Napoleonski ratovi

Napoleonovi ili Napoleonski ratovi je naziv za seriju globalnih konflikata za vreme vladavine Napoleona Bonaparte Francuskom (1804—1815) odnosno ratova koje je francusko Prvog carstvo vodilo protiv saveza drugih evropskih država na čelu sa Velikom Britanijom. Predstavljali su nastavak Francuskih revolucionarnih ratova, odnosno ratova koje je revolucionarna Francuska, a koji su privremeno bili prekinuti mirom u Amiensu između Britanije i Francuske 1802. godine. Na samom početku ih je karakterizirala francuska vojna dominacija na kopnu, koja je Napoleonu omogućila da u nizu spektakularnih pohoda i bitaka do 1809. godine stavi pod neposrednu ili posrednu kontrolu gotovo cijeli evropski kontinent; Britanija je, sa druge strane, očuvala svoju prevlast na moru što joj je omogućilo da samostalno nastavi borbu protiv Francuske sve do 1812. kada je katastrofalni neuspjeh Napoleonove invazije Rusije doveo do postepenog kolapsa Napoleonovog carstva, koje je 1815. zamijenila Bourbonska restauracija u Francuskoj.

Napoleonski ratovi
Bitka kod Austerlitza
Datum circa 1803–1815 Lokacija Evropa, Atlantski ocean, Río de la Plata, Francuska Gvajana, Indijski Ocean, Sjeverna Amerika Ishod pobjeda Koalicije, Bečki kongres kraj francuskog Prvog carstva, Bourbonska restauracija uspostava Koncerta Evrope razne dinastijske i teritorijalne promjene
Sukobljene strane
Ujedinjeno Kraljevstvo  Austrijsko Carstvo[a][b] (1804-1805, 1809, 1813-1815)  Rusija[c] (1804-1807, 1812-1815)  Pruska[b] (1806-1807, 1812-1815)  Španija[d] (1808-1815) Portugal (1804-1807, 1809-1815)  Sicilija[e]  Papinska Država  Osmansko Carstvo (do 1803)  Sardinija  Švedska[f] (1804-1809, 1812-1815)  Nizozemska (1815) Brunswick Francuski rojalisti Hanover Nassau Crna Gora	Francuska Veliko Varšavsko Vojvodstvo[g]  Italija Holandija[h] Etrurija[i] Švicarska Konfederacija Napulj[j] Rajnska Konfederacija:[k][n]  Španija[d] Danska-Norveška[l]  Otomansko Carstvo[m] (1805-1812)  Austrijsko Carstvo[a][b] (1809-1813)  Rusija[c] (1807-1812)  Pruska[b] (1807-1812)  Švedska[f] (1809-1812) Perzijska Monarhija (1804-1813)
Komandanti i vođe
William Pitt Duke of Wellington Horatio Nelson † John Moore † Franjo I Nadvojvoda Karlo Princ von Schwarzenberg Nadvojvoda Johann Aleksandar I Mihail Kutuzov Michael Andreas Barclay de Tolly Grof Bennigsen Pjotr Bagration † Friedrich Wilhelm III Gebhard von Blücher vojvoda od Brunswicka † Prince of Hohenlohe Ferdinand VII Miguel de Álava Princ Joao William Beresford Miguel Pereira Forjaz Willem, princ od Orangea Ferdinand IV Gustav IV Adolf Princ Karlo Johan[o] Friedrich Wilhem, vojvoda od Brunswick-Wolfenbüttela † Louis XVIII Petar I Petrović-Njegoš	Napoleon I Louis Alexandre Berthier Joachim Murat Louis Nicolas Davout Jean Lannes † André Masséna Michel Ney Jean-de-Dieu Soult Jean-Baptiste Bessières † i ostali maršali Louis Thomas Villaret de Joyeuse Joseph I[p] Louis I Princ Poniatowski † Princ Eugène Jerome Napoleon Maximilian I Friedrich Augustus I Friedrich I Frederik VI Princ Christian August od Augustenburga Selim III Mahmud II Muhamed Ali paša Fateh Ali-šah Abas Mirza
Žrtve i gubici
od 3,350.000 do 6,500.000, v. Puna lista
Napomene ↑  Izraz "Austrijsko Carstvo" se počeo upotrebljavati nakon što se Napoleon okrunio za cara Francuza 1804, pa je Franjo II, sveti rimski car kao odgovor uzeo titulu car Austrije (Kaiser von Österreich). Sveto Rimsko Carstvo je ukinuto 1806, pa je "car Austrije" postala glavna Franjina titula. Iz tog razloga se "Austrijsko Carstvo" radi jednostavnosti često koristi umjesto izraza "Sveto Rimsko Carstvo" u kontekstu napoleonski ratova, iako dva entiteta nisu jedinstvena. ↑ I Austrija i Prusija su nakratko bili Napoleonovi saveznici i poslali trupe za francusku invaziju Rusije 1812. ↑ Rusija je postala saveznicom Francuske temeljem Tilsitskog mira 1807. Savez se raspao 1810, što je dovelo do francuske invazije 1812. Za to vrijeme je Rusija vodila ratove protiv Švedske (1808–1809) i Osmanskog Carstva (1806–1812), i nominalno protiv Britanije (1807–1812). ↑ Španija je bila saveznica Francuske do iznenadne francuske invazije 1808, nakon čega se borila protiv Francuske u Španskom ratu za nezavisnost. ↑ Sicilija je ostala u personalnoj uniji sa Napuljem sve dok Napulj nije postao francuska klijentska republika poslije bitke kod Campo Tenesea 1806. ↑ Švedska je nominalno objavila rat protiv Ujedinjenog Kraljevstva poslije poraza od Rusije u Finskom ratu (1808–1809). ↑ Napoleon je uspostavio Veliko Varšavsko Vojvodstvo, kojim je upravljala Kraljevina Saksonija 1807. Poljske legije su već prije toga služile u francuskim vojskama. ↑ Francusko Carstvo je anektiralo Kraljevinu Holandiju 1810. Nizozemske trupe su se borile protiv Napoleona tokom Sto dana 1815. ↑ Francusko Carstvo je anektiralo Kraljevinu Etruriju 1807. ↑ Kraljevina Napulj, nakratko u savezu sa Austrijom 1814, postala je saveznik Francuske i borila se protiv Austrije tokom Napolitanskog rata 1815. ↑ Šesnaest francuskih saveznika među njemačkim državama (uključujući Bavarsku i Württemberg) uspostavilo je Rajnsku Konfederaciju u julu 1806. poslije bitke kod Austerlitza (decembar 1805). Poslije bitke kod Jene (oktobar 1806), razne druge njemačke države, koje su se prije borile na strani anti-francuskh saveznika, kao što su Saksonija i Vestfalija, priključile su se Francuzima i Konfederaciji. Saksonija je ponovno promijenila strane 1813. za vrijeme bitke kod Leipziga, potakavši mnoge druge države-članice da učine isto i objave rat Francuskoj. ↑ Danska-Norveška je ostala neutralna sve do bitke kod Copenhagena. Danska je bila prisiljena predati Norvešku Švedskoj temeljem sporazuma u Kielu 1814. Nakon kratkog švedskog vojnog pohoda, Norveška je ušla u personalnu uniju sa Švedskom. ↑ Osmansko Carstvo se borilo protiv Napoleona u Egiptu i Siriju tokom francuskih revolucionarnih ratova. Za vrijeme napoleonske ere od 1803. do 1815, Carstvo je sudjelovalo u dva rata protiv Saveznika: protiv Britanije u anglo-turskom ratu (1807-1809) i Rusije u rusko-turskom ratu (1806-1812). ↑ Ove četiri države su bile glavne članice Konfederacije, koja se sastojala od ukupno 43 kraljevine, kneževine i vojvodstava. ↑ Bio je francuski carski komandant, odnosno maršal Jean-Baptiste Bernadotte, 1804–1810. ↑ Joseph Bonaparte je vladao kao Joseph I od Napulja i Sicilije od 30. marta 1806. do 6. juna 1808, te Španije od 8. juna 1808 do 11. decembra 1813. Također je služio kao francuski vojni komandant prije i poslije te dvije vladavine.

