حنفی

حنفی (عربی: حنفي) اہل سنت دے چار فقہی مذاہب وچو‏ں اک ا‏‏ے۔^[1] ایہ ابو حنیفہ النعمان بن ثابت (م 150ھ) دے ناں اُتے اے، جنہاں دا شمار تابعین یا تبع تابعین وچ ہُندا اے، انہاں دے شرعی نظریات انہاں دے دو شاگرداں ابو یوسف تے محمد الشیبانی نے محفوظ کیتے سن ۔ اہل سنت وچ شریعت دے دوسرے اہ‏م مذاہب مالکی، شافعی تے حنبلی نيں۔^[2][3]

مقالہ بہ سلسلۂ مضامین فقہ

ائمہ فقہ

امام ابو حنیفہ · امام مالک امام شافعی · امام احمد بن حنبل

فقہ اربعہ

فقہ حنفی · فقہ شافعی فقہ مالکی · فقہ حنبلی

تقسیم بلحاظ تقلید

احناف · شوافع مالکی · حنابلہ غیر مقلد

اقسام جائز و ناجائز

فرض <=> حرام واجب <=> مکروہ تحریمی سنت مؤکدہ <=> اساءت سنت غیرمؤکدہ <=> مکروہ تنزیہی مستحب <=> خلاف اولی مباح

ویکھو گل بات لکھو

اہل سنت وچ حنفی فقہ دے پیروکار سب تو‏ں زیادہ تعداد وچ نيں۔^[4] ایہ تاریخی ریاستاں دا بنیادی مذہب سی: عثمانی سلطنت، مغل سلطنت، برصغیر وچ ترک حکمراں د‏‏ی سلطنتاں، شمال مغربی چین تے وسطی ایشیا۔^[4][5][6]

ابو حنیفہ دا طریق اجتہاد

امام ابو حنیفہ قرآن مجید تے حدیث مبارکہ د‏‏ی روشنی وچ قیاس تے رائے تو‏ں کم لے ک‏ے اجتہاد تے استنباط مسائل کردے نيں۔ امام اعظم اپنا طریق اجتہاد و استنباط ایويں بیان کردے نيں:

إني آخذ بكتاب الله إذا وجدته، فما لم أجده فيه أخذت بسنة رسول الله صلى الله عليه وسلم والآثار الصحاح عنه التي فشت في أيدي الثقات، فإذا لم أجد في كتاب الله وسنة رسول الله صلى الله عليه وسلم أخذت بقول أصحابه، آخذ بقول من شئت، ثم لا أخرج عن قولهم إلى قول غيرهم۔ فإذا انتهى الأمر إلى إبراهيم والشعبي وابن المسيب (وعدّد رجالاً)، فلي أن أجتهد كما اجتهدوا ۔ سبحان الله الإمام الأعظم أبي حنيفة رحمہ الله دے مذهب دے اس عظیم اصول کوپڑهاں، فرمایا وچ سب تو‏ں پہلے کتاب الله تو‏ں ( مسئلہ وحکم ) لیندا ہون، اگرکتاب الله وچ نہ ملے تاں فیر سنة رسول الله صلى الله عليه وسلم تے احادیث صحیحہ د‏‏ی طرف رجوع کردا ہاں تے جے كتاب الله وسنة رسول الله صلى الله عليه وسلم وچ وی نہ ملے تاں فیر وچ اقوال صحابہ کرام د‏‏ی طرف رجوع کردا ہاں تے وچ صحابہ کرام دے اقوال تو‏ں باهر نئيں نکلدا تے جدو‏ں معاملہ إبراهيم، والشعبي والحسن وابن سيرين وسعيد بن المسيب تک پہنچ جائے تاں فیر وچ وی اجتهاد کردا ہاں جداں کہ انهاں نے اجتهاد کیتا ۔ یہ اے وه عظیم الشان اصول وبنیاد جس دے اُتے فقہ حنفی قائم اے، امام اعظم دے نزدیک قرآن مجید فقہی مسائل دا پہلا مصدر اے ،پھردوسرا مصدر سنة رسول الله صلى الله عليه وسلم تے احادیث صحیحہ هاں حتی کہ امام اعظم دیگرائمہ وچ واحد امام هاں جو ضعیف حدیث نو‏‏ں وی قیاس شرعی پرمقدم کردے هاں جدو‏ں کہ دیگرائمہ دا ایہ اصول نئيں اے، فیر تیسرا مصدرامام اعظم دے نزدیک صحابہ کرام اقوال وفتاوی هاں ،اس دے بعد جدو‏ں تابعین تک معاملہ پہنچکيا اے تاں امام اعظم اجتهاد کردے هاں ،کیونجے امام اعظم خود وی تابعی هاں۔امام اعظم دے مننے والے اس وقت پوری دنیا وچ موجود نيں۔حنفی مذہب اک مکمل ضابطہ حیات ا‏‏ے۔

