Istorijski je poznata po talasu revolucija, rasprostranjenih borbi za liberalnije vlade; mada je većina propala na kraći rok, one su značajno promenile politički i filozofski pejzaž i ostavile velike posledice za ostatak stoleća.
Januar/Siječanj
Alegorija Sicilijanske revolucije
6. 1. - Španjolska zauzima nenaseljene Čafarinske otoke uz obalu Maroka.
6. 1. - Enciklika pape Pija IX.In suprema Petri se zalaže za jedinstvo katoličke i pravoslavne crkve.
7. 1. - Ugarski sabor započeo raspravu o zakonu o madžarskom jeziku i narodu: predviđeno da se u "Ugarskom primorju" (Rijeci) u domaćim poslovima osim madžarskog može koristiti još samo talijanski, u Slavoniji ostaje latinski još šest godina, u užoj Hrvatskoj predviđen latinski za domaću upotrebu u sudovima itsl.[1].
24. 1. - James W. Marshall pronalazi zlato kod Sutterove pilane u Kaliforniji - sledi Kalifornijska zlatna groznica (vest stiže na istočnu obalu tek u avgustu).
27. 1. - Rasprava o indigenatu (udomljenju) inostranaca u Ugarskom saboru: Mađari traže znanje mađarskog jezika a hrvatski poslanici insistiraju da Hrvatska i Slavonija imaju prava da podjeljuju udomljenje - Košut i ostali uzvraćaju uvredama[2].
zima - Tokom zime 1847/48 led porušio most na Moravi u Srbiji, koji će dugo ostati neobnovljen.
Februar/Veljača
Meksička cesija
2. veljače - Ugovor iz Guadalupe Hidalgo okončava Američko-meksički rat - priključen skoro čitav današnji jugozapadni deo SAD (meksička vlada ratifikovala 19. maja). Kalifornija neće biti formalno organizovana kao teritorija, već 1850. postaje država.
9. 2. - Demonstracije konzervativaca u Bavarskoj zbog prevelikog uticaja kraljeve ljubavnice Lole Montez, koja podržava liberalizam.
9. 2. (kal.?) - Ministarstvo unutrašnjih dela odobrilo predlog za prvo imenovanje beogradskih ulica, i to onih u šancu.[3]
22. 2. - Francuska revolucija 1848.: protesti u Parizu zbog zabrane političkih banketa, podignute barikade, borbe sa gradskom gardom.
23. 2. - Predsednik vlade François Guizot daje ostavku na kraljevu sugestiju; ispred zgrade Ministarstva spoljnih poslova ubijeno 52 građana, izgleda slučajno započetom paljbom.
25. 2. - Na podsticaj Louisa Blanca u Francuskoj donesen dekret kojim je garantovano pravo na rad - biće organizovane Nacionalne radionice (Ateliers nationaux).
27. 2. - Badenska revolucija: narodna skupština u Mannheimu, Veliko Vojvodstvo Baden, iznosi svoje zahteve - početak revolucionarnih kretanja u nemačkim zemljama.
2. 3. - Proglašeno univerzalno muško pravo glasa u Francuskoj.
3. 3. - Lajos Kossuth drži govor na Ugarskom saboru u Požunu: traži odgovornu vladu za Ugarsku i za ostatak Habsburškog carstva[2].
4. 3. - Kraljevina Sardinija-Pijemont dobila ustav, Statuto Albertino, koji će važiti i u kasnijoj Kraljevini Italiji do 1948.
11. 3. - Svetovaclavski odbor u Pragu sastavio peticiju kojom se traže građanska prava, češki jezik u školama i zajednički sabor za Bohemiju, Moravsku i Šlesku.
11. 3. - Louis-Hippolyte Lafontaine i Robert Baldwin postaju prvi združeni premijeri Provincije Kanada po sistemu odgovorne vlade.
13. ožujka - Austrijska revolucija 1848.: nakon krvavih demonstracija u Beču, kancelar Klemens von Metternich podnosi ostavku pod pritiskom nadvojvode Ludwiga nakon 27 godina na čelu austrijske vlade.
14. 3. - Objavljen Fundamentalni statut, ustav Papinske Države - crkva zadržava odlučujući uticaj.
