Jadwalka Curiyayaasha ama Kaltanka Curiyayaasha waa jadwal ama baddhig ka hadla curiyeyaasha kiimikada ah ee la yaqaan, inkastoo ay jadwallo kan ka horeeyay ay jiraan hadana jadwalkaan waxaa waxaa loo tiiriyaa inuu kiimikiistihii ruushka ahaa Dmitri Mendeleev sandkii 1869 ayuu u habeeyay hadba sida ay isu leeyihiin unugyada wareegooda iyo sida ay u falgalaan. ka dib 1911 henry mozili habaynta curiyeyaasha hadba tirada unugyada uu ka samaysanyahay, ama tirada barootoonada ku jira curiye walba, waayo markii la joogaba waxbaa laga badali jiray iyadoo lagu daray curiyeyaal la ogaaday oon awal ka mid ahayn, sida loogu kordhiyay tusaaleyaal aragtiyeed oo sharax siinaya qaababka iyo siyaha ay u shaqeeyaan curiyeyaasha kiimikada ah.
Jadwalka curiyeyaasha ayaa noqoday waqtigaan mid looga tiirsanyahay dhamaan iskoolada iyo goobaha kiimikada khuseeya, isagoo sahlay shaqada iyo ogaashah ama is barbar dhiga waxyaabah ay la gaarka yihiin curiyeyaasha kiimikada,
Jadwalka curiyeyaasha ayaa leh fulinno fara badan oo kala duwan dhinaca kiimikada, fiisikiska, cilmiga noolaha iyo dhismaha waliba dhismaha kiimikada.
Shaxda Diiwaanka Curiye
Qaab-dhismeedka miiska diiwaanka curiye waa shax ka kooban 18 saf oo kor ka imanaya ilaa hoos iyo 7 saf oo ka bilaabma midig ilaa bidix, iyo labo saf oo ka hooseeya. Sidoo kale, miiska jadwalka diiwaanka curiye waxaa loo kala jabin karaa afar afar-gees oo kala ah: s-block oo dhinaca bidix xiga, p-block oo dhanka midig xiga, d-block oo dhexda ku jira, iyo f-block oo ka hooseeya dhamaantoodba.
Dhamaan curiyaha ka soo biloow mida koowaad ee Haydarojiin oo leh tiro atomic 1 ilaa laga gaadho curiyaha 118 Ununoktiyaam waxaa la helay wakhtiyo kala duwan iyo meelo kala duwan; ayadoo curiyaha 113, 115, 117 iyo 118 aan wali la xaqiijinin.
In kastoo qaarkood la arko qadar iyo tiro aad u yar, 98ka curiye ee ugu horeeya jadwalka Diwaanka Curiye ayaa ah kuwo si dabiici ah looga helo oogadadhulka.
Tirada curiye ee ku jirta khaanadaha guruubku way kala duwan yihiin. Qaarkood waxaa ku jira 8 curiye, kuwo kale wax ku dhex jira 6 curiye, halka guruubyada qaar ay ku dhex jiraan 4 curiye oo kali ah.
Heerarka Diwaanka Curiye
Qaabdhismeedka shaxda miiska lagu ururiyey curiyeyaasha ee loo yaqaano Diwaanka Curiye wuxuu leeyahay safaf khaanado u kala socdo kor iyo hoos (guruub), midig iyo bidix (heerka).
Heerku (period) waa safafka khaanadaha ee ka bilaabma midig ilaa bidix ee miiska jadwalka curiyayaasha, kuwaas oo ah todoba saf (7) oo qeybta sare ka kooban tahay iyo labo saf oo ka hooseeya.
Curiyayaasha ku jira saf heerka isku midka ah waxay leeyihiin cuf atomik, awood aayano (ions), iyo is-heysad elektaroono isku mid ah. Ka soo biloow midig ilaa bidix tirada gacan-atomik hoos ayay u dhacdaa. Tani waxaa keentay isku xigida borotoonada iyo elektaroonada curiye ayaa aad ugu sii dhowaanaya bu'da atomka.
S-block curiyeyaasha ku jira waa kuwo intooda badan firfircoon oo leh astaamo iyo calaamado ka duwan dhamaan guruubyada kale ee Diwaanka Curiye.
In kastoo ay ku jiraan khaanado kale, Haydarojiin iyo Hiliyaam waxaa lagu tiriyaa guruubkan s-block.
Dhaqanka iyo astaamaha s-block waxay la xidhiidhaa tirada atomic[2] ee curiyuhu leeyahay, midaas oo sii korodha marka la sii dhexgalo diwaanka curiye.
Labada guruub ee s-block waxay leeyihiin tirooyinka atomik ee hoos ku xusan:
F-blockta ku jirta Diiwaanka Curiye waa curiyehaatomkiisa ama aayaniskiisu (ions) leeyihiin elektaroono hab wareeg f (f-orbital).
Curiyayaashan waxaa sidoo kale loo yaqaanaa curiyayaasha dhexe ee transitionka.