Le Corbusier

Charles Le Corbusier (La Chaux-de-Fonds, 6. oktobar 1887. - Roquebrune-Cap-Martin kraj Nice, 27. mart 1965.), je bio francuski arhitekt švicarskog porijekla. Pravo ime Charles Edouard Jeanneret zauzima istaknuto mjesto u modernoj umjetnosti kao arhitekt, slikar i pisac. Bio je jedan od najpoznatijih, najuticajnijih, ali i najosporavanijih arhitekata svih vremena. Iako bez formalnog obrazovanja na polju arhitekture, svojim teorijskim, ali prije svega praktičnim radovima dao je ogroman i ključan doprinos razvoju moderne arhitekture i internacionalnog stila, a posredno i celokupne arhitekture XX veka.^[1] I mada su mišljenja stručne javnosti o nekim njegovim stavovima do danas podjeljena, a njegove ideje na zapadu zamjenjene nekim novijim, uticaj koji je izvršio na arhitekturu i urbanizam u dobrom dijelu svijeta ne jenjava ni pola vijeka kasnije.

Le Corbusier (1964)

Ostvarenja u početnom periodu

Primjenom novih materijala, poput armiranog betona, stakla i željeza, te novih građevinskih metoda, u arhitekturi je radikalno prekinuo s tradicionalnim građevinskim formama.^[2] Le Corbusier postaje poznat prvonagrađenim konkursnim projektom za palatu Lige naroda u Ženevi 1927.

Iz ovog perioda potiče i njegov verovatno najpoznatiji projekat porodične kuće, Vila Savoja (Villa Savoye) u Poisiju, predgrađu Pariza. Izgrađena je između 1928. I 1931. god.^[3][4] Vila je reprezentativni primjer moderne arhitekture i Internacionalnog stila.

Već od dvadesetih godina XX veka počinje da se bavi i urbanističkim studijama, čime će izvršiti možda i najveći uticaj na svjetsku arhitektonsku scenu. Godine 1922. predstavlja plan za "Savremeni grad" (fr. Ville Contemporaine), plan humanog naselja za tri miliona stanovnika, gde je insistirao na parkovskim površinama i što većem procentu zelenila, zbog čega su mnogi ovu studiju nazvali "Kule u parku". Na ovim principima zasnovan je i njegov najpoznatiji projekat višeporodičnog stanovanja Unité d'Habitation (jednostavno "stambena zgrada"), koja je prvi put izvedena u Marseju, a kasnije primenjena i u Nantu, Berlinu i drugim gradovima.^[5]

Osnivanje CIAM i Atenska povelja

Tokom 1927. god, Le Corbusier preduzima odlučujuće korake prema promovisanju moderne arhitekture kao dominantnog evropskog stila. Prilikom konkursa za zgradu Lige naroda sastao se sa vodećim njemačkim i austrijskim arhitektama.Na izložbi u Štutgartu, sedamnaest vodećih arhitekata moderne arhitekture bilo je pozvano da prikaže dvadeset i jednu kuću. Le Corbusier i Mies Van der Rohe imali su glavnu ulogu. Zajedno sa Pierre Chareau-om postavljaju temelje za definisanje zajedničkog stila.

God. 1928., Le Corbusier je bio jedan od glavnih osnivača Internacionalnog udruženja modernih arhitekata (Congrès International d'Architecture Moderne, CIAM) u dvorcu La Sarraz u Švicarskoj. Ovo udruženje je promoviralo „arhitekturu kao društvenu umjetnost” i snažno je utjecalo na arhitekturu 20. stoljeća.^[6]

Njegovi planovi o uređenju grada Alžira odbijeni su 1942. god., i on se potpuno povlači iz javnosti. God. 1943, pod tajnim imenom, objavljuje Atensku povelju, utemeljenu na zaključcima zasjedanja CIAM-a u Ateni 1933. god. Povelja je imala presudnu ulogu u oblikovanju poslijeratnog svjetskog urbanizma.

Zgrada u SSSR

Boravak u SSSR

Između 1928. - 1934. posjećivao je Sovjetski Savez, promovišući Modernu arhitekturu i projektujući zgradu na Centralnom sovjetskom trgu. Tokom 1932. godine pozvan je da učestvuje na međunarodnom konkursu za projekat nove Sovjetske palate u Moskvi, ali je Drugi svjetski rat je onemogućio gradnju.