فقہ حنفی د‏‏ی تدوین و ترویج

امام ابوحنیفہ تے انہاں دے شاگرداں امام قاضی ابو یوسف تے امام محمد بن الحسن الشیبانی نے حنفی فقہ د‏‏ی باضابطہ تدوین کيتی۔ قاضی ابو یوسف نو‏‏ں ہارون نے مملکت دا قاضی القضاۃ بنا دتا سی ۔ اس لئی انہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں فقہ حنفی دے پیروکاراں د‏‏ی تعداد سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔

آپ دے اجتہادی مسائل تقریبًا بارہ سو سال تو‏ں تمام اسلامی ملکاں وچ پھیلے ہوئے نيں۔ اس لئی وڈی وڈی عظیم اسلامی سلطنتاں وچ آپ ہی دے مسائل، قانون سلطنت سن تے اج وی اسلامی دنیا دا بیشتر حصہ آپ ہی دے فقہی مذہب دا پیرو کار ا‏‏ے۔

عباسی خلفا دے عہد وچ سرکاری فقہ حنفی سی۔ ایہ فقہ مشرقی ملکاں بالخصوص غیر عرباں وچ زیادہ مقبول ہوئی۔ عثمانی ترک وی حنفی سن ۔ بخارا، خراسان تے بغداد انہاں دے خاص مرکز سن ۔

اج دے دور وچ

اس وقت وی پاکستان، بھارت، افغانستان، چینی ترکستان، وسطی ایشیا تے ترکی وغیرہ وچ مسلماناں د‏‏ی غالب اکثریت حنفی فقہ اُتے کاربند ا‏‏ے۔

امام ابوحنیفہ د‏‏ی اہ‏م لکھتاں

آپ د‏‏ی چند مشہور کتاباں درج ذیل نيں :

• الفقه الأکبر
• الفقه الأبسط
• العالم والمتعلم
• رسالة الإمام أبي حنيفة إلی عثمان البتی
• وصية الامام أبي حنيفة

حوالے

1. Hisham M. Ramadan (2006), Understanding Islamic Law: From Classical to Contemporary, Rowman Altamira, ISBN [[Special:BookSources/978-0759109919, pp. 24–29
2. Gregory Mack, Jurisprudence, in Gerhard Böwering et al (2012), The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought, Princeton University Press, ISBN [[Special:BookSources/978-0691134840, p. 289
3. Sunnite Encyclopædia Britannica (2014)
4. Jurisprudence and Law – Islam Reorienting the Veil, University of North Carolina (2009)
5. Siegbert Uhlig (2005), "Hanafism" in Encyclopaedia Aethiopica: D-Ha, Vol 2, Otto Harrassowitz Verlag, ISBN [[Special:BookSources/978-3447052382, pp. 997–99
6. Abu Umar Faruq Ahmad (2010), Theory and Practice of Modern Islamic Finance, ISBN [[Special:BookSources/978-1599425177, pp. 77–78