego at Assyriano ay tumira sa iba't ibang bahagi ng timog silangang Turkey. Ang kabisera ng Assyria ay tinawag na Tushhan (900-600 BCE). Namahala ang mga Assyrians sa timog silangang Turkey hanggang sa masakop ng Babylonia sa taong 612 BC. Naging tahanan ang Anatolia sa iba't ibang mga kaharian tulad ng Imperyong Achaemenid, mga kahariang Hellenistiko, Imperyong Romano, Silangang Imperyong Romano, Imperyong Seljuk at ang Imperyong Monggol.

Mga teritoryong pampangasiwaan

1. Lalawigan ng Adana
2. Lalawigan ng Adıyaman
3. Lalawigan ng Afyonkarahisar
4. Lalawigan ng Ağrı
5. Lalawigan ng Amasya
6. Lalawigan ng Ankara
7. Lalawigan ng Antalya
8. Lalawigan ng Artvin
9. Lalawigan ng Aydin
10. Lalawigan ng Balıkesir
11. Lalawigan ng Bilecik
12. Lalawigan ng Bingöl
13. Lalawigan ng Bitlis
14. Lalawigan ng Bolu
15. Lalawigan ng Burdur
16. Lalawigan ng Bursa
17. Lalawigan ng Çankırı
18. Lalawigan ng Çanakkale
19. Lalawigan ng Çorum
20. Lalawigan ng Denizli
21. Lalawigan ng Diyarbakır
22. Lalawigan ng Düzce
23. Lalawigan ng Edirne
24. Lalawigan ng Elazığ
25. Lalawigan ng Erzincan
26. Lalawigan ng Erzurum
27. Lalawigan ng Eskişehir
28. Lalawigan ng Gaziantep
29. Lalawigan ng Giresun
30. Lalawigan ng Gümüşhane
31. Lalawigan ng Hakkâri
32. Lalawigan ng Hatay
33. Lalawigan ng Isparta
34. Lalawigan ng Mersin
35. Lalawigan ng Istanbul
36. Lalawigan ng İzmir
37. Lalawigan ng Kars
38. Lalawigan ng Kastamonu
39. Lalawigan ng Kayseri
40. Lalawigan ng Kırklareli
41. Lalawigan ng Kırşehir
42. Lalawigan ng Kocaeli
43. Lalawigan ng Konya
44. Lalawigan ng Kütahya
45. Lalawigan ng Malatya
46. Lalawigan ng Manisa
47. Lalawigan ng Kahramanmaraş
48. Lalawigan ng Mardin
49. Lalawigan ng Muğla
50. Lalawigan ng Muş
51. Lalawigan ng Nevşehir
52. Lalawigan ng Niğde
53. Lalawigan ng Ordu
54. Lalawigan ng Rize
55. Lalawigan ng Sakarya
56. Lalawigan ng Samsun
57. Lalawigan ng Siirt
58. Lalawigan ng Sinop
59. Lalawigan ng Sivas
60. Lalawigan ng Tekirdağ
61. Lalawigan ng Tokat
62. Lalawigan ng Trabzon
63. Lalawigan ng Tunceli
64. Lalawigan ng Şanlıurfa
65. Lalawigan ng Uşak
66. Lalawigan ng Van
67. Lalawigan ng Yozgat
68. Lalawigan ng Zonguldak
69. Lalawigan ng Aksaray
70. Lalawigan ng Bayburt
71. Lalawigan ng Karaman
72. Lalawigan ng Kırıkkale
73. Lalawigan ng Batman
74. Lalawigan ng Şırnak
75. Lalawigan ng Bartın
76. Lalawigan ng Ardahan
77. Lalawigan ng Iğdır
78. Lalawigan ng Yalova
79. Lalawigan ng Karabük
80. Lalawigan ng Kilis
81. Lalawigan ng Osmaniye

Mga sanggunian

3. American Heritage Dictionary (2000). "The American Heritage® Dictionary of the English Language: Fourth Edition - "Turk"". Houghton Mifflin Company. Inarkibo mula sa orihinal noong 2018-12-25. Nakuha noong 2006-12-27.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)