Nakon 1945. koncentriše se na stambenu problematiku, u skladu sa savremenim postulatima kolektivnog stanovanja. Od 1947. do 1951. gradi takozvani "Sunčani grad" u Marseillesu, stambeni blok za 3.600 stanovnika, koji je postao uzor za mnoga slična rješenja.

Zgrada OUN 1947–1952

Zgrada OUN-a koju su projektovali Le Corbusier, Oscar Niemeyer i Wallace K. Harrison u periodu 1947–52

Početkom 1947 Le Corbusier je angažovan na projektu zgrade OUN koja se radila na Ist Riveru u Njujorku. Umjesto konkursa, formiran je tim projektanata sastavljen od vodećih međunarodnih arhitekata nominovanih od vlada: Le Corbusier, Oscar Niemeyer iz Brazila, Howard Robertson iz Velike Britanije, Nikolaj Basov iz SSSR i još petorica iz ostatka svijeta. Ekipom je rukovodio američki arhitekta Wallace K. Harrison, poznat kao arhitekta porodice Rokfeler, koja je bila i donator izgradnje zgrade.^[7]

Chandigarh Indija

U Indiji

Na pozin Nehru-a, 1950-ih dobiva priliku ostvariti ideje „Sunčanog grada” dizajnirajući nekoliko građevina.

• 1951. - Više zgrada u Ahmedabadu, Indija:
  • Muzej Sanskar Kendra
  • Zgrada udruženja mlinara
  • Vila Sarabhai
  • Vila Shodhan
• U središtu nove prijestolnice indijske države Punjab, Chandigarha, prvog planskog grada u Indiji projektovao je od 1952. do 1959. godine:
  • Palata pravde Punjaba i Haryane
  • Muzej i umjentička galerija
  • Zgrada sekretarijata
  • Guvernerska palata
  • Zgrada parlamenta
  • Zgrada fakulteta umjentosti i arhitekture

Le Corbusier i jugoslavenska arhitektura

Još 20-ih i 30-ih godina prošlog stoljeća u Le Corbusierovu ateljeu usavršavali su se: Zvonimir Kavurić, Ernest Weissmann, Juraj Najdhart, Bela Auer, Drago Ibler, i Vladimir Turina iz Hrvatske, te nekoliko srpskih, slovenskih (sedmorica predvođena Edvardom Ravnikarom) i poljskih arhitekata i jedan Rus.^[8] Le Corbusier ih je nazivao 'slavenskom epohom' - Époque slave.^[9]

Nakon Drugog svjetskog rata Neidhart se s njim našao nekoliko puta u Parizu, a zatim mu je poslao svoj urbanistički projekt revitalizacije i nove izgradnje Marijina dvora u Sarajevu. Taj dokument Le Corbusier je detaljno proučavao, o čemu svjedoče neki komentari koje je zapisao plavom bojom na Neidhardtovoj dokumentaciji.

Ernest Weissmann prvo je radio kod slavnog arhitekta Adolfa Loosa, onda je prešao kod Le Corbusiera, a zatim je kao visoko pozicionirani UN-ov službenik sjedio uz Le Corbusiera i projektanta iz Brazila, Oscara Niemeyera u projektnom timu za sjedište UN-a.

Za Vladimira Turinu nije se znalo da je, nakon usavršavanja kod Le Corbusiera sredinom 1930-ih, ostao s njim u kontaktu i nakon Drugog svjetskog rata. U ljeto 1949. Turina je Le Corbusieru napisao prvo pismo, u kojem mu je poslao projekt Dinamova stadiona koji je projektirao zajedno s Franjom Neidhardtom. Iz te saradnje proizašlo je i prevođenje Le Corbusier-ovih djela na hrvatski jezik.

Jugoslavensko građevinarstvo dugo se oslanjalo na arhitekturu i urbanizam Le Corbusier-a. On sam je primijetio da su graditelji Novog Beograda bili fokusirani isključivo na oblikovne principe, i da su stvorili hladne i pretrpane betonske blokove, kompletno lišene većine centralnih funkcija.