15. ožujka - Mađarska revolucija 1848.: rulja studenata i seljaka zauzima univerzitet i gradsku većnicu u Pešti, kreću i na zgradu vicekraljevskog veća - carski predstavnici prinuđeni prihvatiti 12 točaka.
15. 3. - Car obećava austrijskim narodima ustav na osnovi odgovorne parlamentarne vlade, ukida se cenzura štampe (izdato 18. 3. vidi faksimil proglasa).
Mart u Berlinu
mart - Loši odnosi plemena stare Crne Gore i austrijskih podanika Boke Kotorske[4].
16. 3. - Mađarska deputacija u Beču, car sledeće noći imenuje Baćanjija predsjednikom ugarskog ministarstva (vlade)[2].
18. 3. - Srpski Narodni odbor u Budimu (Isidor Nikolić-Džaver) doneo zaključke: autonomija crkve i škole, priznanje narodnosti i jezika, sabor itd.
18. 3. - Ugarski sabor ukida feudalne obaveze (desetina i tlaka), ukinuta sudačka vlast zemaljske gospode[2].
18. 3. - Počinje Pet milanskih dana - ustanak proterao austrijske trupe maršala Radetzkog iz Milana, glavnog grada habzburške Lombardije-Venecije.
18. 3. - Nemačka revolucija 1848.: demonstracije u Berlinu, glavnom gradu Pruske, se pretvaraju u okršaj sa vojskom, ginu stotine ljudi.
20. 3. - Kralj Bavarske Ludwig I. radije abdicira nego da vlada po ustavu, nasleđuje ga Maximilian II. Joseph (do 1864).
20. 3. - Počinje neuspešan Velikopoljski ustanak 1848. protiv pruske vlasti - ugušen u maju, Veliko Vojvodstvo Poznanjsko postaje Provincija Posen.
20 - 23. 3. - Burna županijska skupština Srema u Vukovaru, zasada pretežu mađaroni koji žele slobode proglašene u Pešti[5].
22. 3. - Srbi u Zemunu i Pančevu zbacili (nemačke) opštinske vlasti i obrazovali gardu.
Italija 1848.
22. 3. - U Veneciji proglašena Republika Svetog Marka (Republica de San Marco), predsednik Daniele Manin, jedan od ministara Šibenčanin Nikola Tommaseo.
24. 3. - Počinje Prvi rat za Šlezvig - spor Danske i nemačkih država oko Schleswig-Holsteina (traje do 1851).
25. 3. - Hrvatska u Revoluciji 1848.: Velika narodna skupština Kraljevine Dalmacije, Hrvatske i Slavonije, formulirani glavni politički zahtjevi ("Zahtijevanja naroda").
28. 3. - Njegoš upozorava Njeguše da ne čine "zla i pogana đela" austrijskim podanicima[6].
ožujak - Lajos Kossuth pridobio Ugarski sabor u Požunu (Bratislava) za "Ožujske zakone" (odn. "Travanjski zakoni") - ustavna monarhija sa parlamentom, personalna unija sa Bečom, Transilvanija i Hrvatska pripojeni jedinstvenoj Ugarskoj.
31. 3. - Car prima hrvatsku deputaciju u Beču, istog dana u tom gradu i "prva slavenska skupština" Slavena iz austrijskog carstva[2].
April/Travanj
8. 4. - Josip Jelačić unapređen u podmaršala, vrhovnoga vojnog zapovjednika u civilnoj Hrvatskoj i Slavoniji te Vojnoj granici.
8. 4. - Moldavska revolucija 1848.: predstavnici raznih grupa u Jašiju sastavili tzv. Peticiju-proklamaciju za narod i kneza.
9. 4. - Delegacija novosadskih Srba kod Košuta: "Ukoliko mađarska vlada ne osigura Srbima autonomiju, oni će priznanje svojih prava morati da traži na drugom mestu" — "to su reči veleizdaje... sada jedino mač može rešavati spor između Srba i Mađara"[7].
10. 4. - Monster Rallyčartističkog pokreta u Londonu, Parlamentu predstavljena peticija kojom se traži šire pravo glasa.
