بادشاہی مسیت

بادشاہی مسیت
حصہ	مسیت
ودھ توں ودھ گنجائش	100000
اقتتاح	اورنگزیب
بنیاد	۱۶۷۱
بناݨ والا	اورنگزیب
انتظامی تقسیم
ملک	پاکستان   [1]
وقوع تھاں	لہور
حصے	منار
عالمی ورثہ عہدہ	عارضی عالمی ثقافتی ورثہ سائٹ
تعمیراتی مواد	ریتلا پتھر
طرز تعمیر	مغلیا طرز تعمیر
تقسیم اعلیٰ	لہور
متناسقات	31°35′17″N 74°18′34″E
وقوع متناسقات	31.588055555556°N 74.309444444444°E / 31.588055555556; 74.309444444444
اندرونی نظارہ	BadshahiInterior.jpg
جیو رمز	7043233[2]
[مکمل اسکرین پر]
ترمیم

بادشاہی مسجد لہور پاکستان چ مغل بادشاہ اورنگزیب عالمگیر دی بنوائی ہَوٸی مسیت اے۔ رقبے دے اعتبار توں ایہہ پاکستان تے جنوبی ایشیا چ دوجی جدکہ پورے جگ وچ پنجویں وڈی مسیت اے۔ اپنے مغلیہ طرز تعمیر تے خوبصورتی دی وجہ توں ایہہ لہور دی مشہور پچھان تے علامت اے۔ ایس توں وکھ ایہہ سیر اتے تفریح دے شوقین لوکاں لئی وڈی دلچسپی دی تھاں اے۔ اسلام آباد دی فیصل مسجد بنن توں پہلاں 1673 توں 1986 تیکر ایہہ جگ دی سبھ توں وڈی مسیت سی جتھے دس ہزار نمازی ہال چ اتے اک لکھ دے نیڑے نمازی برآمدیاں وچ سما سکدے نیں۔ ہن ایہہ پاکستان اتے جنوبی ایشیاء دی دوجی اتے مکہ چ مسجد الحرام، مدینہ چ مسجد نبوی، کاسا بلانکا چ مسجد حسن ثانی تے فیصل مسجد توں مگروں جگ دی پنجویں وڈی مسیت اے۔

تریخ

بادشاہی مسیت دی تعمیر دا حکم 1671 وچ چھیویں مغل بادشاہ اورنگزیب نیں دتا جنہوں نکا عالمگیر (جگ دا فاتح) وی آکھیا جاندا سی۔ ایدے تعمیر چ پورے دو ورے لگے تے اپریل 1673 چ اے مسیت تیار ہوئی۔ تعمیر دا کم مظفر حسین جیہڑا 1671 توں 1675 تکر لہور دا گورنر وی رئیا سی دی نگرانی چ کیتا گیا۔ اے اورنگزیب دا دودھ شریک بھرا سی۔ اے بادشاہ ول توپ خاے دا نگران وی سی۔ مغل سلطنت چ ایس مسیت دے قدرو اہمیت دی وجہ توں اے لہور قلعے دے نال پرلی طرف بنائی گئی۔ مسیت دی عمارت دے نال ہون کر کے قلعے ول اک وڈا دروازہ بنایا گیا جنوں بادشاہ دے ناں دی مناسبت نال عالمگیری دروازہ آکھیا جاندا اے۔

حالت

مسجد اندرون لاہور جاں پرانا لاہور، پاکستان دے نال واقع اے۔ مسجد دا داخلہ دوار آئتاکار حضوری باغ دے مغربی پاسے اے اتے قلعہ لاہور دے مشہور عالمگیری دروازہ ول اسدا منہ اے، جو کہ حضوری باغ دے پوربی پاسے واقع اے۔ مسجد دے نال روشنائی دروازہ دے وی لاگے واقع اے، جو لاہور دے مول 13 گیٹاں وچوں اک اے، جو حضوری باغ دے دکھن ول واقع اے۔^[3][4]