Le Corbusier-ova arhitektura, doprinos Moderni
Svjetska baština – UNESCO
Argentina  Belgija  Francuska  Indija  Japan  Njemačka  Švicarska
Registriran:	2016.
Vrsta:	Kulturno dobro
Mjerilo:	ii, ii, vi
Ugroženost:	no
Referenca:	UNESCO

Svjetska baština

Iz Le Corbusierovog rada, sa 17 lokacija u sedam zemalja, izabrana su ostvarenja koja čine transnacionalno serijsko vlasništvo svjetske baštine. Odluka je donesena 2016. god. na zasjedanju UNESCO-a u Krakovu. Ona su svjedočanstvo pronalaska novog arhitektonskog jezika koji je napravio raskid s prošlošću. Građeni su tokom perioda od pola vijeka, u toku onoga što je Le Corbusier opisao kao „istraživanje pacijenata“. Ova remek-djela kreativnog genija također svjedoče o internacionalizaciji arhitekture širom planete i odražavaju rješenja koja je moderna arhitektura nastojala da tokom 20. vijeka primjeni za potrebe čovječanstva.^[10]

• Argentina: Kuća Dr Curutcheta, La Plata
• Belgija: Kuća Guiette
• Francuska: Kuća La Roche i Vila Jeanneret, Naselje Frugès de Pessac, Vila Savoj, Naselje Molitor, Stambene kuće u Marseilleu, Fabrička zgrada u Saint-Dié, Kapela Notre-Dame-du-Haut, Kuča za odmor, Samostanska zgrada svete Marije kod Liona, Dom Kulture u Firminyu
• Indija: Complexe du Capitole
• Japan: Nacionalni muzej zapadne umjetnosti
• Njemačka: Kuća Weissenhof, Stuttgart
• Švicarska: Kuća za odmor u Korsou, Stambena zgrada u Ženevi

• 
  Palata u Chandigarhu, Indija
• 
  Naselje Frugès, Pessac, Francuska
• 
  Model kapele Notre-Dame-du-Haut, Francuska
• 
  Kuća za odmor, Francuska
• 
  Kuća Guiette, Antverpen, Belgija
• 
  Stuttgart-Weissenhof, Njemačka
• 
  Vila Jezero, Corseaux, Švicarska
• 
  Stambena zgrada u Ženevi, Švicarska
• 
  Nacionalni muzej zapadne umjetnosti, Tokio, Japan

Literatura

• Ivanković, Vedran (2016). Le Corbusier i hrvatska škola arhitekture. Zagreb : EPH media - (Biblioteka Hrvatska moderna). ISBN 978-953-338-169-5.
• Radović Mahečić, Darja (2007). Moderna arhitektura u Hrvatskoj 1930-ih / Modern architecture in Croatia 1930’s. Školska knjiga, Zagreb.
• Ivanković, Vedran (2007). ANALIZA MODERNE ARHITEKTURE 1950-IH U HRVATSKOJ I EUROPI NA PRIMJERU VIŠESTAMBENIH ZGRADA DRAGE GALIĆA I LE CORBUSIERA. Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku, Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek (znanstveni rad - pregledni rad).
• Curtis, William J R (2006). Le Corbusier -Ideas and Forms. London & New York: Phaidon Press. ISBN 0-7148-2790-8.

Reference

1. „Le Corbusier”. Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 13. 9. 2018.
2. Curtis (2006), p. 93
3. Villa Savoye à Poissy: Tourism Industry. Centre des monuments nationaux. Retrieved on January 19, 2011. (French)
4. Courland, Robert. Concrete Planet. Prometheus Books, Amherst, NY. (2012) page 326.
5. Larousse, Éditions. „Encyclopédie Larousse en ligne – Charles Édouard Jeanneret dit Le Corbusier”. larousse.fr.
6. „Theodore Dalrymple - The Architect as Totalitarian - Le Corbusier’s baleful influence”. Pristupljeno 13. 9. 2018.
7. „Oscar Niemeyer and the United Nations Headquarters (1947–1949)”. United Nations. decembar 2014. Arhivirano iz originala na datum 5. 11. 2014. Pristupljeno 4. 11. 2014.
8. „Krešimir Galović - HRVATSKA MODERNA ARHITEKTURA OD IDEJE, FUNKCIJE I APSTRAKCIJE DO NOVE TRADICIJE”. Pristupljeno 13. 9. 2016.
9. „Nina Ožegović - Otkrivene tajne veze vuka samotnjaka Le Corbusiera i hrvatskih arhitekata”. Pristupljeno 13. 9. 2018.
10. UNESCO: Radovi Le Corbusier-a kao svjetska baština - whc.unesco.org - Pristupljeno 30.11.2021

Vanjske veze

• Biography of Le Corbusier : architect.architecture.sk (engl.)
• Le Corbusier design (engl.)
• Le Corbusier - 50 godina kasnije

Le Corbusier na Wikimedijinoj ostavi