Godina 1789 (MDCCLXXXIX) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u ponedjeljak po julijanskom kalendaru.

Ovo je članak o godini 1789.
Kratke činjenice Milenijum:, Vjekovi: ...
Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija: 1750-e  1760-e  1770-e  – 1780-e –  1790-e  1800-e  1810-e
Godine: 1786 1787 1788 – 1789 – 1790 1791 1792
Zatvori
Thumb
Juriš na Bastilju.
Kratke činjenice
1789. po kalendarima
Gregorijanski 1789. (MDCCLXXXIX)
Ab urbe condita 2542.
Islamski 1203–1204.
Iranski 1167–1168.
Hebrejski 5549–5550.
Bizantski 7297–7298.
Koptski 1505–1506.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat 1844–1845.
• Shaka Samvat 1711–1712.
• Kali Yuga 4890–4891.
Kineski
• Kontinualno 4425–4426.
• 60 godina Yin Zemlja P(ij)etao
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11789.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era
Zatvori

Događaji

Januar/Siječanj

Thumb
George Washington
  • januar, početkom - Sastanak turskih starešina iz Užica i Valjeva sa knezovima i viđenijim ljudima iz zapadne Srbije, obećavaju da će uticati na Deli-Ahmeda da ih ne maltretira iz Beograda ali ovaj ih optužuje da su podmićeni[1].
  • januar - Francuski svećenik i publicist Emmanuel Joseph Sieyès na poziv ministra financija Jacquesa Neckera objavljuje uticajni pamflet Što je Treći stalež?, u kojoj se zalaže da Staleška skupština bude odlučivala po načelu "jedan čovjek jedan glas", a koji će postati de facto manifest budućih revolucionara.
  • 10. 1. - Nakon izbora formalno održanih u 10 od 13 država SAD, izborni kolegij jednoglasno izabire Georgea Washingtona za prvog predsjednika SAD, potpredsjednik je John Adams.
  • 17. 1. - Poljski Četvorogodišnji Sejm ukida Trajni savet, izvršni organ vlasti.
  • 24. 1. - Lettre de convocation otvara izbornu kampanju za Skupštinu staleža u Francuskoj.
  • 27. 1. - Sukob plemića i studenata u Rennesu, Francuska.
  • 30. 1. - Bitka kod Ngọc Hồi-Đống Đa: Vijetnamci na čelu sa dinastijom Tây Sơn odlučujuće porazili kineske qingovske snage koji su došli da bi vratili na vlast dinastiju Lê

Februar/Veljača

  • 7. 2. - Francuska: naredba da staleži sastave spiskove žalbi (Cahier de doléances) - odrađeno tokom marta i aprila, kada teku i izbori za Skupštinu.
  • 10. 2. - Zakon o poreznoj i urbarijalnoj regulaciji u Austriji, koja bi ukinula sve privilegije plemstva u pogledu direktnog poreza od zemljišta i svela prihode od kmetova na određenu novčanu rentu[2]. Trebao je stupiti na snagu 1. novembra ali zbog ratova i revolucija to se nije dogodilo[3].
  • februar - Donji dom britanskog parlamenta donosi zakon o namesništvu (Regency Bill) ali kralj George III se oporavio od mentalne bolesti pre nego što ga je potvrdio Dom lordova.
  • 17. 2. - Švedski kralj Gustav III sprovodi Akt saveza i sigurnosti kojim je ojačan kraljevski apsolutizam.

Mart/Ožujak

  • 4. 3. - U njujorškom Federal Hallu započinje prva sjednica novoizabranog prvog saziva američkog Kongresa. Ustav SAD stupa na snagu (kvorumi Doma i Senata su postignuti, i njihovi službenici izabrani 1. odn. 6. aprila).
  • 9. 3. - Ludovico Manin postaje poslednji mletački dužd (do 1797).
  • mart - U Južnoj Africi izbija drugi Xhosa rat (do 1793).
  • mart-maj - Episkop Jovan Jovanović i Janoš Klaćanji (Klattyanyi) obišli 105 sela, uglavnom u šabačkoj nahiji, gde pridobijaju narod za autrijskog cara[1].