مسجد دے داخلہ دوار دے کول دکھنی بھارت دے سبھ توں وڈے شاعراں وچوں اک اتے بھارت دے مسلماناں لئی اڈّ دیس، پاکستان تحریک دے موڈھیاں وچوں اک محمد اقبال دا مقبرہ اے^[5] مسجد دے داخلے دے نیڑے سر سکندر حیات خان دا مقبرہ وی اے، جس نے مسجد دی سنبھال اتے بحالی وچ پرمکھ کردار نبھایا سی۔ ^[6]

اتہاس

مغل بادشاہ اورنگزیب عالم گیر نے اس مسجد نوں اپنے سوتیلے بھائی مظفر حسین، جس نوں پھدائی خان کوکا دے طور تے جانیا جاندا اے، دی نگرانی ہیٹھ تعمیر کروایا۔ 1671 توں 1673 تک مسجد دی تعمیر نوں دو سال لگے۔ ایہہ شاہی قلعہ دے ساہمنے تعمیر کیتی گئی، جس توں اس دی مغلیا دور وچ اہمیت دا پتہ لگدا اے۔^[7]اورنگزیب نے ایہہ مسجد مراٹھا بادشاہ چھترپتی شیواجی دے خلاف اپنیاں فوجی مہماں دی یاد وچ بناوائی سی۔^[8] اساری مکمل ہون دے بعد 1673 وچ اسنوں کھولھ دتا گیا۔

سکھ دور

رنجیت سنگھ دی سمادھی (چٹی عمارت) اک سکھ گرودوارہ اے جو 1848 وچ مسجد دے لاگے بنایا گیا سی۔

7 جولائی 1799 نوں رنجیت سنگھ دی سکھ فوج نے لاہور دا قبضہ لے لیا۔^[9] شہر اتے قبضہ ہون توں بعد، مہاراجہ رنجیت سنگھ نے اس دے وڈے ویہڑے نوں اپنی فوج دے گھوڑیاں لئی اک اصطبل وجوں ورتیا اتے اسدے 80 حجریاں نوں (ویہڑے دے چارے پاسے دے چھوٹے-چھوٹے کمریاں) اپنے فوجیاں لئی کوارٹراں وجوں اتے ملٹری سٹوراں وجوں ورتیا۔^[8] 1818 وچ، اس نے مسجد دے ساہمنے حضوری باغ وچ اک سنگمرمر دی عمارت بنوائی، جس نوں حضوری باغ کیہا گیا،^[10] جس نوں اسنے اپنے سرکاری شاہی دربار دیوان-عام دے طور تے ورتیا۔^[11] بارادری لئی سنگمرمر دیاں سلیباں شاید سکھاں ولوں لاہور دیاں ہور یادگاراں توں لٹیاں گئیاں سن۔ ۔^[12]

1841 وچ اینگلو سکھ جنگ دے دوران، رنجیت سنگھ دے لڑکے، شیر سنگھ نے مسجد دے وڈے میناراں نوں 'زمبورہ' جاں 'لائیٹ گناں' بیڑن دی جگہ لئی ورتیا۔ چند کور دے حمایتیاں نے گھیرے وچ آ چکے لاہور دے قلعہ وچ پناہ لئی ہوئی سی۔ اوہناں تے داغن لئی ایہہ توپاں ورتیاں گئیاں سن۔ ایہناں بمب دھماکیاں وچوں اک وچ، قلعے دی دیوان-عام تباہ ہو گیا سی، پر بعد وچ اسنوں بریٹیش راج ولوں دوبارہ بنایا گیا۔ ^[4]اس ویلے دوران، شیر سنگھ دی فوج وچ نوکری کردے رسالے دے فرانسیسی افسر ہینری ڈی لا روچ نے،^[13] بادشاہی مسجد نوں لاہور قلعے نال جوڑن والی اک سرنگ نوں غیرمستقل طور تے بارود نوں سٹور کرن لئی وی ورتیا گیا۔^[14]

1848 وچ، سکھ بادشاہ رنجیت سنگھ دی سمادھی اس دی موت پچھوں مسجد دے نال لگدے اک تھاں تے بنائی گئی سی۔

