คลองใหญ่ (ประเทศจีน)

ระวังสับสนกับ ศึกลำน้ำเลือด (大運河) ซีรีส์ประวัติศาสตร์จีน ออกอากาศเมื่อปี 1987

คลองใหญ่ (อังกฤษ: Grand Canal) หรือ ต้า-ยฺวิ่นเหอ (จีนตัวย่อ: 大运河; จีนตัวเต็ม: 大運河; พินอิน: Dà Yùnhé) ขุดในสมัยราชวงศ์สุย เริ่มขุดตั้งแต่ปี ค.ศ. 587 และใช้เวลาขุดกว่า 30 ปี ใช้แรงงานมนุษย์กว่า 6 ล้านคน จุดประสงค์เพื่อการขนส่งสินค้า การท่องเที่ยวดินแดนเจียงหนาน (ภาคใต้บริเวณปากแม่น้ำแยงซี) และเพื่อเชื่อมต่อดินแดนภาคเหนือและใต้เข้าด้วยกัน โดยให้ลั่วหยางเป็นศูนย์กลาง เริ่มจากอำเภอจั๋วจวิน (ปักกิ่งปัจจุบัน) จนถึงเมืองอู๋หาง (หางโจวปัจจุบัน) เชื่อมต่อกับแม่น้ำใหญ่ ๆ 5 สายในจีน อันได้แก่ แม่น้ำไห่เหอ แม่น้ำฮวงโห แม่น้ำหวยเหอ แม่น้ำแยงซี และแม่น้ำเฉียนถังเจียง มีความยาวกว่า 2,500 กิโลเมตร นับเป็นคลองขุดแรงงานมนุษย์ที่มีความยาวที่สุดในโลก^[1] โดยแบ่งการขุดเป็น 4 ส่วน ได้แก่ คลองทงจี้ คลองหาน คลองหย่งจี้ และลำน้ำเจียงหนาน^[2]

คลองใหญ่
แผนที่คลองใหญ่ในปัจจุบัน
พิกัด	30°15′41″N 120°13′26″E
ข้อมูลจำเพาะ
ความยาว	1,776 km (1,104 ไมล์)
ประวัติ
เริ่มก่อสร้าง	ราชวงศ์สุย
ข้อมูลภูมิศาสตร์
จุดเริ่มต้น	ปักกิ่ง
จุดสิ้นสุด	หางโจว
เชื่อมต่อกับ	แม่น้ำไห่เหอ, แม่น้ำหวง, แม่น้ำฮวย, แม่น้ำแยงซี, แม่น้ำเฉียนถัง
แหล่งมรดกโลกโดยยูเนสโก
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	คลองใหญ่
ประเภท	วัฒนธรรม
เกณฑ์	i, iii, iv, vi
ขึ้นเมื่อ	2557 (คณะกรรมการสมัยที่ 38)
เลขอ้างอิง	1443
ภูมิภาค	เอเชีย-แปซิฟิก

คลองใหญ่
"คลองใหญ่" ในอักษรจีนตัวย่อ (บน) และตัวเต็ม (ล่าง)
อักษรจีนตัวย่อ	大运河
อักษรจีนตัวเต็ม	大運河
ความหมายตามตัวอักษร	"แม่น้ำขนส่งขนาดใหญ่"
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Dà Yùnhé เวด-ไจลส์ Ta4 Yün4-he2 IPA [tâ ŷn.xɤ̌] ภาษาอู๋ อักษรโรมัน Du平 Yun上 Ghu平 ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน ยฺหวิดเพ็ง Daai6 Wan6 Ho4 ภาษาหมิ่นใต้ เป่อ่วยยีภาษาฮกเกี้ยน Tāi-ūn-hô
คลองใหญ่ปักกิ่ง-หางโจว
อักษรจีนตัวย่อ	京杭大运河
อักษรจีนตัวเต็ม	京杭大運河
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Jīng-Háng Dà Yùnhé เวด-ไจลส์ Ching1-Hang2 Ta4 Yün4-he2 IPA [tɕíŋxǎŋ tâ ŷnxɤ̌] ภาษาอู๋ อักษรโรมัน Cin平 On入 Du平 Yun上 Ghu平 ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน ยฺหวิดเพ็ง Ging1 Hong4 Daai6 Wan6 Ho4 ภาษาหมิ่นใต้ เป่อ่วยยีภาษาฮกเกี้ยน Kiaⁿ-hâng-tāi-ūn-hô

