పెల్లేడియం

పెల్లేడియం, ప్లేటినం, రోడియం, రుథీనియం, ఇరిడియం, ఆస్మియం - ఈ ఆరు రసాయన మూలకాలని ప్లేటినం గ్రూపు లోహాలు అంటారు. వీటి లక్షణాలలో గట్టి పోలికలు ఉన్నాయి; పెల్లేడియం వీటన్నిటిలో తక్కువ ఉష్ణోగ్రత దగ్గర కరుగుతుంది, అన్నిటి కంటే తక్కువ సాంద్రత కలది. పెల్లేడియం రసాయన హ్రస్వనామం Pd, అణు సంఖ్య 46. అరుదుగా లభించే, వెండిని పోలిన ఈ మూలకం ఉనికిని 1803లో విలియం హైడ్‌ ఒలాస్టన్‌ (William Hyde Wollaston) కనుక్కున్నారు. ఆ రోజుల్లోనే ఆవిష్కరణ పొందిన నభోమూర్తి పేలస్ (Pallas) గ్రహం అనుకుని ఆ గ్రహం గౌరవార్థం ఈ మూలకానికి పెల్లేడియం అని పేరు పెట్టడం జరిగింది. దరిమిలా పేలస్‌ గ్రహం కాదనీ, కేవలం గ్రహశకలం (planetoid or asteroid) అనీ తెలిసింది కాని అప్పటికే పెల్లేడియం పేరు స్థిరపడిపోయింది.

పల్లాడియం, ₀₀Pd

పల్లాడియం
Pronunciation	/pəˈleɪdiəm/ ​(pə-LAY-dee-əm)
Appearance	వెండిలాంటి తెలుపు
Standard atomic weight Ar°(Pd)
	106.42±0.01[1] 106.42±0.01 (abridged)[2]
పల్లాడియం in the periodic table
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Ununtrium Flerovium Ununpentium Livermorium Ununseptium Ununoctium Ni ↑ Pd ↓ Pt రోడియం ← పల్లాడియం → వెండి
Group	మూస:Infobox element/symbol-to-group/format
Period	period 5
Block	d-block
Electron configuration	[Kr] 4d10
Electrons per shell	2, 8, 18, 18
Physical properties
Phase at STP	solid
Melting point	1828.05 K ​(1554.9 °C, ​2830.82 °F)
Boiling point	3236 K ​(2963 °C, ​5365 °F)
Density (near r.t.)	12.023 g/cm3
when liquid (at m.p.)	10.38 g/cm3
Heat of fusion	16.74 kJ/mol
Heat of vaporization	362 kJ/mol
Molar heat capacity	25.98 J/(mol·K)
Vapor pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1721 1897 2117 2395 2753 3234
Atomic properties
Oxidation states	0, +1, +2, +3, +4, +5[3] (a mildly basic oxide)
Electronegativity	Pauling scale: 2.20
Atomic radius	empirical: 137 pm
Covalent radius	139±6 pm
Van der Waals radius	163 pm
Spectral lines of పల్లాడియం
Other properties
Natural occurrence	primordial
Crystal structure	​face-centered cubic (fcc)
Speed of sound thin rod	3070 m/s (at 20 °C)
Thermal expansion	11.8 µm/(m⋅K) (at 25 °C)
Thermal conductivity	71.8 W/(m⋅K)
Electrical resistivity	105.4 n Ω⋅m (at 20 °C)
Magnetic ordering	paramagnetic[4]
Young's modulus	121 GPa
Shear modulus	44 GPa
Bulk modulus	180 GPa
Poisson ratio	0.39
Mohs hardness	4.75
Vickers hardness	461 MPa
Brinell hardness	310 MPa
CAS Number	7440-05-3
History
Discovery	William Hyde Wollaston (1803)
First isolation	William Hyde Wollaston (1803)
Isotopes of పల్లాడియం v e
Template:infobox పల్లాడియం isotopes does not exist
Category: పల్లాడియం view talk edit | references

పెల్లేడియం, దాని సహజాతి మూలకం అయిన ప్లేటినం, ఎక్కువగా కారుల నుండి బయటకి వచ్చే అపాన వాయువులని (అనగా, ఉదకర్బనాలు, కార్బన్ మోనాక్సైడ్‌, నైట్రొజన్‌ డైఆక్సైడ్‌) శుద్ధి చెయ్యడానికి వాడతారు. ఈ రెండు మూలకాల ఉత్పత్తిలో దరిదాపు 90 శాతం కెటాలిటిక్ కన్‌వర్టర్లు తయారీలోనే ఖర్చు అయిపోతుంది. పెల్లేడియంని వైద్యుత పరికరాల ఉత్పత్తిలోను, దంతవైద్యం లోనూ, ఉదజని వాయువుని శుద్ధి చెయ్యడానికి, భూజలాన్ని శుద్ధి చెయ్యడానికి, నగల తయారీలోను కూడా వాడతారు. పెల్లేడియంని ఇంధన ఘటాల (fuel cells) తయారీలో కూడా వాడతారు. ఇంధన ఘటాలు ఉదజనిని, ఆమ్లజనిని సంయోగపరచి విద్యుత్తుని, వేడిని పుట్టించి, నీటిని విడుదల చేస్తాయి.

ఈ జాతి ఖనిజాలు అరుదుగా దొరుకుతున్నాయి. దక్షిణ ఆఫ్రికా లోని ట్రాస్వాల్‌ రాష్ట్రంలోను, అమెరికాలో మొన్‌టానా రాష్ట్రంలోను, కెనడాలోని అంటారియో రాష్ట్రంలోను, రష్యాలోను కొన్ని భూగర్భ నిధులు ఉన్నాయి.

మూలాలు

1. "Standard Atomic Weights: Palladium". CIAAW. 1979.
2. Prohaska, Thomas; Irrgeher, Johanna; Benefield, Jacqueline; et al. (2022-05-04). "Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry (in ఇంగ్లీష్). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
3. Palladium(V) has been identified in complexes with organosilicon compounds containing pentacoordinate palladium; see Shimada, Shigeru; Li, Yong-Hua; Choe, Yoong-Kee; Tanaka, Masato; Bao, Ming; Uchimaru, Tadafumi (2007). "Multinuclear palladium compounds containing palladium centers ligated by five silicon atoms". Proceedings of the National Academy of Sciences. 104 (19): 7758–7763. doi:10.1073/pnas.0700450104. PMC 1876520. PMID 17470819.
4. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Lide, D. R., ed. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.