M'zab
From Wikipedia, the free encyclopedia
M'zab ili Tumzabt (tumzabtski: Aghlan, arapski: مزاب) je oaza u sjevernoj Sahari, u alžirskom vilajetu Gardaja.
| Dolina M'zab | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
 Alžir | |
| Registriran: | 1982. (6. zasjedanje) |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | ii, iii, v |
| Ugroženost: | - |
| Referenca: | UNESCO |
Nalazi se oko 500 km južno od grada Alžira i ima oko 360.000 stanovnika. Oaza se nalazi u dolini istoimenog vadija M'zab i njegovih pritoka, u njoj leži pentopolis od pet gradova i njihovih ksareva; Gardaja, Melika, Beni Isguen, Bounoura i El Atteuf. Njih su osnovale ibadijske izbjeglice od 11. do 14. vijeka, nakon što su Fatimidi u 10. vijeku srušili Rustamidsko kraljevstvo i razorili njihovu prijestolnicu Tahert.[1]
Ti ksarevi su manje više ostali gotovo isti kao i kad su građeni. Zbog njihove jednostavne, ali funkcionalne arhitekture koja se savršeno prilagodila krajoliku, te poštovanja porodične privatnosti i društvenog života zajednice, ova naselja su upisana na UNESCO-v popis mjesta svjetske baštine u Africi 1982. godine.
U Mzabu živi berbersko pleme, Mozabiti, koji pripadaju većoj skupini naroda Zenata koji žive na širem području južnog Alžira. Oni se služe tumzabtskim jezikom i nekada su pisali Tifinagh pismom. Nakon arapske invazije u 8. vijeku, Mozabiti su postali muslimani Mu'tazila škole. Nakon propasti Rustamidskog kraljevstva u 10. vijeku, članovi Rustamidske dinastije odabrali su dolinu M'zaba kao mjesto svog egzila, no kako su oni bili Ibaditi (islam odvojen od sunita i šijita) najprije su poslali propovjednika Abu Bakr an-Nafusija kako bi preobratio autohtono stanovništvo. Rustamidi su od 1012. do 1350. osnovali pet utvrđenih naselja (ksara): El Atteuf (najstariji), Melika (u kojem danas živi crno stanovništvo), Gardaju (koji je danas najveći grad i administrativni centar vilajeta) i Beni Isguen (koji Berberi smatraju najsvetijim).
Naselja Guerrera i Berriane su osnovana u 17. vijeku.
Francuzi su krenuli na invaziju Alžira 1830. istjeravši Osmanlije, pa je i taj kraj Francuska anektirala 1882. u svoju prekomorsku koloniju - Francuski Alžir i vladala njime sve do osamostaljenja Alžira 1962.
I danas ovim alžirskim vilajetom dominira ibaditska kultura i uprava. Federalno vijeće sedam naselja (Majlis Ammi Said) je jedinstvena vrsta "islamske uprave" i ono donosi društvene, vjerske i kulturne odluke, kao što su veličina miraza, duljina trajanja svatova, odjeće, te odluke o izgnanstvu i karanteni (tabrija). No, ove odluke sve više ograničava središnja alžirska vlast. Gardaja je jedini od pet ksara koji su prihvatili dolazak Evropljana, Židova, Arapa i drugih stranaca[2].
Svaki od pet ksareva opasan je bedemom sa utvrđenom džamijom kao citadelom čiji je minaret imao i ulogu stražarskog tornja, te groblje i plantažu palmi izvan zidina[3]. Džamija je građena kao utvrda i posljednji bastion u slučaju opsade, te ima spojenu oružarnicu i skladište žita. Oko džamije izgrađene su kuće u koncentričnim krugovima, sve do niskih bedema. Svaka kuća je kvadratična ćelija standardnog oblika, koje svjedoče o ravnopravnom društvu temeljenom na poštovanju porodičnog života i očuvanju njegove autonomije i privatnosti. Ova narodna autohtona arhitektura jednostavnih formi iz 11. vijeka bazira se na principu da se arhitektura treba prilagoditi okolini, na istim maksimama na kojima se bazira i moderna arhitektura i urbanizam, a to se može prepoznati u djelima arhitekata 20. vijeka kao što su Le Corbusier, Fernand Pouillon i André Raverau. Ovakva arhitektura može pronaći širom Sahare, na mjestima koja imaju zajedničke libijsko-feničke korijene[4].
Način na koji su organizirane kuće pretpostavlja sezonsku migraciju stanovništva. Naime Mzabiti su svako ljeto provodili u citadeli okruženoj zasadima palmi i s dva suha korita vadija. Također, Mzabski sistem navodnjavanja plantaža palmi predstavlja iznimno uspješnu interakciju ljudi sa pustinjskom okolinom. Stoga su ova naselja izvanredni i originalni modeli ljudskog naseljavanja centralne Sahare.
Zastava Mzaba 
Mélika, mauzolej šeika Sidi Aissa 
Gardaja 
Tradicionalna arhitektura Gardaje 
Beni Izguen
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
