From Wikipedia, the free encyclopedia
Shqiptarët në Serbi (serbisht: Албанци у Србији, Albanci u Srbiji) janë një pakicë etnike, që përbëjnë një komunitet me nga 50,000 deri 80,000 banorë.[1][2][3][4] Sipas censusit të vitit 2002, në Serbi u deklaruan 61,647 shqiptarë (ose 0.82% e popullsisë), nga këto 59,952 (ose 1.10%) në Serbinë Qendrore dhe 1,695 (0.08%) në Vojvodinë.[5][6] Shumica e shqiptarëve bojkotuan censusin e vitit 2011, që rezultoi në regjistrimin e vetëm 5,809 shqiptarëve në Serbi.[7]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Popullsia e përgjithshme | |||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
rreth 100,000 - 120,000 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Gjuhët | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Shqip (Gegë) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Fetë | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Islami synit (shumicë) Bektashizmi (pakicë) |
Shqiptarët në Serbi përbëjnë me shekuj në jug të vendit një popullsi autoktone. Ata sot, kryesisht jetojnë në Luginën e Preshevës, një trevë kufitare në mes Kosovës dhe Republikës së Maqedonisë, dhe sipas censusit të vitit 2002 në dy komuna përbëjnë shumicën e popullsisë, në komunën e Preshevës (89,10 %) dhe të Bujanocit (54,69 %), ndërsa përbëjnë një pakicë të konsiderueshme në komunën e Medvegjës (26,17 %).[6]
Përveç këtyre trevave, shqiptarët jetojnë edhe në jugperëndim të Serbisë, gjegjësisht në Sanxhakun e Pazarit të Ri. Popullsinë e Peshterrit e përbëjnë kryesisht boshnjakët që janë kryesisht pasardhës të shqiptarëve. Për shkak të çështjeve politike që lidhen me shqiptarët pas Luftës së Dytë Botërore, banorët shqiptar kanë deklaruar veten e tyre si boshnjakë për të shmangur diskriminimin. Gjuha shqipe ende flitet nga disa fshatarët shqiptarë në Peshterr.[8][9] Në Serbi është shumë e përhapur ndjenja antishqiptare, apo albanofobia.
Qyteti më i madh shqiptar dhe qendra e shqiptarëve në Serbi është Presheva, selia e Këshillit Kombëtar Shqiptar, institucion i vetëqeverisjes i shqiptarëve në Serbi.
Në komunat e Preshevës dhe Bujanocit shqiptarët përbëjnë shumicën e popullsisë (89,10 % në Preshevë dhe 54,69 % në Bujanoc sipas censusit 2002). Në komunën e Medvegjës, shqiptarët janë grupi i dytë më i madh etnik (pas serbëve), me 28,67 % në vitin 1991 dhe 26,17 % në vitin 2002.[6]
Rajoni i Bujanocit dhe Preshevës, ndonjëher dhe i Medvegjës, njihet si Lugina e Preshevës. Disa shqiptarë ende u referohen kësaj lugine si "Kosovë lindore".
Është dhe një komunitet i vogël shqiptar që jeton në rajonin e Peshterit në Sanxhak (gjegjësisht në fshatra si Borovshticë, Doliq dhe Ugël). Sot, ata vetëdeklarohen "boshnjakë" ose "myslimanë" (sipas kombësisë).[10]
Kryeqyteti i Serbisë, Beogradi, ka një bashkësi të vogël shqiptare. Në regjistrimin e vitit 1981 u deklaruan 8.212 shqiptarë në Beograd, ndërsa në vitin 1991 u deklaruan 4.985 të tillë. Pas Luftës së Kosovës, ky numër ra në 1.492.
Viti | Shqiptarë |
---|---|
1948 | 1.137 |
1953 | 3.262 |
1961 | 8.262 |
1971 | 6.978 |
1981 | 8.212 |
1991 | 4.985 |
2002 | 1.492 |
Shqiptarë të shquar që kanë jetuar në Beograd janë: Faruk Begolli, Sokol Nimani, Ali Taraku, Bekim Fehmiu edhe Zana Nimani.
Shqiptarët janë popullsi autoktone në territoret e sotme të Serbisë.
Për më shumë informacione shikoni artikullin Dëbimi i shqiptarëve 1877-1878 |
Pas Luftës serbo-turke dhe zgjerimit territorial të Principatës së Serbisë në vitin 1878, vjen deri tek dëbimi në masë e me dhunë i shqiptarëve nga rajonet e sapo pushtuara (kryesisht nga qarku i Toplicës, dikur pjesërisht të banuar me shqiptarë) dhe djegia e fshatrave dhe lagjeve shqiptare.[11]
Për më shumë informacione shikoni artikullin Dëbimi i shqiptarëve nga Kosova |
Për më shumë informacione shikoni artikullin Reforma agrare dhe kolonizimi i Kosovës |
Në censusit e vitit 1921, në Mbretërinë e Jugosllavisë jetonin 439.657 folës amtarë të gjuhës shqipe (zyrtarisht të regjistruar si folës amtar të gjuhës së arnautëve), që përbënin rreth 3,67 % të popullsisë.[12] Në vitin ky numër ishte 505.259 ose 3,63 % e popullsisë.[13]
Në vitin 1981, shqiptarët e Kosovës, atëherë e njohur si Krahina Socialiste Autonome e Kosovës, zhvilluan demonstrata mbarëpopullore, të njohura si Demonstratat e '81-shit.
Në vitin 1992, shqiptarët e Serbisë jugore organizuar një referendum në të cilën ata votuan se Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc duhet të bashkohet me Kosovën. Ndërmjet 1999 dhe 2001, një shqiptar etnik organizatë guerile, Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit (UÇPMB), ishte operacionale në këtë rajon me një qëllim të shkëputet nga këto tri komuna RF të Jugosllavisë dhe të bashkohen me ato të Kosovës, pas arritjes së pavarësisë. Aktiviteteve të tërhequr më pak ndërkombëtare interesimit të medias se ngjarjet të lidhura e Kosovës dhe Republikën e Maqedonisë.
Shqiptarët në Serbi flasin dialektin gegë të gjuhës shqipe dhe shumica i përkasin fesë Islame. Lidhjet kulturore me shqiptarët në Kosovë, Shqipëri dhe Republikën e Maqedonisë janë shumë të ngushta. Jo rrallë, Lugina e Preshevës është vizituar nga politikanët të lartë shqiptarë.
Arsimi në gjuhën shqipe është i mundësuar në nivel fillor dhe të mesëm. Mund të ketë disa kurse universitare të nivelit të lartë në gjuhën shqipe, në kryeqytetin e Serbisë, Beograd, por kryesisht nxënësit kryejn studimet universitare në Universitetin e Prishtinës në Kosovë apo në universitet e Republikës së Maqedonisë dhe Shqipërisë.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.