11. 4. - Car Ferdinand potvrdio mađarske "Ožujske zakone" - Ugarska je posebna država a ne pokrajina, predsednik vlade je Lajos Batthyány. Nije potvrđen mađarski zakon o jeziku.
12. 4. - Svetozar Miletić poziva u Čurugu na borbu protiv Mađara koji "nameću svoj jezik i guše slovensku narodnost" (ubeđuje graničare da ne idu u Italiju već da brane zavičaj).
c. april - Seljaci zauzimaju spahijsku pa i mitropolitovu i manastirsku zemlju u Sremu i na Fruškoj gori (van vojne granice)[8].
18. 4. - Incidentom kod Multana počinje Drugi anglo-sički rat (do 1849).
19. 4. - Okružnica bana Jelačića na sve hrvatske oblasti: sve vlasti se mogu obraćati samo na bana, ne i na ugarsku vladu - faktički raskid unije sa Ugarskom[9]. osniva se Banska konferencija iz koje nastaje vlada.
19. 4. - Sastanak omladine u Novom Sadu, provaljeno u Sabornu crkvu, uzete i spaljene matrikule vođene na mađarskom jeziku; zatim primorali patrijarha Rajačića da zakaže Veliku narodnu skupštinu za 1/13. maj[10].
23. 4. - Zajednička proslava Uskrsa u Karlovcu.[11]
23 - 24. 4. - Legislativni izbori u Francuskoj: 600 mesta za umerene republikance, 200 za legitimiste (burbonske monarhiste), 80 za socijaliste.
24. 4. (drugi dan pravosl. Uskrsa) - Đorđe Radak vodi u Kikindi agitaciju za podelu zemlje, masa zamenila mađarsku zastavu na magistratu narodnom, došlo do sukoba sa vojskom - nakon što je ova oterana dolazi do paljevina i ubistava. Narednih dana slični događaji u Potisju[12].
24. 4. - Badenska revolucija - Juriš na Freiburg: snage Nemačke konfederacije uzele Freiburg republikanskim dobrovoljcima.
25. 4. - Proglas bana Jelačića ukida kmetstvo (vidi faksimil proglasa; mađarski agenti su govorili kmetovima da "Ilirci" žele vratiti tlaku[2]).
25. 4. - Pod pritiskom ustanka u Beču, donesen parlamentarni ustav za Austrijsku carevinu (kojim ustanici nisu zadovoljni - povučen 15. 5.).
26. 4. - Tamiški veliki župan grof Petar Čarnojević imenovan od mađarske vlade za izvanrednog i opunomoćenog kraljevskog komesara na jugu Ugarske.
15. 5. (3. 5. po j.k.) - U Sremskim Karlovcima proglašena Srpska Vojvodina; Srbi proglašeni "za narod politično slobodan i nezavisan pod domom austriskim i obštom krunom ugarskom"; objavljen politički savez sa Trojednom kraljevinom.
15. 5. - Ugarski palatin Stefan naredio petrovaradinskom generalu Hrabovskom da gradove pod svojim zapovedništvom stavi u stanje ratne pripravnosti i osigura od iznenadnog napada Srba[14].
maj, druga polovina - "Zagrebačka afera" kneza Miloša - proveo nekoliko dana u pritvoru zbog intriga beogradske vlade (→ Blaznavac[15]) ili zbog strahovanja bana Jelačića od kneževe agitacije[16]; u isto vreme bivši knez Mihailo boravi u Novom Sadu.
30. 5. - Erdeljski sabor u Koložvaru (Klužu) se izjasnio za priključenje Mađarskoj, što će car potvrditi.
Jun/Juni/Lipanj
2 - 12. 6. - Prvi sveslovenski kongres u Pragu (austrijski Slaveni sa gostima).
3. 6. - Banatski Rumuni u Temišvaru traže prijateljstvo sa mađarskom vladom i odvajanje od Srba, podelu manastira i crkvene imovine itd. (lider Eftimie Murgu)[17].
Hrvatski sabor
5. 6. - Sastao se hrvatski sabor, bana Jelačića instalirao patrijarh Rajačić[18] (biskup Haulik je van zemlje[19]). Srpska deputacija se našla u Zagrebu na putu za Insbruk. Srbi čine tačno polovinu prisutnih (52 od 104) na Hrvatskom saboru[20]. Ovo je prvi narodni sabor, za razliku od ranijih, staleških.
