గంధకము

గంధకము (Sulfur), ఒక రసాయన మూలకము. దీని పరమాణు సంఖ్య 16. దీని సంకేతము S. ఇది భూమిపై విరివిగా లభించే ఒక అలోహము. ఇది బహు సంయోజనీయత కలిగిన మూలకము. ప్రకృతిలో సహజంగా లభ్యమయ్యే గంధకము పసుపు రంగులో ఉండే స్ఫటిక ఘన పదార్థము. ఇది మూలక రూపంలోను, సల్ఫైడ్, సల్ఫేటు అనే రసాయన సంయోగ రూపంలోను కూడా ప్రకృతిలో లభిస్తుంది. భూమిపై జీవపదార్థాలకు కావలిసిన అత్యవసర పదార్థాలలో గంధకం ఒకటి. సిస్టీన్, మితియోనీన్ అనే రెండు అమినో ఆమ్లాలలో (amino acid) గంధకం అణువులు ఉంటాయి. వాణిజ్య పరంగా గంధకం వినియోగించే పదార్థాలు - ఎరువులు, గన్ పౌడర్, అగ్గిపుల్లలు, పురుగు మందులు, ఫంగస్ నివారణ పదార్థాలు (insecticides and fungicides). గంధకాన్ని వ్యవహార ఆంగ్ల భాషలో brimstone అని కూడా అంటారు.

సల్ఫర్, ₀₀S

సల్ఫర్
Allotropes	see Allotropes of sulfur
Appearance	lemon yellow sintered microcrystals
Standard atomic weight Ar°(S)
	[32.059, 32.076][1] 32.06±0.02 (abridged)[2]
సల్ఫర్ in the periodic table
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Ununtrium Flerovium Ununpentium Livermorium Ununseptium Ununoctium O ↑ S ↓ Se ఫాస్ఫరస్ ← సల్ఫర్ → క్లోరిన్
Group	మూస:Infobox element/symbol-to-group/format
Period	period 3
Block	p-block
Electron configuration	[Ne] 3s2 3p4
Electrons per shell	2, 8, 6
Physical properties
Phase at STP	solid
Melting point	388.36 K ​(115.21 °C, ​239.38 °F)
Boiling point	717.8 K ​(444.6 °C, ​832.3 °F)
Density (near r.t.)	(alpha) 2.07 g/cm3 (beta) 1.96 g/cm3 (gamma) 1.92 g/cm3
when liquid (at m.p.)	1.819 g/cm3
Critical point	1314 K, 20.7 MPa
Heat of fusion	(mono) 1.727 kJ/mol
Heat of vaporization	(mono) 45 kJ/mol
Molar heat capacity	22.75 J/(mol·K)
Vapor pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 375 408 449 508 591 717
Atomic properties
Oxidation states	−2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6 (a strongly acidic oxide)
Electronegativity	Pauling scale: 2.58
Ionization energies	(more)
Covalent radius	105±3 pm
Van der Waals radius	180 pm
Spectral lines of సల్ఫర్
Other properties
Natural occurrence	primordial
Crystal structure	​orthorhombic
Thermal conductivity	(amorphous) 0.205 W/(m⋅K)
Electrical resistivity	(amorphous) 2×1015  Ω⋅m (at 20 °C)
Magnetic ordering	diamagnetic[3]
Bulk modulus	7.7 GPa
Mohs hardness	2.0
CAS Number	7704-34-9
History
Discovery	Chinese[4] (Before 2000BC)
Recognized as an element by	Antoine Lavoisier (1777)
Isotopes of సల్ఫర్ v e
Template:infobox సల్ఫర్ isotopes does not exist
Category: సల్ఫర్ view talk edit | references

Rough sulfur crystal

Sulfur crystalites at Waiotapu hot springs, New Zealand

గంధకం ఉపయోగాలు

• రబ్బర్ వల్కనైజేషన్‌లో గంధకం ఒక ముఖ్యమైన పదార్థం. ఈ ప్రక్రియలో పాలీ సల్పైడులు ఆర్గానిక్ పాలీమర్‌తో crosslink అవుతాయి.
• gunpowder తయారీలో గంధకాన్ని వాడుతారు
• గంధకం, మిథేన్‌ల మధ్య రసాయనిక ప్రక్రియ వలన కార్బన్ డై సల్పైడ్ తయారవుతుంది. దీనిని సెల్లోఫేన్ (cellophane), రేయాన్ (en:rayon) తయారీలో వాడుతారు.^[5]
• మనకు లభించే గంధకంలో 85% వరకు సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం (sulfuric acid) (H₂SO₄) తయారీలో వాడుతారు. ప్రపంచంలోని పారిశ్రామిక వ్యవస్థకు ఇది చాలా ముఖ్యమైన పదార్థం. దేశాల పారిశ్రామిక ప్రగతికి సూచికగా ఆ దేశపు సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్ల వినియోగాన్ని కూడా చెబుతారు.^[6] ఎరువుల తయారీ, లోహాల వెలికితీత, ఖనిజాల శుద్ధి, చమురు శుద్ధి పరిశ్రమలలో ఈ ఆమ్లం వినియోగం ఉంది.
• డిటర్జెంటులు, పెస్టిసైడులు, ఫంగిసైడులు, వ్యవసాయ రసాయనాలు, రంగు పదార్థాలు, ఫొటోగ్రఫీ వంటి పదార్ధాలు, పనులలో గంధకం వినియోగం ఉంటుంది.
• కొన్ని ఔషధులలో, ముఖ్యంగా చర్మవ్యాధుల నివారణలలో గంధకం ఉపయోగపడుతుంది.
• Magnesium sulfate, better known as Epsom salts, can be used as a laxative, a bath additive, an exfoliant, a magnesium supplement for plants, or a desiccant.

మూలాలు

1. "Standard Atomic Weights: Sulfur". CIAAW. 2009.
2. Prohaska, Thomas; Irrgeher, Johanna; Benefield, Jacqueline; et al. (2022-05-04). "Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry (in ఇంగ్లీష్). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
3. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics (PDF). CRC press. 2000. ISBN 0849304814.
4. "Sulfur History". Georgiagulfsulfur.com. Retrieved 2008-09-12.
5. Nehb, Wolfgang; Vydra, Karel (2006). "Sulfur". Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Wiley-VCH Verlag. doi:10.1002/14356007.a25_507.pub2.
6. Sulfuric Acid Growth

బయటి లింకులు

• Sulfur phase diagram Archived 2010-02-23 at the Wayback Machine
• WebElements.com – Sulfur
• chemicalelements.com/sulfur
• Crystalline, liquid and polymerization of sulphur on Vulcano Island, Italy
• Sulfur and its use as a pesticide