April/Travanj

Thumb
"Pobuna na Bountyju"
  • 6. 4. - Kongres SAD certifikovao elektorske glasove za predsednika SAD.
  • 7. 4. - Selim III nasljeđuje Abdul Hamida I kao novi sultan Osmanskog Carstva - namera mu je da sprovodi reforme, zbačen je 1807.
  • 10. 4. - Izlazi Brissot-ov Le Patriote français (do juna '93).
  • april - Epidemija boginja među Aboridžinima oko Sydneya.
  • 21. 4. - John Adams preuzeo položaj potpredsednika SAD, predsedava Senatom.
  • 21. 4. - Inconfidência Mineira: Joaquim José da Silva Xavier zvani Tiradentes želi da proglasi nezavisnu Brazilsku republiku ali pokret razotkriven (pogubljen 1792).
  • 26 - 29. 4. - Afera Réveillon u Parizu - krvavi neredi izazvani glasinama o sniženju plata.
  • 28. 4. - Pobuna na Bountyju tokom koje pobunjeni članovi posade na čelu sa poručnikom Fletcherom Christianom preuzimaju britanski ratni brod HMS Bounty od kapetana Williama Bligha; kapetan i još 18 članova posade su pušteni da odu na čamcu.
  • 30. 4. - Američki vojskovođa George Washington inauguriran za prvog američkog predsjednika.
  • 30. 4. - U Versaju osnovan Bretonski klub, u oktobru će u Parizu iz njega proizaći Jakobinci.
  • april - maj - W. A. Mozart putuje u Nemačku - Leipzig, Dresden i Berlin - ne bi li popravio finansijsko stanje.
  • proleće - Prošlogodišnje izbeglice iz Srbije žive teško u Sremu, izbila je nekakva epidemija. Zbog uništavanja manastirskih šuma i razbojništava, deo izbeglica je preseljen u Bačku[4].
  • proleće - Poginuo Božo Budisavljević, komandant Ličkog frajkora, kasnije će njegovi otac i braća provaliti sa dobrovoljcima do Ključa i ubiti Ibrahim-bega Kulenovića[5].

Maj/Svibanj

Thumb
Skupština staleža
  • 2. 5. - Predstavljanje "1200" članova Staleža francuskom kralju: zapravo ih ima 1139 - 291 iz sveštenstva (od čega 47 biskupa i 36 opata), 270 plemića i 578 iz Trećeg staleža.
  • 5. 5. - U Parizu počinje prva sjednica Općih staleža, prvo zasjedanje od 1614.
  • 6. 5. - Španski kapetan Esteban José Martínez uzeo u posed zaliv Nootka na otoku Vancouver - ubrzo dolazi do spora sa Britancima.
  • 10. 5. - Menaši-Kunaširski ustanak Ainua protiv Japanaca na delu ostrva Hokaido.
  • 12. 5. - U New Yorku inkorporirano Društvo Tammany - politička mašina Tammany Halla će biti vrlo uticajna do 1930-tih.
  • 28. 5. - Treći stalež počinje izdvojene sastanke.

Jun/Juni/Lipanj

  • 1. 6. - Plemstvo i sveštenstvo odbijaju zajedničku verifikaciju mandata i pojedinačno glasanje.
  • 4. 6. - Umro sedmogodišnji prestolonaslednik Francuske Louis-Joseph, zvanje nasleđuje četvorogodišnji Louis-Charles.
  • 14. 6. - Kapetan William Bligh, koga su pobunjenici sa broda HMS Bounty ostavili u malom čamcu sa 18 sljedbenika, nakon 6400 km plovidbe uspijeva doći do nizozemskog Timora, a što se smatra jednim od najvećih pothvata u historiji pomorstva.
  • sred. juna - poč. septembra - Frajkorska Brdska milicija, prethodnica gen. Jelačića, vodi borbe na Kozari s Turcima, dok ih ne potisnu ka Prijedoru.
  • jun - septembar - Pobunjenici sa Bounty-ja se pokušavaju nastaniti na Tubuaiu ali im domoroci to ne dopuštaju, većina se zatim izjašnjava protiv Fletchera Christiana i on ih vraća na Tahiti.
Thumb
Zakletva na loptalištu
  • 17. 6. - Predstavnici Trećeg staleža u Općim staležima i dio svećenstva i plemstva se prozivaju Nacionalnom skupštinom.
  • 19. 6. - Kralj zatvara salu u kojoj se održava Skupština, pod izgovorom radova.
  • 20. 6. - Predstavnici francuske Nacionalne skupštine polažu tzv. Tenisku zakletvu (Serment du jeu de paume).
  • 21. 6. (kalendar?) - Oficir konjičke garde Platon Zubov postaje poslednji miljenik carice Katarine Velike (do njene smrti 1796).
  • 22. 6. - Kralj stavlja 40.000 vojnika oko Pariza pod komandu maršala de Broglie-ja.
  • 23. 6. - Kraljevska sednica: naređeno odvojeno zasedanje staleža, poništene odluke Trećeg, predložene reforme u skladu sa konsultativnom monarhijom. Treći stalež odbija napustiti prostoriju.
  • 27. 6. - Kralj popušta i naređuje Prvom i Drugom staležu da se pridruži Nacionalnoj skupštini.
  • jun, krajem - Austrijsko-turski rat: Laudon zauzeo Bosansku Gradišku, 28. 6. postaje glavnokomandujući austrijskih snaga.
  • 30. 6. - Gomila napada zatvor u Parizu i oslobađa gardiste koji su se pobunili 23. 6.