8. 6. - Car obavestio mađarskog ministra rata Mesaroša da na njega prenosi dotadašnju vlast Dvorskog ratnog saveta nad garnizonskom i graničarskom vojskom u Ugarskoj - ovaj odmah naređuje gen. Hrabovskom da preduzme mere protiv Srba[21].
10. 6. - Jelačić formalno smenjen s položaja hrvatskog bana (antimađarska igra?).
10. 6. - Petrovaradinski general Hrabovski delegaciji srpskog Glavnog odbora: "Ja ne nalazim nikakav srpski narod u Ugarskoj i Austriji"[22]. Carev manifest obaveštava graničare o potčinjavanju mađarskoj vladi.
Vojvodina 1848-49.
12. 6. (31. 5. po j.k.) - Hrabovski poslao odred vojnika da zauzme Karlovce i rasturi Glavni odbor ali ga Đorđe Stratimirović odbio sa odredom - početak srpsko-mađarskog rata[23].
12. 6. - Izbio Duhovski ustanak u Pragu, prekinut rad slovenskog kongresa.
12. 6. - Američke trupe napuštaju Mexico City a Vera Cruz 2. avgusta.
13. 6. - Skupština gradonačelnika, seoskih glavara i drugih uglednika Boke u Prčnju - poručuju da nisu Dalmatinci već "Bokezi"[24].
15. 6. - Stratimirović zauzeo garnizon u Titelu[25].
17. 6. - Austrijske trupe gen. Vindišgreca ugušile ustanak Čeha u Pragu.
19. 6. - Srpska deputacija kod cara Ferdinanda u Insbruku - odluke karlovačkog sabora se ne mogu potvrditi. Careva okolina je naklonjenija, nadvojvotkinja Sofija uplela u kosu trake sa srpskim bojama[26].
21. 6. - Vlaška revolucija 1848.: usvojena Islaska proklamacija koju domnitorGheorghe Bibescu prihvata dva dana kasnije, pod pritiskom masa, i zatim abdicira.
21. 6. - Carska vlada odgovara na srpske zahteve da se Šupljikac otpusti iz vojske u Italiji: "srpski vojvoda ne postoji, stoga je njegov čin nezakonit"[26].
23. 6. - Zagrebačko gradsko zastupstvo odlučilo da se Harmica ubuduće zove Trg bana Jelačića[2].
23 - 26. 6. - Dani lipnja u Parizu: radnički ustanak zbog zatvaranja Nacionalnih radionica biva ugušen od strane Nacionalne garde na čelu sa Cavaignacom.
24. 6. - 4. 7. - Sklopljeno desetodnevno primirje u Vojvodini zbog izbora za mađarski sabor, teror nad Srbima u Novom Sadu.
25. 6. - U Vlaškoj oformljena privremena vlada koja proglašava razne reforme, među kojima i ukidanje ropstva za Rome.
27. 6. - Skupština banatskih Rumuna u Lugošu, proglašeno zbacivanje patrijarha Rajačića i srpskih episkopa u Vršcu i Temišvaru[13].
30. 6. - Skupština virovitičke županije u Osijeku, mađaroni iznudili proglašenje mađarskih zakona[2].
Jul/Juli/Srpanj
4. 7. - Hrvatski sabor traži od bana da pošalje vojsku u Slavoniju, svi okupljeni prilažu novac i dragocjenosti[2].
5. 7. - Počeo s radom mađarski revolucionarni parlament.
7. 7. - Ruske trupe ulaze u Moldaviju kako bi sprečile uspostavljanje revolucionarne vlade.
10. 7. - Rat u Vojvodini nastavljen mađarskim napadom na banatsko selo Vlajkovac.
11. 7. (29. 6. po j.k.) - Petrovska skupština u Kragujevcu, sazvana radi izmirenja vlade i Vučića - u varoškoj atmosferi se izjasnila za Vučića. Stevan Knićanin i još dvojica Vučićevih protivnika morali podneti ostavke; činovnicima zabranjeno bavljenje trgovinom[27].
