Finski rat

Finski rat (švedski: Finska kriget, ruski: Русско-шведская война) odigrao se od februara 1808. do septembra 1809. na kraju tog rata Kraljevina Švedska je bila prisiljena potpisati Fredrikshamnski mir kojim je izgubila istočne dijelove svoje kraljevine (današnju Finsku) i prepustiti je Carskoj Rusiji.^[1][2]

Finski rat
Segment Napoleonskih ratova
Ilustracija Bitke kod Umeje jedne od posljednjih bitaka toga rata
Datum februar 1808. - septembar 1809. Lokacija Švedska Finska Ishod Ruska pobjeda
Sukobljene strane
Rusko Carstvo	Kraljevina Švedska
Komandanti i vođe
Friedrich von Buxhöwden Bogdan Fjodorovič Knorring Pjotr Bagrationi Michael Andreas Barclay de Tolly Nikolaj Ivanovič Demidov	Mauritz Klingspor Carl Johan Adlercreutz} Georg Carl von Döbeln
Snage
oko 95.000 vojnika	oko 36.000 vojnika

Tok rata

Kad je Carska Rusija postala saveznik Francuske sklopivši sa njom Tilsitski mir 1807., ruski car Aleksandar I, pokušao je nagovoriti švedskog kralja Gustava IV da se pridruži kontinentalnoj blokadi protiv Velike Britanije^[1], ali je on to odbio. Napoleon se nadao da će sama ruska prijetnja biti dovoljna da slomi Gustava IV, dok je Rusima to dobrodošlo da se riješe potencijalnih neprijatelja razmještenih preblizu preblizu Sankt Peterburga.

Situacija po Švedsku je postala daleko ozbiljnija 1807., kad su tad ujedinjene Danska i Norveška objavile rat Švedskoj i tako je potpuno izolirale.^[2] Ruska vojska pod zapovjedništvom generala Friedricha von Buxhöwdena prodrla je u Finsku 21. februara 1808., iako su Rusi formalno objavili rat Švedskoj tek u aprilu. Šveđane je taj napad iznenadio, jer su u Finskoj imali samo par hiljada vojnika, oni su glavninu svojih snaga rasporedili na zapadu očekujući dansko-norveški napad.

Glavnina švedskih trupa pod zapovjedništvom generala Mauritza Klingspora poslana je u Österbotten (centralna Finska), ostavljajući samo nekoliko garnizona po glavnim švedskim fortifikacijama. Ruske trupe su u vrlo kratkom roku preuzele kontrolu nad južnom Finskom, nailazeći na slabašan otpor, na drugoj strani je jedan ešalon poslan da zauzme arhipelag Åland i otok Gotland. Zbog tog je došlo do smjene na vrhu švedske vojske pa je za novog komandanta postavljen general Carl Johan Adlercreutz, on je do aprila pripremio protunapad, računajući na podršku (ustanak) lokalnog stanovništva. Na taj način je zaustavljen daljnji ruski prodor prema centralnoj Finskoj, a Šveđani su izvojevali dvije važne pobjede; Bitka kod Siikajokija (18. april) i Bitka kod Revolaxa (27. april).

Finalne bitke rata

U maju je švedska flota, uz punu podršku lokalnog stanovništva, nanjela novi poraz Rusima, prisilivši pritom na predaju kontingent poslan na Gotland. britanski kontigent poslan kao pomoć, pod zapovjedništvom generala Johna Moorea, uplovio je u göteborgšku luku 26. maja, ali je zbog razvoja situacije na Iberijskom poluotoku (i navodnih neslaganja sa kraljem Gustavom IV), njegov najveći dio otplovio u Španjolsku.^[2]

Nakon prethodnih poraza u aprilu, ruski kontingent generala Buxhöwdena dobio je značajna pojačanja, pa je nakon osiguranja mira u svojoj pozadini, krenuo sredinom augusta 1808. u novu ofenzivu. Rusi su izvojevali važne pobjede u bitkama kod Kuortane (1. septembar), Salmia (2. septembar) i Oravainena (14. septembar), pa su unatoč poraza kog su pretrpili u Bitci kod Jutasa 13. septembra od generala Georga Carla von Döbelna, natjerali Šveđane da se povuku iz Finske. Buxhoeveden je 29. septembra na početku zime potpisao primirje sa Šveđanima, zbog tog ga je car Aleksandar I žestoko kritizirao, pa nakraju i smjenio. Na njegovo mjesto postavljen je general Gotthard Johann von Knorring, on je i pored pritiska koji su na njega vršili car i krugovi iz Sankt Peterburga da odmah nastavi ofenzivu na Švedsku, preko zaleđenog Botnijskog zaljeva, ipak odgodio sve operacije do marta 1809. godine.

Ruski vojnici započeli su marš preko zaleđenog mora 13. marta, istog dana u Stockholmu, sa trona je zbačen Gustav IV u puču koji su organizirali oficiri nezadovoljni gubitkom Finske.^[2] Na njegovo mjesto instaliran je njegov stric Karl XIII, četiri dana nakon tog ruski kontingent pod zapovjedništvom generala Pjotra Bagrationija prešavši preko zaleđenog mora u naletu je zauzeo arhipelag Åland. Drugi krak ruske vojske stigao je na taj način 19. marta do švedskog kopna, zaustavivši se na 70 km od Stockholma; Treći ruski kontingent, pod vodstvom generala Michaela Barclay de Tollya, premarširao je zaleđeni Botnijski zaljev na sjeveru i zauzeo Umeju 24. marta, a slijedeći dan predao se garnizon koji je branio Tornio.

Rat se ipak razvukao do augusta 1809., uglavnom zbog toga što je novi kralj Karl XIII nastajao ostvariti što bolje uvjete za potpisivanje mirovnog sporazuma, koji je nakon dugotrajnih pregovora podpisan 17. septembra 1809. u finskom Fredrikshamnu. Švedska je tim sporazumom bila prisiljena predati Finsku Carskoj Rusiji koja je na tom teritoriju formirala svoje vazalno Veliko Vojvodstvo Finske.

Uz rusko posredovanje su Švedska i Prvo Francusko Carstvo sklopile 6. januara 1810 mirovni sporazum, na osnovu kog se i Švedska pridružirala kontinentalnoj blokadi i zatvorila svoje luke za britanske brodove, i službeno objavila rat Velikoj Britaniji.

Izvori

1. „Gustav IV Adolf” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 12. 09. 2015.
2. „1808–1809” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 10. 09. 2015.

Vanjske veze

Finski rat na Wikimedijinoj ostavi

• The Final War na portalu Göran Frilund ()