برطانوی حکومت

شہر دے سکھ حکمراناں ولوں سائیٹ دی بے ادبی کرن توں بعد بادشاہی مسجد اجاڑ ہو گئی سی۔

1849 وچ بریٹیش نے سکھ راج توں لاہور دا قبضہ لے لیا۔ برطانوی راج دے دوران، مسجد اتے نال لگدے قلعے نوں اک فوجی گیریژن وجوں ورتیا جانا جاری رہا۔ اس دے وڈا ویہڑے دے آلے دوآلے دیاں کندھاں وچ بنے 80 کمریاں نوں انگریزاں نے 1857ء دی جنگ آزادی دے بعد ڈھاہ دتا سی، تاں جو اوہناں نوں بریٹیش مخالف کاروائیاں لئی استعمال ہون توں روکیا جا سکے۔ کمریاں نوں اوپن دالان بنا دتا گیا سی۔ ^[15]

اک فوجی گیریژن وجوں مسجد دے استعمال دے خلاف مسلماناں دی ودھدی ناراضگی نوں دیکھدیاں، بریٹیش نے بادشاہی مسجد اتھارٹی دا 1852 وچ قیام کیتا جس نے اس نوں مذہبی جگہ دے طور تے مڑ قائم کرن دی نگرانی کرنی سی۔ اس ویلے توں بعد، بادشاہی مسجد اتھارٹی دی نگرانی ہیٹھ مرمت دا کم ہولی ہولی کیتا جاندا رہا سی۔ ہندستان دے وائسرائے جون لارینس نے ایہہ عمارت مسلم بھائیچارے نوں واپس سونپی سی۔ ^[16]ایہہ عمارت پھر اک مسجد وجوں مڑ قائم کیتی گئی سی۔

مورتاں

• 
  مرکاجی داخلی دروازہ
• 
  اقبال پارک توں مسجد دا نظارہ
• 
  بادشاہی مسجد 1976 وچ

مورت نگری

• 
  مرکزی داخلی دروازہ
• 
  مرکزی ھال دا داخلی دروازہ
• 
  مسجد دا نظارہ
• 
  حضوری باغ
• 
  مسجد دی عمارت
• 
  مرکزی دروازہ
• 
  خوبصورت کشیدہ کاری
• 
  خوبصورت کشیدہ کاری
• 
  سرخ تے سفید پتھر دا کم
• 
  علامہ اقبال دا مقبرہ
• 
  اقبال پارک توں مسجد دا نظارہ
• 
  بادشاہی مسجد 1976 چ

ہور ویکھو

• لہور
• پاکستان
• حضوری باغ

ایہہ وی ویکھو

• لاہور
• پاکستان

حوالے

1. "صفحہ سانچہ:نام صفحہ في GeoNames ID". http://sws.geonames.org/7043233. Retrieved on

   ۴ نومبر ۲۰۲۴.
2. اجازت نامہ: Creative Commons Attribution 3.0 Unported
3. Waheed ud Din, p.14
4. «Badshahi Mosque». Ualberta.ca. بایگانی‌شده از اصلی در 2014-12-03. دریافت‌شده در 2 جنوری 2014. تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
5. Waheed Ud Din, p.15
6. IH Malik Sikandar Hayat Khan: A Biography Islamabad: NIHCR, 1984. p 127
7. Meri, p.91
8. (31 اکتوبر 2005) Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. Routledge, 91.
9. «Welcome to the Sikh Encyclopedia». Thesikhencyclopedia.com. 14 اپریل 2012. دریافت‌شده در 2 جنوری 2014. تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
10. Tikekar, p. 74
11. Khullar, K. K. (1980). Maharaja Ranjit Singh. Hem Publishers, 7. Retrieved on 12 جولائی 2010.
12. (1906) Archaeological Survey of India. Office of the Superintendent of Government Printing.
13. "De La Roche, Henri Francois Stanislaus". allaboutsikhs.com. https://web.archive.org/web/20101227181624/http://www.allaboutsikhs.com/british/de-la-roche-henri-francois-stanislaus.html. Retrieved on

