From Wikipedia, the free encyclopedia
Territoret palestineze janë dy rajonet e ish-Mandatit Britanik për Palestinën që janë pushtuar ushtarakisht nga Izraeli që nga Lufta Gjashtë Ditore e vitit 1967, përkatësisht: Bregu Perëndimor (përfshirë Jeruzalemin Lindor) dhe Rripin e Gazës. Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) i ka referuar Bregut Perëndimor, përfshirë Jeruzalemin Lindor, si Territori i Pushtuar Palestinez, dhe ky term është përdorur si përkufizim ligjor nga GJND në opinionin e saj këshillues të korrikut 2004.[7][8] Termi territor i pushtuar palestinez u përdor nga Kombet e Bashkuara dhe organizata të tjera ndërkombëtare midis tetorit 1999[9] dhe dhjetorit 2012 për t'iu referuar zonave të kontrolluara nga Autoriteti Kombëtar Palestinez, por që nga viti 2012, kur Palestina u pranua si një nga shtetet e saj vëzhguese joanëtare, Kombet e Bashkuara filluan të përdorin ekskluzivisht emrin Shteti i Palestinës.[10][11][12][13] Bashkimi Evropian (BE) miraton gjithashtu termin territor i pushtuar palestinez,[14][15] me një term paralel territore të Autoritetit Palestinez[16][17][18] që përdoret gjithashtu herë pas here. Qeveria e Izraelit dhe mbështetësit e saj përdorin etiketën "territore të diskutueshme" në vend të saj.[19]
Territoret palestineze الأراضي الفلسطينية al-Arāḍī al-Filasṭīniyya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.svg) | |||||
 Territoret palestineze sipas një përkufizimi të bazuar në Vijën e Gjelbër | |||||
| Qytetet më i madh |
| ||||
| Gjuhët | |||||
| Grupet etnike |
| ||||
| Nofka |
| ||||
| Qeveria | |||||
| Sipërfaqja | |||||
• Gjithsej | 6,220 km2 (2,400 sq mi) | ||||
• Ujë (%) | 3.5 | ||||
| 5,860 km2[1] (nga të cilat Deti i Vdekur: 220 km2) | |||||
| 360 km2[2] | |||||
| Popullsia | |||||
• Palestinezët (2016) | 4,816,503[3] | ||||
• Settlers (2012) | 564,000[4] | ||||
• 2007 census | 3,719,189 (Pal.)[3][5] | ||||
• Dendësia | 654[5]/km2 (1,693.9/sq mi) | ||||
| Ekonomia | |||||
| Monedha |
| ||||
| Të dhëna të tjera | |||||
| IZHNJ (2010) | 0.645[6] i mesëm · 97th | ||||
| Zona kohore | UTC+2 (EET) | ||||
• Verës | UTC+3 (EEST) | ||||
| Ana e drejtimit të makinës | right | ||||
| Prefiksi telefonik | +970d | ||||
| Kodi ISO 3166 | PS | ||||
| Kodi i internetit TLD |
| ||||
|
| |||||
| |||||
Territoret palestineze përbëhen nga dy zona të dallueshme: Bregun Perëndimor (përfshirë Jeruzalemin Lindor) dhe Rripin e Gazës. Megjithëse kufijtë zakonisht quhen "kufijtë e vitit 1967", ata janë historikisht linjat e armëpushimit sipas Marrëveshjeve të Armëpushimit të vitit 1949, të cilat i dhanë fund Luftës Arabo-Izraelite të vitit 1948 dhe zakonisht quhen Vija e Gjelbër. Linjat e armëpushimit të vitit 1949 u deklaruan shprehimisht si linja armëpushimi, dhe jo kufij ndërkombëtarë. Disa negociatorë palestinezë kanë pretenduar një kthim në ato linja si kufijtë e një shteti të ardhshëm palestinez, ndërsa Hamasi nuk e njeh fare shtetin e Izraelit.[20] Lidhja Arabe i ka mbështetur këta kufij si kufijtë e shtetit të ardhshëm të Palestinës në Nismën Arabe të Paqes të vitit 2002.
Kufiri lindor i Bregut Perëndimor është kufiri me Jordaninë. Traktati i paqes Izrael-Jordani e përcaktoi atë kufi si kufi ndërkombëtar dhe Jordania hoqi dorë nga të gjitha pretendimet për territorin në perëndim të tij. Segmenti kufitar midis Jordanisë dhe Bregut Perëndimor u la i papërcaktuar në pritje të një marrëveshjeje përfundimtare për statusin e territorit.[20]
Kufiri jugor i Rripit të Gazës është kufiri me Egjiptin. Egjipti hoqi dorë nga të gjitha pretendimet për të zbritur në veri të kufirit ndërkombëtar, duke përfshirë Rripin e Gazës, në traktatin e paqes Egjipt-Izrael. Palestinezët nuk ishin palë në asnjërën marrëveshje.
Rripi i Gazës kufizohet nga Deti Mesdhe. Kufiri natyror gjeografik i Bregut Perëndimor, siç nënkupton edhe emri, është lumi Jordan. Territoreve i përkasin ujërat territoriale të Rripit të Gazës dhe pjesës së Detit të Vdekur midis Bregut Perëndimor dhe vijës kufitare të Jordanisë të cilat gjithashtu kontrollohen plotësisht nga Izraeli.