Jul/Juli/Srpanj

Thumb
Pad Bastilje
  • 1. 7. - Francuski kralj regrutuje nove vojnike, uključujući plaćenike.
  • 4. 7. - Prvi Zakon o carini u SAD: povoljnije za severne industrijalce nego južne plantažere; isti odnos prema Britaniji i Francuskoj. Carinska služba SAD je osnovana krajem meseca.
  • 9. 7. - Francuska Nacionalna skupština se preimenuje u Nacionalnu ustavotvornu skupštinu i započinje rad na pisanom ustavu (→ Ustav iz 1791).
  • 9. 7. - Završen tzv. Teatarski rat između Švedske i Danske-Norveške.
  • 10. 7. - Alexander Mackenzie stigao na ušće reke Mackenzie na severozapadu današnje Kanade (druga najduža reka u Severnoj Americi).
  • 11. 7. - Francuski kralj Louis XVI smjenjuje popularnog ministra Jacquesa Neckera, izazivajući bijes među pariškim stanovništvom.
  • 12. 7. - Camille Desmoulins poziva Parižane na otpor; Charles Eugene of Lorraine isteruje gomilu iz Vrta Tiljerija.
  • 13. 7. - Formiranje pariske opštine i Nacionalne garde.
  • 14. 7. - Juriš na Bastilju: Stanovnici Parizu zauzimaju skladište oružja i municije u zloglsnoj tamnici Bastilja, a što se smatra početkom Francuske revolucije.
  • 14. 7. - Guverner Bastilje Bernard-René de Launay je linčovan nakon predaje, pariski provost trgovaca (nešto nalik gradonačelniku) Jacques de Flesselles je ubijen na stepenicama gradske većnice.
  • 15. 7. - La Fayette na čelu novoosnovane Nacionalne garde.
  • 16. 7. - Necker vraćen, trupe povučene iz Pariza.
Thumb
Trobojna kokarda
  • 17. 7. - Kralju predstavljena plavo-crvena kokarda, od 27. 7. trobojna.
  • 18. 7. - Demulenova La France Libre poziva na republiku.
  • 19. 7. - U Francuskoj počinje "Veliki strah", niz seljačkih pobuna protiv feudalaca, ovih dana počinje i emigracija mnogih plemića.
  • 22. 7. - À la lanterne ("Na banderu!"): prvi koji su vešani na banderu u Parizu su Joseph François Foullon, generalni kontrolor finansija i njegov zet Louis Bénigne François Bertier de Sauvigny, intendant Pariza.
  • 26. 7. - Rusko-švedski rat: pomorska bitka kod Ölanda bez pobednika.
  • 27. 7. - Osnovano prvo ministarstvo SAD: Departman inostranih poslova, od septembra Departman države. V.d. je John Jay, zatim Thomas Jefferson 1790-93.
  • 30. 7. - Malaspinina ekspedicija krenula iz Kadiza: istražuje Tihi okean do 1794.

Avgust/August/Kolovoz

Thumb
Deklaracija
  • 1. 8. - Bitka kod Fokšanija u Moldaviji: austro-ruska pobeda (u ruskim jedinicama je bilo i Srba).
  • 4. 8. - Avgustovski dekreti koji (naizgled) ukidaju feudalizam u Francuskoj.
  • 7. 8. - Kongres SAD potvrdio Severozapadnu Ordinansu iz 1787, kojom je stvorena Severozapadna Teritorija, prva organizovana teritorija SAD. Osnovano Ministarstvo (Department) rata SAD (do 1947, od 1949 Ministarstvo odbrane); prvi sekretar je gen. Henry Knox (do 1794).
  • avgust - Morački iguman Nikodim Dulović piše guvernaduru Radonjiću: teško stanje sirotinje u rovačkoj, moračkoj, drobnjačkoj i pivskoj nahiji i ostale sirotinje u Hercegovini i Brdima, imaju "300 brkovah i glava turskih" (iz žestokih okršaja s Turcima)[6].
  • 17. 8. - Neuspeli crnogorski napad na Nikšić[7].
  • 18. 8. - Liješka revolucija u kojoj građani Liègea u Kneževini-biskupiji Liège (u današnjoj Belgiji), potaknuti Francuskom revolucijom svrgavaju kneza-biskupa de Hoensbroecka i proglašavaju Republiku Liège (traje do 1791).
  • 19. 8. - Afera de la Tourette: građanska garda u Marseju pucala na masu, zatim redovna vojska ugušila nerede.
  • 24. 8. - Prva bitka kod Svensksunda je ruska pomorska pobeda nad Šveđanima.
  • 26. 8. - U Francuskoj doneta Deklaracija o pravima čoveka i građanina.
  • 28. 8. - William Herschel otkrio Saturnov satelit Enceladus.