14. 7. - Srpska revolucija: neuspešan mađarski napad na Sentomaš/Srbobran - rat uzima zamah.
14 - 25. 7. - Ban Jelačić obilazi Slavoniju i Srijem, koje Mađari žele priključiti[2].
15. 7. - Snage srpskog Glavnog odbora zauzele vojni arsenal u Mitrovici, pukovnik Rastić pobegao preko Srbije u Vinkovce[29]. Srpski uspeh u okršaju kod Ečke, ali nema dovoljno snaga za napad na Bečkerek/Zrenjanin.
19 - 20. 7. - Konvencija na Seneca Fallsu u SAD, posvećena ženskim pravima.
25. 7. - Bitka kod Kustoce: feldmaršal Radecki razbio Sardince - narednih dana povratak cele Lombardije pod austrijsku upravu. Habsburzima omogućena agresivnija politika prema Mađarima.
26. 7. - "Grbaljska buna" - Grbljani u Kotoru poremetili izbor poslanika za austrijsku Konstituantu, bune se zbog visokih poreza i zloupotreba[30].
26. 7. - Mataleska pobuna na Cejlonu protiv britanske vlasti.
27. 7. - Raspušten štab XII nemačko-banatske regimente, oficiri uhapšeni i upućeni u Zemun[31].
28 - 29. 7. - Bakljada i povorka građana Beča u čast bana Jelačića; sutradan neuspešni razgovori o pomirenju s Mađarima (ovi ne popuštaju po srpskom pitanju)[2].
jul, krajem - Srpske snage popalile rumunska sela Lokve i Uzdin, razoružana sela ostalih narodnosti u Banatu[32].
Avgust/August/Kolovoz
4. 8. - Najviša dnevna temperatura u Beogradu 40,8°C[33] - ovo je najtoplije leto ikad u Beogradu sa srednjom temperaturom 25,8°C (podaci Vladimira Jakšića).
6. 8. - Posada broda HMS Daedalus navodno videla morsku zmiju u južnom Atlantiku.
avgust - Car Ferdinand I se vratio u Beč, gde zaseda Ustavotvorna skupština.
9. 8. - Salascovo primirje između Pijemonta i Austrije.
11. 8. - Stevan Knićanin prešao iz Srbije u Vojvodinu i stavlja se na čelo srbijanskih dobrovoljaca (ili 5. 8., dobrovoljci stižu od aprila, među njima je bilo i pljačkaša).
avgust, prva polovina - Podžupan i mađarski komesar Žitvaj pokušao da mađarsku vlast iz Vukovara proširi na celu sremsku županiju, ali Glavni odbor napada Tovarnik i zatim zauzima i Vukovar[29].
31. 8. - Car Ferdinand traži od Mađara opozivanje mera protiv patrijarha i bana, i vraćanje Vojne Granice pod upravu bečkog Vojnog Ministarstva (kraj popuštanja).
31. 8. - Hrvatska vojska zaposjela Rijeku (do 1867).
3. 9. - Ban Jelačić u Virovitici, sutradan izabrano rodoljubno činovništvo u županiji, umjesto mađaronskog[2].
4. 9. - Ban Jelačić vraćen na položaj - faktički objava rata Ugarskoj.
septembar, prva dekada - Zapaljena mađarska Debeljača, predalo se nemačko selo Jabuka.
7. 9. - Zakon o emancipaciji seljaštva u Habsburškoj monarhiji.
7. 9. - Jelačić navjestio rat ugarskoj vladi jer ova ne pristaje na "jednakost i ravnopravnost svih naroda i narodnosti što živu pod ugarskom krunom". Zatim osniva bansku vladu s pet odsjeka.
11. 9. - Prelaskom Drave, Jelačić započinje rat sa Ugarskom. U Čakovcu proglašava Međimurje dijelom Hrvatske.
12. 9. - Švajcarska dobija federalni ustav, čime postaje jedna od prvih demokratskih država u Evropi.
13. 9. - Amerikanac Phineas Gage preživeo gvozdenu šipku dužine 1,1 m koja mu je probila glavu.
18. 9. - Đorđe Stratimirović smenjen s čela Narodnog odbora.