Napoleonski ratovi su za vrijeme svog trajanja zabilježili brze i dramatične političke promjene u gotovo svim dijelovima evropskog kontinentima, od kojih je najvažnija bila konačno ukidanje Svetog Rimskog Carstva, a kao dugoročne političke posljedice je imala i značajan poticaj nacionalističkim pokretima u gotovo svim evropskim zemljama, pogotovo u Njemačkoj i Italiji. Napoleonski ratovi su također, pogotovo zbog Napoleonovog nastojanja da Britaniju porazi Kontinentalnom blokadom i prekidom trgovačkih veza sa drugim dijelovima svijeta, dali poticaj za postepeno uvođenje industrijske revolucije na Kontinentu, kao i jačanje kapitalizma koga je potakao i Napoleonov zakonik Code civil. Eliminacija Francuske kao najveće evropske sile, te uspostava diplomatskog sistema Koncerta Evrope temeljenog na načelu ravnoteže sila je omogućio Britaniji da nakon završetka Napoleonskih ratova dominira svijetom u periodu kasnije nazvanom Pax Britannica.

S obzirom na svoje razmjere, dužinu i karakter, kao i posljedice, Napoleonski ratovi - koji se često zajedno sa francuskim revolucionanim ratovima smještaju u jednu cjelinu - se od strane suvremenih historičara smatraju sukobom analognim svjetskim ratovima u 20. vijeku.

Ne postoji konsenzus o tome kad su se Francuski revolucionarni ratovi završili a kada su Napoleonski ratovi počeli. Mogući datumi uključuju:

• 9.11. 1799. — Napoleon počinje vladavinu nad Francuskom
• 18.5. 1803. — Britanija i Francuska prekidaju mir u Evropi
• 2.12. 1804. — Napoleon krunisan za cara

Napoleonski ratovi su se završili Napoleonovim konačnim porazom u Bici kod Vaterloa 18.6. 1815. i drugi Pariskim sporazumom potpisanim 20.11. 1815.

Napoleonski ratovi se tradicionalno grupiraju u manje cjeline kao što su:

• Rat Treće koalicije (1803 - 1806), koji je Francuska vodila protiv Velike Britanije, Austrije i Rusije, a koji je završen francuskom pobjedom;
• Rat Četvrte koalicije (1806 - 1807), koji je Francuska vodila protiv Velike Britanije, Rusije i Pruske, a koji je završen francuskom pobjedom i Tilsitskim mirom;
• Španski rat za nezavisnost ili Poluotočki rat (1808 - 1813) koji je Francuska vodila protiv Velike Britanije, Portugala i španskih pobunjenika, a koji je završen francuskim porazom;
• Rat Pete koalicije (1809), koji je Francuska vodila protiv Velike Britanije i Austrije, a koji je završen francuskom pobjedom.
• Francuska invazija Rusije (1812) koja se kasnije pretvorila u Rat Šeste koalicije (1813 - 1814), koji je završen francuskim porazom i Napoleonovim padom
• Rat tzv. Sedme koalicije, koji su saveznici Šeste koalicije vodili protiv Napoleona u periodu Sto dana (1815), i koji je završen konačnim Napoleonovim porazom

Vanjske veze

Napoleonski ratovi na Wikimedijinoj ostavi