Septembar/Rujan

Thumb
Austrijska Nizozemska, presečena Kneževinom-biskupijom Liège
  • 2. 9. - Osnovano je Ministarstvo financija SAD, prvi tajnik je Alexander Hamilton (do 1795).
  • 7. 9. - Frajkorac Marjan Jovanović i pop Teodor Enderić porazili Turke na ušću Morave, tri dana kasnije i jedan odred kod Kličevca[8].
  • 7. 9. (27. 8. po j.k.) - Grigorij Potemkin osniva Nikolajev kao brodogradilište na ušću reke Ingul u Bug.
  • 11. 9. - Opsada Beograda: carska vojska prelazi Savu kod Zabrežja i Ostružnice, zatim i Dunav kod Višnjice, Mihaljevićev frajkor je u prethodnici; Karađorđe se pročuo u ovo vreme kada je spasao kapetana Radiča Petrovića[9].
  • 11. 9. - Francuska Ustavotvorna skupština daje Kralju pravo veta.
  • 16. 9. - Graničari i frajkor Jovana Branovačkog zauzeli Poreč (Donji Milanovac), kasnije Austrijanci zauzimaju i Kladovo.
  • 16. 9. - Jean-Paul Marat izdaje L'Ami du peuple.
  • 17. 9. - Wilhelm Herschel otkrio Saturnov satelit Mimas.
  • 22. 9. - Bitka kod Rimnika je odlučujuća austro-ruska pobeda u Vlaškoj, Aleksandar Suvorov će biti proglašen za grofa od Rimnika.
  • 22. 9. - Fletcher Christian napustio Tahiti sa preostalim pobunjenicima i nekoliko domorodaca, u januaru uspeva pronaći slabo locirano ostrvo Pitcairn.
  • 24. 9. - U SAD potpisan Zakon o sudstvu kojim je uspostavljeno federalno sudstvo, kao i Maršalska služba SAD. Dva dana kasnije su potvrđeni članovi Vrhovnog suda, prvi glavni sudija će biti John Jay.
  • 25. 9. - Kongres SAD odobrio 12 amandmana za ratifikaciju u državama - 10 je ratifikovano do 1791, oni čine Deklaraciju prava.
  • 29. 9. - Novoosnovano američko Ministarstvo rata formalno osniva Vojsku Sjedinjenih Država.
  • septembar-oktobar - Deo carske vojske i Slavonski frajkor gen. Černela (grof Michael Czernel von Czernelháza) ratuju u zapadnoj Srbiji.
  • 30. 9. - Laudonov napad na Beograd, zauzeta Varoš.
  • 30. 9. (kalendar?) - General Matvej Platov zauzeo Akerman na Dnjestru.