Hrvatski forint (lice: POD·BANOM·JOSIPOM·JELAČIĆEM·BUZIMSKIM·, naličje: USPOMENA·NARODJENJA·JUGOSLAVJANSKE· SLOBODE·)
21. 9. (9.9. po j.k.) - Još jedna srpska pobeda kod Sentomaša, koji se neformalno počinje nazivati Srbobran. Srpska vojska iz Alibunara opet neuspešna pred Vršcem[37].
25. 9. - Car i kralj Ferdinand uskraćuje priznanje Batthyányovoj mađarskoj vladi.
25. 9. - Osmanske trupe ušle u Bukurešt i vratile stari poredak u Vlaškoj, dva dana kasnije u grad stiže i ruska vojska.
27. 9. - Grbaljska buna - Grbljani napali Austrijsku vojsku kod manastira Podlastva, sutradan opljačkali Tivat, koji se nije želeo pridružiti pobuni.
28. 9. - Rulja u Pešti ubila carskog komesara von Lamberga.
29. 9. - Bitka kod Pákozda između Jelačićevih i mađarskih snaga, Jelačić skreće prema Beču.
Oktobar/Listopad
2. 10. - Nacionalni obrambeni komitet (Országos Honvédelmi Bizottmány) na čelu sa Lajosem Kossuthom preuzima izvršnu vlast u Mađarskoj (do aprila '49).
3. 10. - Car Ferdinand objavljuje manifestom rat Mađarskoj: naređuje raspuštanje Ugarskog sabora, Jelačić postavljen za komandanta carskih snaga u Ugarskoj, u kojoj dobija svu vojnu i građansku vlast.
3. 10. - Austrijski general Anton von Puchner i rumunske grupe počinju borbu protiv Mađara u Erdelju.
6. 10. - Bečki ustanak izbija iz otpora slanju vojske na Mađare, ministar vojni Theodor Baillet von Latour obešen na banderu; car Ferdinand i većina Ustavotvorne skupštine sutradan beže u češki Olomouc.
6. 10. - U Karlovce iz Italije stigao vojvoda Šupljikac.
9 - 17. 10. (27. 9. - 5. 10. po j.k.) - Septembarska skupština u Karlovcima - Đ. Stratimirović bačen u zasenak i poslat s deputacijom u Beč, Šupljikac preuzima komandu[38]; odlučeno da više ne uzimaju Obrenovićevci u Glavni odbor i da se Srbiji izjavi zahvalnost za usluge[39].
11. 10. - Novi Ustav Holandije uvodi parlamentarnu demokratiju.
13. 10. - Srpske snage zauzele Bečkerek, sutradan i Kikindu, ali se moraju povući.
18. 10. - U Kotoru sporazumno okončana Grbaljska buna.
21. 10. - Austrijska ustavotvorna skupština premeštena u Kremsier (Kroměříž /Kromnjeriš/ u Češkoj)
2. 12. - Habsburški car Ferdinand I abdicirao u korist svog mladog nećaka Franje Josipa I. (vlada do 1916; Ferdinandov brat i otac F. J, Franz Karl se prethodno odrekao nasledstva).
2. 12. - Hrvatski ban Jelačić imenovan gubernatorom Rijeke i Dalmacije.
5. 12. - Mađarski general Damjanić napada logor kod Tomaševca, Knićanin ga odbranio posle teških borbi[41].
6. 12. - Austrijski general Franz Schlik napada Ugarsku sa severa.
9. 12. - Mađari ne priznaju smenu na habsburškom prestolu[2].
.PNG){kind=small}
Izbija Sicilijanska revolucija 1848. protiv burbonske vlasti Kraljevine Dve Sicilije.
U Veneciji proglašena Republika Svetog Marka (Republica de San Marco), predsednik Daniele Manin, jedan od ministara Šibenčanin Nikola Tommaseo..png)
Prvi sveslovenski kongres u Pragu (austrijski Slaveni sa gostima).
Vlaška revolucija 1848.: usvojena Islaska proklamacija koju domnitor Gheorghe Bibescu prihvata dva dana kasnije, pod pritiskom masa, i zatim abdicira..jpg)
.JPG)
