From Wikipedia, the free encyclopedia
Aberdeen (škotsko-gelski: Obar Dheathain) je grad na istoku Škotske od 195,021 stanovnika[1] u užem centru, a sa svojih 227,130 stanovnika u metropolskom području je treći po veličini grad škotske. On je komercijalni centar i najveća luka sjeveroistočne Škotske. Danas ga zovu "Naftnom prijestolnicom Evrope", jer je 1970-ih postao centar za ekspolataciju nafte iz Sjevernog mora.
Aberdeen Obar Dheathain | |||
|---|---|---|---|
 | |||
|
|||
| Koordinate: 57°9′N 2°6′W | |||
| Država |  Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
| Sastavna država | Škotska | ||
| Područni savjet | Gradsko vijeće Aberdena | ||
| Površina | |||
| - Urbano područje | 56.46 km²[1] | ||
| - Područje utjecaja | 186 km²[1] | ||
| Stanovništvo (2011.) | |||
| - Urbano područje | 195,021[1] | ||
| - Urbana gustoća | 3,454.1[1] | ||
| - Područje utjecaja | 227,130 | ||
| - Gustoća područja utjecaja | 1,221.1 | ||
| Vremenska zona | UTC+0 (UTC) | ||
| Poštanski broj | AB10-AB13 (djelomično), AB15, AB16, AB21-AB25 | ||
| Pozivni broj | 01224 | ||
| Karta | |||
  Aberdeen | |||
Aberdeen je i administrativni centar područnih vijeća (council area) i namjesništava (lieutenancy area) - Aberden i Aberdeenshire.
Aberdeen leži na ušću rijeka Dee i Don u Sjeverno more.
Aberdeen je nastao od dva razdvojena grada, Starog Aberdeena na ušću reke Don i Novog Aberdeena, koji je bio ribarsko i trgovačko naselje na ušću Denberna u estuarij Dia. Najranija povelja je iz 1179. od kralja Wilijama I od Škotske. Robert Bruce je velikom poveljom iz 1319. omogućio da Aberdeen postane finansijski nezavisna zajednica. Građani Aberdeena su bili zahvalni Robertu Bruceu, pa su ga sakrivali kad je bio progonjen, a i pomogli su mu u borbi protiv Engleza. Aberdeenu je dao i obližnju šumu Stoket. Engleski kralj Edward III je spalio grad 1336. Aberdeen je brzo ponovo izgrađen i zvao se Novi Aberdeen. Vekovima je grad bio na udaru okolnih plemića i zato je bio jako utvrđen. Za vreme Škotskog građanskog rata 1644.- 1647. obe strane su pljačkale grad. Posle bitke kod Aberdeena 1644. opljačkali su ga rojalisti. Kuga je izbila 1647 i četvrtina stanovništva je poglegla kugi.
U 18. vijeku sagrađena je nova gradska skupština, ukrašena mramornim kaminima iz Holandije. U 19. vijeku Aberdeen je značajno napredovao. Postao je značajan zbog brodogradnje i ribarstva, pa je luka bitno proširena i izgrađena. Zbog velikih građevinskih zahvata grad je 1817. dospeo na ivicu bankrotstva. Ali nakon napoleonskih ratova usledilo je razdoblje opšteg ekonomskog oporavka. Ulična rasveta popravlja se 1824. upotrebom plina, a vodoopskrba 1830. Zatvorena kanalizacija je izvedena 1865. Oko 1901. grad je imao 153.000 stanovnika.
Aberdeen je jedan od najprosperitetnijih gradova Škotske. Dugo je bio poznat po jako trajnom sivom granitu, koji se seče već 300 godina. Izvozi se u sve krajeve sveta. Delovi parlamenta u Londonu i poznatih mostova bili su od toga granita. Kamenolom granita je prestao sa radom 1971. Ribolov je postao glavna grana i zbog unapređenja postojećih tehnologija donosio je sve veću zaradu. Međutim preveliki ulov i zagađenje luke naftnim brodovima smanjio je količinu ribe. Aberdeen je ipak ostao značajna ribarska luka, ali sada severnije luke pretiču Aberdeen u ribolovu. Rovetov istraživački institut je svetski poznat po izučavanjima hrane. Aberdeen je dosad imao tri nosioca Nobelove nagrade i ima veliku koncentraciju naučnika u oblasti biloških nauka. Vodeće industrije pre 1970. poticale su iz 18. veka, a to su bile prerada vune, pamuka i konoplje. Industrija papira je jedna od najstarijih, a započela je radom 1694. Dve velike fabrike papira su zatvorene 2001. i 2005. Aberdeen je bio poznat po brodogradnji, a poslednje veliko brodogradilište zatvoreno je kasnih osamdesetih.
Otkrićem rezervi nafte u Severnom moru Aberdeen je postao centar evropske naftne industrije. Aberdeenova luka je posluživala velike naftne platforme. Oko pola miliona zaposlenih je u i oko Aberdeena zaposleno u energetskom sektoru. Mnogo ljudi je 1988. stradalo u nesreći na jednoj naftnoj platformi.
Prvi univerziteti su osnovani 1495. i 1593. To su bili Kings koledž i Marišal koledž. Sadašnji univerzitet u Aberdeenu stvoren je spajanjem ta dva koledža 1860.
Marišal Koledž, otvoren 1905., predstavlja posle Eskorijala drugu najveću granitnu zgradu na svetu. Gradska skupština je građena u francusko-škotskom gotičkom stilu i predstavlja jednu od najveličanstvenijih granitnih građevina u Škotskoj.
Bjelorusija - Gomel (1990)
Norveška - Stavanger (1990)
Zimbabve - Bulavajo (1986)
Francuska - Clermont-Ferrand (1983)
Njemačka - Regensburg (1955)Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