Oktobar/Listopad

Thumb
Beograd 1789.
  • 5. 10. - Francuska revolucija: Ženski marš na Versailles - kralj i skupština prelaze u Pariz.
  • 9. 10. - Austrijska vojska feldmaršala Laudona ulazi u Beograd (Osman-paša je sinoć potpisao kapitulaciju).
  • 10. 10. - Francuski ljekar Joseph-Ignace Guillotin Nacionalnoj skupštini predlaže uređaj za brzo i humano izvođenje smrtne kazne koji će po njemu dobiti ime giljotina.
  • oktobar - Episkop Jovanović je ponovo u Srbiji, zaklinje narod u manastirima Kaoni, Radovašnici i drugde na vernost caru, jer ovi strahuju od prevare[10].
  • oktobar - Nakon pada Beograda, Požarevac i Smederevo se odazivaju pozivu na predaju; Mihaljević postavlja štab u Smederevo, napredovanjem sa kap. Sokolovićem i širenjem lažnih vesti naveo Abdi-pašu da pobegne iz Ćuprije (Mihaljević unapređen u pukovnika). Nakon Ćuprije zauzima Jagodinu i Paraćin, četuje ka Nišu i Aleksincu[11].
  • 17. 10. - Juan Vicente de Güemes, 2. grof od Revillagigeda postaje vicekralj Nove Španije (do 1794) - reformista, smatra se jednim od najboljih španskih administratora.
  • 19. 10. - U Parizu osnovan Klub Jakobinaca.
  • 21. 10. - Uvedeno ratno stanje u Francuskoj.
  • ca. 20. 10. - Gen. Černel i puk. Davidović zauzeli Jadar, Lešnicu i Loznicu i stigli do Broda kod Zvornika. Mehmed-aga Vidajić napušta Krupanj, Černel ga poseda sa 50 frajkoraca oberlajtnanta Vukadinovića[12].
  • 24. 10. - Izbija Brabantska revolucija u Austrijskoj Nizozemskoj - belgijski emigranti su prešli granicu iz Holandske Republike.
  • 26. 10. - Knez Vlaške Nicolae Mavrogheni pobegao iz Bukurešta.
  • 27. 10. - Bitka za Turnhout: belgijski revolucionari su porazili habsburšku vojsku što im donosi godinu dana nezavisnosti.

Novembar/Studeni

Thumb
Srbija 1789-90

Decembar/Prosinac

  • 2. 12. - Crna procesija u Varšavi: predstavnici 141 kraljevskog grada Poljske i Litvanije traže plemićka prava i urbanu reformu.
  • decembar - Francuska Nacionalna skupština pravi na osnovu bogatstva razliku između politički "aktivnih" i "pasivnih" građana.
  • 14. 12. - Zakon o opštinama u Francuskoj.
  • 15. 12. - Krsto Mazarović letio balonom iznad Zagreba.
  • decembar - Reformistički nastrojeni Hamidizade Mustafa efendija postavljen za šejh-ul-islama u Osmanskom carstvu.
  • 18. 12. - Oboljeli car Josip II. obećava saziv ugarsko-hrvatskog sabora, kako su bučno zahtevale županijske skupštine[15].
  • 18. 12. - Austrijska vojska napustila Brisel.
  • 19. 12. - Uvode se asignati kao certifikati za vrednost crkvene imovine u Francuskoj.
  • 21. 12. - Turci se vratili u Negotin, Branovački jedva umakao.
  • 22. 12. - Dekret o podeli Francuske na departmane (stupa na snagu 4. 3. '90).
  • 23. 12. - Parizom kruži letak koji optužuje markiza de Favrasa da ga je grof od Provanse unajmio da organizuje bekstvo kraljevske porodice i napad na Revoluciju - sutradan je uhapšen.
  • 24. 12. - Protestanti dobijaju pravo građanstva u Francuskoj.
  • 28. 12. - Josip II. vratio ugarsko-hrvatski ustav kakav je bio prije njegovog dolaska na vlast, osim što ostaju patent o toleranciji i dokinuće kmetstva, obećava krunidbeni sabor i zavjernicu, te povratak krune sv. Stjepana u Ugarsku.
  • decembar, krajem - Branovački u dva maha odbio Turke kod Sipa i naterao ih na povlačenje.

Kroz godinu

  • U Vojnoj granici uveden kantonalni sistem (pukovi vezani za određeni teritorij), ali ukinut već 1802[16].
  • Bečkerek u Banatu (Zrenjanin) dobio položaj privilegirane varošice[17].
  • Hasanaginica se pojavila u osmom izdanju Goetheovih sabranih dela, pod njegovim potpisom (anonimni prevod se pojavio 1778. u Herderovoj zbirci).[18]
  • 1789-91 - Teodor Janković-Mirijevski u ruskoj službi pripremio drugo izdanje Pallasovog "Sravniteljnog slovara" dve stotine jezika, sa prečišćenom rubrikom srpskog jezika [19].
  • Britanska Bengalska prezidencija osnovala kažnjeničku koloniju na Andamanskim ostrvima, današnji Port Blair.
  • U SAD je nastao prvi trezvenjački pokret kada se u Connecticutu udružilo oko 200 farmera, pod uticajem argumenata doktora Benjamina Rusha.
  • Bivši rob Olaudah Equiano objavio autobiografiju u Londonu, što se smatra početkom afričke literature i podsticajem za zabranu trgovine robljem.
  • Jeremy Bentham: "Uvod u načela morala i zakonodavstva".
  • Nauka i tehnika

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1789.

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1789.

Reference

Eksterno

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.

Chrome
Wikiwand for Chrome
Edge
Wikiwand for Edge
Firefox
Wikiwand for Firefox