แผนที่คลองใหญ่ในสมัยราชวงศ์สุย

คลองทงจี้ เริ่มจากนครลั่วหยาง เข้าสู่แม่น้ำฮวงโห ไปเชื่อมแม่น้ำหวยเหอที่ไหลผ่านซันหยาง (หวยอานปัจจุบัน) ต่อไปยัง คลองหาน ซึ่งเป็นคลองขุดโบราณจากยุคชุนชิว ในสมัยราชวงศ์โจว ซึ่งผู้ครองแคว้นหวู่ได้สั่งให้ขุดขึ้นตั้งแต่ 486 ปีก่อนคริสตกาล^[3] เชื่อมลำน้ำหวยเหอกับแม่น้ำแยงซีที่เมืองเจียงตู (หยางโจวปัจจุบัน) รวมระยะทางกว่า 1,000 กิโลเมตร จากทางตอนใต้ของแม่น้ำแยงซีเกียง ขุดไปเชื่อมกับ ลำน้ำเจียงหนาน ถึงเมืองอู๋หาง (หางโจวปัจจุบัน) ระยะทางกว่า 500 กิโลเมตร ส่วนทางเหนือได้มีการขุด คลองหย่งจี้ เริ่มจากลั่วโข่วใกล้เมืองลั่วหยาง ขึ้นเหนือสู่จั๋วจวิน (ปักกิ่งปัจจุบัน) ระยะทาง 1,000 กิโลเมตร รวมกับลำคลองเล็กๆ อีกมากมาย เชื่อมโยงเข้าด้วยกันหมดเป็นเครือข่ายครอบคลุมทั้งเหนือใต้ ภาษีผ่านด่านตามคลอง อิฐ และไม้สำหรับสร้างพระราชวังก็ถูกส่งไปยังเมืองหลวงตามคลองสายนี้^[4]

ถึงสมัยราชวงศ์หยวน มีการย้ายเมืองหลวงไปยังปักกิ่ง ทำให้มีการขุดคลองไปยังหางโจวอีกสายหนึ่ง ย่นระยะทางลงกว่า 700 กิโลเมตร เหลือเพียง 1,800 กิโลเมตร ซึ่งก็คือส่วนที่ปรากฏให้เห็นในปัจจุบัน ต่อมาในสมัยจักรพรรดิหย่งเล่อ แห่งราชวงศ์หมิงได้มีการขุดลอกบูรณะคลองต้า-ยฺวิ่นเหอให้กว้างและลึกขึ้นเป็นระยะทาง 130 ไมล์ สร้างประตูน้ำ 36 แห่ง โดยใช้แรงงานกว่า 3 แสนคน ใช้เวลาตั้งแต่ ค.ศ. 1411 ถึง ค.ศ. 1415^[3] ปัจจุบันคลองใหญ่มีอยู่หลายช่วงที่ล่องเรือผ่านไปไม่ได้ และไม่ได้ใช้เป็นเส้นทางคมนาคมค้าขาย แต่ก็ยังคงเป็นเส้นทางล่องเรือท่องเที่ยวที่สำคัญของจีน

มรดกโลก

คลองใหญ่ ได้ลงทะเบียนเป็นมรดกโลกในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญครั้งที่ 38 เมื่อปี พ.ศ. 2557 ที่กรุงโดฮา ประเทศกาตาร์ ข้อกำหนดและหลักเกณฑ์ในการพิจารณา ดังนี้

• (ii) - เป็นสิ่งที่มีอิทธิพลยิ่ง ผลักดันให้เกิดการพัฒนาสืบต่อมาในด้านการออกแบบทางสถาปัตยกรรม อนุสรณ์สถาน ประติมากรรม สวน และภูมิทัศน์ ตลอดจนการพัฒนาศิลปกรรมที่เกี่ยวข้อง หรือการพัฒนาการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ ซึ่งได้เกิดขึ้นในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง หรือบนพื้นที่ใด ๆ ของโลกซึ่งทรงไว้ซึ่งวัฒนธรรม
• (iii) - เป็นสิ่งที่ยืนยันถึงหลักฐานของวัฒนธรรมหรืออารยธรรมที่ปรากฏให้เห็นอยู่ในปัจจุบันหรือว่าที่สาบสูญไปแล้ว
• (iv) - เป็นตัวอย่างอันโดดเด่นของประเภทของสิ่งก่อสร้างอันเป็นตัวแทนของการพัฒนา ทางด้านวัฒนธรรม สังคม ศิลปกรรม วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี อุตสาหกรรม ในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ
• (vi) - มีความคิดหรือความเชื่อที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับเหตุการณ์ หรือมีความโดดเด่นยิ่งในประวัติศาสตร์