    10 جنوری 2014.
14. Grey, C. (1993). European Adventures of Northern India. Asian Educational Services, 343–. ISBN 978-81-206-0853-5.
15. Development of mosque Architecture in Pakistan by Ahmad Nabi Khan, p.114
16. Amin، Agha Humayun. «Political and Military Situation from 1839 to 1857». بایگانی‌شده از اصلی در 2017-09-10. دریافت‌شده در 24 اگست 2016. تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)

بارلے جوڑ

• ایشیائی آرکیٹیکچر تے تعمیر
• بادشاہی مسجد دا طرز تعمیر

دنیا دیاں وڈیاں مسیتاں
درجہ	ناں	تھاں	گنجائش	رقبہ ( مربع میٹر )	سال	فرقہ
1	مسجد الحرام	مکہ، سعودی عرب	4,000,000	400,800	638	ـــ
2	مسجد نبوی	مدینہ منورہ، سعودی عرب	1,000,000	400,500	622	ـــ
3	مزار امام علی رضا	مشہد، خراسان، ایران	700,000	598,657	81	اہل تشیع
4	جامع الصالح	صنعاء، یمن	45,000	224,831	2008	اہل سنت
5	مسجد اقصٰی	یروشلم، فلسطین	250,000	144,000	—	ـــ
6	مسجد استقلال	جکارتہ، انڈونیشیا	120,000	95,000	1978	اہل سنت
7	مسجد حسن ثانی	کاسابلانکا، مراکش	105,000	90,000	1993	اہل سنت
8	فیصل مسجد	اسلام آباد، پاکستان	74,000	43,295	1986	ـــ
9	بادشاہی مسجد	لاہور، پنجاب ،پاکستان	110,000	29,867	1678	ـــ
10	جامع مسجد دلی	دلی، بھارت	85,000	—	1656	اہل سنت
11	جامع مسجد شیخ زايد	ابوظہبی، متحدہ عرب امارات	40,000	22,000	2007	اہل سنت
12	بیت المکرم مسجد	ڈھاکہ، بنگلہ دیش	30,000	—	1960	اہل سنت
13	جامع الراجحي	ریاض، سعودی عرب	20,500	13,260	2004	اہل سنت
14	مسجد قباء	مدینہ منورہ، سعودی عرب	20,000	13,500	622	اہل سنت
15	جامع السلطان قابوس الأكبر	مسقط، عمان	20,000	416,000	2001	اباضیہ
16	مسجد عیدگاه	کاشغر، سنکیانگ، چین	20,000	16,800	1442	—
17	مسجد يوسف بے	مخچ قلعہ، داغستان، روس	17,000	—	1996	اہل سنت
18	مسجد نغارا	کوالالمپور، ملائیشیا	15,000	—	1965	اہل سنت
19	مسجد الكبير	کویت شہر، کویت	13,000	20,000	1986	—
20	مسجد اقصی	ربوہ، پاکستان	12,000	—	1972	احمدی
21	مکہ مسجد (حیدرآباد دکن)	حیدرآباد، دکن، آندھرا پردیش، بھارت	10,000	—	1694	اہل سنت
22	مسجد بيت الفتوح	لندن، برطانیہ	—	30,000	2003	احمدی
23	سلطان احمد مسجد	استنبول، ترکی	10,000	4,608	1616	اہل سنت
24	مسجد احمدالفاتح	منامہ، بحرین	7,000	—	1987	اہل سنت
25	مسجد سيدی ابراهيم الدسوقی	دسوق، مصر	25,000	7,000	1277	اہل سنت

• ایشیاءدی تریخ تے طرز تعمیر
• بادشاہی مسجد دا طرز تعمیر

 · لہور دیاں مسیتاں

بادشاہی · داتا دوبار · مہابت خان · موتی · دائی انگہ · سنہری · شہداء · مریم زمانی