patrzeć

patrzeć (język polski)

oni patrzą (1.1) na nas

pies patrzy (1.1)

wymowa:

IPA: [ˈpaṭʃɛt͡ɕ], AS: [paṭšeć], zjawiska fonetyczne: utr. dźw.• udziąs. ​^?/i

​^?/i

znaczenia:

czasownik nieprzechodni niedokonany

(1.1) kierować wzrok na coś lub na kogoś^[1]

(1.2) pojmować lub oceniać coś w pewien sposób^[1]

(1.3) traktować kogoś lub coś w jakiś sposób^[1]

(1.4) obserwować, zauważać^[1]

(1.5) pot. zważać na coś, mieć coś na uwadze^[1]

(1.6) pot. szukać czegoś, kogoś wzrokiem^[1]

czasownik zwrotny niedokonany patrzeć się

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		patrzeć
czas teraźniejszy		patrzę	patrzysz	patrzy	patrzymy	patrzycie	patrzą
czas przeszły	m	patrzałem	patrzałeś	patrzał	patrzeliśmy	patrzeliście	patrzeli
	ż	patrzałam	patrzałaś	patrzała	patrzałyśmy	patrzałyście	patrzały
	n	patrzałom	patrzałoś	patrzało
tryb rozkazujący		niech patrzę	patrz / patrzaj[2]	niech patrzy	patrzmy / patrzajmy[2]	patrzcie / patrzajcie[2]	niech patrzą
pozostałe formy czas przyszły m będę patrzał, będę patrzeć będziesz patrzał, będziesz patrzeć będzie patrzał, będzie patrzeć będziemy patrzeli, będziemy patrzeć będziecie patrzeli, będziecie patrzeć będą patrzeli, będą patrzeć ż będę patrzała, będę patrzeć będziesz patrzała, będziesz patrzeć będzie patrzała, będzie patrzeć będziemy patrzały, będziemy patrzeć będziecie patrzały, będziecie patrzeć będą patrzały, będą patrzeć n będę patrzało, będę patrzeć będziesz patrzało, będziesz patrzeć będzie patrzało, będzie patrzeć czas zaprzeszły m patrzałem był patrzałeś był patrzał był patrzeliśmy byli patrzeliście byli patrzeli byli ż patrzałam była patrzałaś była patrzała była patrzałyśmy były patrzałyście były patrzały były n patrzałom było patrzałoś było patrzało było forma bezosobowa czasu przeszłego patrzano tryb przypuszczający m patrzałbym, byłbym patrzał patrzałbyś, byłbyś patrzał patrzałby, byłby patrzał patrzelibyśmy, bylibyśmy patrzeli patrzelibyście, bylibyście patrzeli patrzeliby, byliby patrzeli ż patrzałabym, byłabym patrzała patrzałabyś, byłabyś patrzała patrzałaby, byłaby patrzała patrzałybyśmy, byłybyśmy patrzały patrzałybyście, byłybyście patrzały patrzałyby, byłyby patrzały n patrzałobym, byłobym patrzało patrzałobyś, byłobyś patrzało patrzałoby, byłoby patrzało imiesłów przymiotnikowy czynny m patrzący, niepatrzący ż patrząca, niepatrząca patrzące, niepatrzące n patrzące, niepatrzące imiesłów przysłówkowy współczesny patrząc, nie patrząc rzeczownik odczasownikowy patrzenie, niepatrzenie