Shumica dërrmuese e palestinezëve janë myslimanë. Pothuajse e gjithë popullata myslimane palestineze është sunite, megjithëse disa dhjetëra të konvertuar në Islamin Ahmedijat banojnë në Bregun Perëndimor.[21] Sipas Kushtetutës Palestineze, neni 4: "Islami është feja zyrtare e Palestinës. Duhet të ruhet respekti për shenjtërinë e të gjitha feve të tjera hyjnore".[22] Të krishterët përbëjnë rreth 1-2% të popullsisë së territoreve palestineze.[23] Popullsia e krishterë e Gazës vlerësohet në rreth 3,000[24] Ka gjithashtu rreth 370 samaritanë në fshatin Kiryat Luza në Bregun Perëndimor në malin Gerizim, të cilët kanë shtetësi palestineze dhe izraelite.[25] Numri i kolonëve hebrenj në Bregun Perëndimor vlerësohet në 341 000 në fund të vitit 2012 dhe mbi 200 000 në Jeruzalemin Lindor.[26]
Arabishtja është gjuha zyrtare në Shtetin e Palestinës.[27] Arabishtja palestineze është gjuha popullore. Hebraishtja dhe anglishtja fliten gjerësisht. 16.1% e popullsisë janë kolonë izraelitë të cilët kryesisht flasin hebraisht si gjuhën e tyre amtare, dhe hebraishtja është gjithashtu një gjuhë e dytë ose e tretë për shumë palestinezë.[28][29]
Kushtetuta e Lidhjes së Shteteve Arabe thotë se ekzistenca dhe pavarësia e Palestinës nuk mund të vihet në dyshim de jure edhe pse shenjat e jashtme të kësaj pavarësie kanë mbetur të mbuluara si rezultat i forcës madhore.[30] Lidhja mbikëqyri kujdestarinë egjiptiane të qeverisë palestineze në Gaza pas përfundimit të Mandatit Britanik dhe siguroi garanci nga Jordania se Akti i Bashkimit i vitit 1950 ishte "pa paragjykim ndaj zgjidhjes përfundimtare".[31][32]
Me deklaratën e vitit 1988, KKP fuqizoi këshillin e saj qendror për të formuar një qeveri në mërgim kur ishte e përshtatshme dhe i bëri thirrje komitetit ekzekutiv të kryente detyrat e qeverisë në mërgim deri në themelimin e saj.
Sipas kushteve të Marrëveshjes së Oslos të nënshkruar ndërmjet Izraelit dhe PLO, kjo e fundit mori kontrollin mbi zonën e Jerikos në Bregun Perëndimor dhe Rripin e Gazës më 17 maj 1994. Më 28 shtator 1995, pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Përkohshme izraelito-palestineze në Bregun Perëndimor dhe Rripin e Gazës, forcat ushtarake izraelite u tërhoqën nga qytetet Nablus, Ramallah, Jeriho, Xhenin, Tulkarem, Kalkilja and Bethlehem në Bregun Perëndimor. Në dhjetor 1995, PLO gjithashtu mori përgjegjësinë për administratën civile në 17 zona në Hebron. Ndërsa PLO mori këto përgjegjësi si rezultat i Oslos, një organ i ri i përkohshëm administrativ u krijua si rezultat i Marrëveshjeve për të kryer këto funksione në terren: Autoriteti Kombëtar Palestinez (PNA).
Një analizë që përshkruan marrëdhëniet midis PLO, PNA (PA), Palestinës dhe Izraelit në dritën e marrëveshjeve të përkohshme të përcaktuara në Marrëveshjet e Oslos fillon duke deklaruar se, "Palestina mund të përshkruhet më së miri si një shoqëri kalimtare midis AP dhe PLO." Më tej shpjegon se ky asociacion kalimtar i jep përgjegjësisë së AP-së për qeverisjen vendore dhe përgjegjësisë së PLO-së për përfaqësimin e popullit palestinez në arenën ndërkombëtare, ndërkohë që e ndalon atë të lidhë marrëveshje ndërkombëtare që prekin statusin e territoreve të pushtuara. Kjo situatë thuhet se pranohet nga popullsia palestineze për aq sa shihet si një marrëveshje e përkohshme.
Që nga Beteja e Gazës (2007), dy territoret e veçanta, Rripi i Gazës dhe Bregu Perëndimor, janë të ndarë në një udhëheqje të Hamasit në Rripin e Gazës dhe një udhëheqje civile të Fatahut në zonat autonome të Bregut Perëndimor. Secili e sheh veten si administrator të të gjitha territoreve palestineze dhe nuk e njeh tjetrin si qeveri zyrtare të territoreve. Prandaj, territoret palestineze de facto janë ndarë në dy entitete.
Pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Oslos, territoret palestineze u ndanë në 16 guvernorate nën juridiksionin e Autoritetit Kombëtar Palestinez. Që nga viti 2007 ka dy qeveri që pretendojnë të jenë qeveria legjitime e Autoritetit Kombëtar Palestinez, një me qendër në Bregun Perëndimor dhe një me bazë në Rripin e Gazës.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
