cnota

cnota (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈt͡snɔta], AS: [cnota] ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	cnota	cnoty
dopełniacz	cnoty	cnót
celownik	cnocie	cnotom
biernik	cnotę	cnoty
narzędnik	cnotą	cnotami
miejscownik	cnocie	cnotach
wołacz	cnoto	cnoty

(1.1) dodatnia cecha moralna

(1.2) przen. dziewictwo

(1.3) przen. ktoś cnotliwy

odmiana:

(1.1-3)

 

przykłady:

(1.1) Męstwo to cnota pomagająca w byciu wytrwałym wobec trudności i stałym w przekonaniach.

(1.1) Cnota dobrem jest jedynie, a wszystko inne dobrem wyłącznie w naszym mniemaniu^[1].

(1.1) Cnota, nie odzież czyni zakonnika^[2].

(1.3) Prawdziwa cnota krytyk się nie boi^[2].

składnia:

kolokacje:

(1.1) wzór cnót • pielęgnować cnoty • droga cnoty • cnoty obywatelskie • cnoty kardynalne • cnota męstwa / posłuszeństwa / czystości • cnota stoicka / platońska / chrześcijańska

(1.2) stracić cnotę, zachować cnotę

synonimy:

(1.1) wartość, zaleta, prawość, szlachetność, odwaga cywilna

(1.2) dziewictwo, niewinność, czystość

antonimy:

(1.3) niecnota

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. cnotliwość ż

zdrobn. cnotka ż

przym. cnotliwy, cny

przysł. cnotliwie

związki frazeologiczne:

pas cnoty

przysłowia: jest to cnota nad cnotami trzymać język za zębami • cnota naukę przechodzi • cnota zawżdy na dobre wynidzie • praca doskonali cnotę • cnota trudności się nie lęka i w przeciwnościach nie stęka • kim cnota rządzi, ten rzadko błądzi • lepsza cnota w błocie niż niecnota w złocie • lepsza cnota, niż wóz złota • cnota dla wszystkich ma otwarte wrota • grzeczność i cnota otwierają wrota • polska cnota: każdemu otworzyć wrota / staropolska jest to cnota, nikomu nie zamknąć wrota • prawda i cnota ginie od złota • prawdziwa cnota krytyk się nie boi • ubóstwo cnoty nie traci • ma tyle cnót, co stara baba zębów • sama cnota nagrodą i płacą jest sobie • bogactw przybywa, cnoty ubywa • cnocie, nie fortunie ufać należy • częstokroć grzechy nazwiska cnót mają

etymologia:

płn. prasł. *čьstьnota → cześć, honor, uczciwość^[3]

uwagi:

zobacz też: Aneks:Przysłowia polskie - cnota

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) virtue; (1.2) chastity
• arabski: (1.1) فضيلة ż
• białoruski: (1.1) цнота ż, дабрачыннасць ż, дабрадзейнасць ż; (1.2) цнота ż
• esperanto: (1.1) virto; (1.2) ĉasteco
• francuski: (1.1) vertu ż
• hiszpański: (1.1) virtud ż; (1.2) castidad ż, virginidad ż
• łaciński: (1.1) virtus ż
• niemiecki: (1.1) Tugend ż; (1.2) Keuschheit ż
• nowogrecki: (1.1) αρετή ż
• portugalski: (1.1) virtude ż
• rosyjski: (1.1) доброде́тель ż; (1.2) честь ż, целому́дрие n
• szwedzki: (1.1) dygd w; (1.2) dygd w, kyskhet w, oskuld w, mödom w, jungfrudom w
• ukraiński: (1.1) чеснота ż; (1.2) цнота ż
• wilamowski: (1.1) tugyt ż, tūgyt ż, tügyt ż, cnuøtt ż
• włoski: (1.1) virtù ż; (1.2) verginità ż

źródła:

1. Epiktet z Hierapolis
2. Ignacy Krasicki: Monachomachia, Pieśń VI
3.  Hasło „cnota” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.