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		patrzeć się
czas teraźniejszy		patrzę się	patrzysz się	patrzy się	patrzymy się	patrzycie się	patrzą się
czas przeszły	m	patrzałem się	patrzałeś się	patrzał się	patrzeliśmy się	patrzeliście się	patrzeli się
	ż	patrzałam się	patrzałaś się	patrzała się	patrzałyśmy się	patrzałyście się	patrzały się
	n	patrzałom się	patrzałoś się	patrzało się
tryb rozkazujący		niech się patrzę	patrz / patrzaj[2] się	niech się patrzy	patrzmy / patrzajmy[2] się	patrzcie / patrzajcie[2] się	niech się patrzą
pozostałe formy czas przyszły m będę się patrzał, będę się patrzeć będziesz się patrzał, będziesz się patrzeć będzie się patrzał, będzie się patrzeć będziemy się patrzeli, będziemy się patrzeć będziecie się patrzeli, będziecie się patrzeć będą się patrzeli, będą się patrzeć ż będę się patrzała, będę się patrzeć będziesz się patrzała, będziesz się patrzeć będzie się patrzała, będzie się patrzeć będziemy się patrzały, będziemy się patrzeć będziecie się patrzały, będziecie się patrzeć będą się patrzały, będą się patrzeć n będę się patrzało, będę się patrzeć będziesz się patrzało, będziesz się patrzeć będzie się patrzało, będzie się patrzeć czas zaprzeszły m patrzałem się był patrzałeś się był patrzał się był patrzeliśmy się byli patrzeliście się byli patrzeli się byli ż patrzałam się była patrzałaś się była patrzała się była patrzałyśmy się były patrzałyście się były patrzały się były n patrzałom się było patrzałoś się było patrzało się było forma bezosobowa czasu przeszłego patrzano się tryb przypuszczający m patrzałbym się, byłbym się patrzał patrzałbyś się, byłbyś się patrzał patrzałby się, byłby się patrzał patrzelibyśmy się, bylibyśmy się patrzeli patrzelibyście się, bylibyście się patrzeli patrzeliby się, byliby się patrzeli ż patrzałabym się, byłabym się patrzała patrzałabyś się, byłabyś się patrzała patrzałaby się, byłaby się patrzała patrzałybyśmy się, byłybyśmy się patrzały patrzałybyście się, byłybyście się patrzały patrzałyby się, byłyby się patrzały n patrzałobym się, byłobym się patrzało patrzałobyś się, byłobyś się patrzało patrzałoby się, byłoby się patrzało imiesłów przymiotnikowy czynny m patrzący się, niepatrzący się ż patrząca się, niepatrząca się patrzące się, niepatrzące się n patrzące się, niepatrzące się imiesłów przysłówkowy współczesny patrząc się, nie patrząc się rzeczownik odczasownikowy patrzenie się, niepatrzenie się

(2.1) pot. patrzeć (1.1)

odmiana:

(1.1) koniugacja VIIb

 

(2.1) koniugacja VIIb

 

przykłady:

(1.1) Nie patrzał na mnie, kiedy to mówił.

składnia:

(1.1) patrzeć na / pod / za / przed + B. • patrzeć znad / zza + D.

kolokacje:

synonimy:

(1.1) spoglądać, oglądać, przyglądać się, obserwować, gapić się, reg. śl. dziwać, reg. śl. podziwać, gw. (Górny Śląsk) zaglondać

(1.4) reg. śl. dziwać, reg. śl. podziwać

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. patrzałki nmos, patrzenie n, wypatrywanie n, przypatrywanie n

czas. wypatrzeć dk., przypatrywać ndk.

związki frazeologiczne:

bić i patrzeć, czy równo puchnie • diabeł z oczu patrzy • jak się patrzy • patrzeć chciwym okiem • patrzeć jak cielę na malowane wrota / patrzeć jak wół na malowane wrota • patrzeć jak w obrazek • patrzeć przez palce • patrzeć przez ramię • patrzeć przez różowe okulary • patrzeć wilkiem • patrzeć z boku • patrzeć z góry • serce tam patrzy, gdzie oko nie może • sprawiedliwość nie patrzy przez szpary • śmierć patrzy w oczy

etymologia:

uwagi:

Poprawne są obie formy, ale patrzeć jest formą dwudziestokrotnie częściej używaną niż patrzyć. Ciekawe, że w czasie przeszłym jest na odwrót: formy utworzone od patrzeć, tzn. patrzał, patrzała itd., są dziś o wiele rzadsze od form utworzonych od patrzyć, tzn. patrzył, patrzyła itd.^[3]

tłumaczenia:

• afrykanerski: (1.1) aankyk
• angielski: (1.1) look
• arabski: (1.1) نظر (naẓara)
• baskijski: (1.1) begiratu, so egin
• białoruski: (1.1) глядзець, пазіраць, назіраць, прыглядацца
• chiński standardowy: (1.1) 看 (kàn); (1.4) 看 (kàn)
• czeski: (1.1) divat se, koukat
• duński: (1.1) kigge, se på
• esperanto: (1.1) rigardi
• francuski: (1.1) regarder
• hawajski: (1.1) nānā
• hindi: (1.1) देखना dekhnā
• hiszpański: (1.1) mirar
• jaćwieski: (1.1) mact
• jidysz: (1.1) קוקן (kukn)
• kaszubski: (1.1) zdrzec, wzerac
• kataloński: (1.1) mirar
• łaciński: (1.1) specto, specio
• niderlandzki: (1.1) kijken
• niemiecki: (1.1) schauen, ansehen
• nowogrecki: (1) κοιτάζω
• rosyjski: (1.1) смотреть, глядеть; (1.2) смотреть; (1.4) смотреть
• slovio: (1.1) divat (диват)
• szwedzki: (1.1) se, se på
• tajski: (1.1) แลดู, ดู
• tuvalu: (1.1) kilo
• ukraiński: (1.1) диви́тися
• włoski: (1.1) guardare
• wolof: (1.1) xool, seetan

źródła:

1.  Hasło „patrzeć” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
2. Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, ISBN 83-01-03811-X, s. 495.
3.  Porada „patrzeć – patrzyć” w: Poradnia językowa PWN.