Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Zawoja
wieś w województwie małopolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Zawoja – najdłuższa[3] wieś w Polsce. Położona jest w województwie małopolskim, w powiecie suskim, w gminie Zawoja[4][5], na południu kraju przy granicy ze Słowacją. Jest siedzibą gminy, Babiogórskiego Parku Narodowego i jedną z głównych osad Górali Babiogórców[6].
Remove ads
Miejscowość letniskowa i turystyczna będąca punktem wypadowym na Babią Górę, pasmo Policy i Jałowca.
Remove ads
Położenie
Podsumowanie
Perspektywa
Położona jest u stóp Babiej Góry (1725 m), w dolinie rzeki Skawica oraz na stokach pasm górskich zaliczanych do dwóch regionów geograficznych – do Beskidu Żywieckiego (Pasmo Babiogórskie) i Beskidu Makowskiego (Pasmo Przedbabiogórskie, czyli Jałowieckie)[7].
Podział
Zawoja jest najdłuższą (ok. 18 km) i największą pod względem powierzchni (100,78 km²[6]) wsią w Polsce[3][8].
W obrębie wsi Zawoja istnieje 6 sołectw: Zawoja Górna, Zawoja Centrum, Zawoja Przysłop, Zawoja Dolna, Zawoja Mosorne, Zawoja Wełcza[9].
Remove ads
Pochodzenie nazwy
Nazwa wsi wywodzi się od wołoskiego słowa zavoi i oznacza zakole rzeki[10] (rum. zăvoiu, lm. zăvoie, por. Zăvoi) lub las nad rzeką[11].
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Zawoja i leżąca niżej Skawica, której część początkowo stanowiła, leżą w dolinie rzeki Skawicy, niosącej wody spod Babiej Góry do Skawy. Pierwsze wzmianki o Skawicy jako o wsi pochodzą sprzed roku 1593[11]. W roku 1646 w dokumentach lustracyjnych starostwa lanckorońskiego występuje wzmianka o nowo założonej Zawoje[12][13] jako wsi wolnej od pańszczyzny[11]. Kolejne wzmianki o Zawoi pochodzą z księgi dochodów proboszczowskich ze wszystkich wsi wchodzących w skład parafii makowskiej. Pod rokiem 1689 widnieje tam Gorna Skawicza alias Zawoja, zaś pod rokiem 1700 wieś Zawoia na Skawiczy[14].
Dzisiejsze tereny Skawicy i Zawoi stanowiły część starostwa lanckorońskiego i pozostawały we władaniu kolejnych dzierżawców królewszczyzny[15] (Lanckorońskich do 1512 roku, Jarosławskich, Wolskich do 1578, Bekieszów do 1590, Zebrzydowskich do 1676, Słuszków do 1700, Myszkowskich do 1703, wreszcie Komorowskich[16], Wielopolskich do 1774[17]). Odrębną miejscowością Zawoja jest od 31 sierpnia 1836 roku[11].
Po I rozbiorze i śmierci ostatniego starosty lanckorońskiego w 1774 królewszczyznę przejął skarb austriacki[18], który w 1839 roku sprzedał ją hrabiemu Filipowi Saint-Genois d’Anneaucourt[16][12]. Wkrótce w Zawoi powstała kuźnica (ośrodek hutniczy żelaza złożony z 2 pieców i młota wodnego), związana z istniejącą w latach 1845–1863 Hutą Maurycy w Makowie Podhalańskim[18]. W 1847 roku okolicę nawiedził głód, który doprowadził do powstania ognisk tyfusu i cholery.
Likwidacja serwitutów do pastwisk i poboru drewna w lasach w 1853, doprowadziła do utraty połowy terenów wypasowych, nastąpił upadek gospodarki szałaśniczej[19].
W 1878 roku Habsburgowie żywieccy wykupili Zawoję od Maurycego, syna hrabiego Saint Genois d’Anneaucourt[18][6], a po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, zagrożeni parcelacją[18][16], przekazali ją w 1924 roku Akademii Umiejętności. Od roku 1928 staraniem powstałej Komisji Klimatycznej miejscowość zaczęła nabierać charakteru letniskowego[12].
W ramach eksploatacja lasów górskich w XIX wieku w Zawoi Wilcznej powstała fabryka zapałek i tartak parowy[12].
W 1954 r. utworzono Babiogórski Park Narodowy, którego siedzibę zlokalizowano początkowo w Zawoi Markowej[20].
W latach 1945–1991 funkcjonowała w Zawoi strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza[21]. 16 maja 1991 strażnicę przejęła Straż Graniczna[22].
W latach 1975–1998 Zawoja należała administracyjnie do województwa bielskiego.
Remove ads
Zabytki
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[23].
- Kościół parafialny pw. św. Klemensa.
Obiekt z roku 1888 – powstały w miejscu starszego, małego kościoła. Zbudowano go na planie krzyża. Sufit i chór wspierają żelazne słupy. W osi posiada on czworoboczną wieżę pełniącą rolę dzwonnicy oraz dwie sygnaturki na kalenicy dachu. Polichromię w kościele wykonało w 1930 roku dwóch artystów krakowskich: Zygmunt Milli i Marian Arczyński. Ołtarze – poza barokowym ołtarzem Matki Boskiej – wykonane są w stylu renesansowym[24]. - kapliczka św. Jana Chrzciciela;
- stara karczma nr 121 a;
- dawny budynek nadleśnictwa nr 1028 oraz budynek gospodarczy;
- dom nr 467 z oborą;
- zespół budownictwa drewnianego na Markowych Rówienkach;
- Markowe Rówienki – dawne schronisko;
- budynek mieszkalno-gospodarczy nr 776.
Remove ads
Turystyka
Podsumowanie
Perspektywa
W Zawoi znajduje się wiele stacji narciarskich. Ośrodek Turystyczno-Narciarski Mosorny Groń, z koleją linową (z czteroosobowymi krzesełkami) oraz trasą narciarską, posiada licencję FIS na rozgrywanie krajowych i międzynarodowych zawodów narciarskich.
_Devil's_Mill,_painting_of_1925,_repr.XXII.jpg)
- Piesze szlaki turystyczne
Zawoja Dolna – Zawoja Przysłop – Sucha Beskidzka dw. PKP
Zawoja Centrum – Przełęcz Przysłop – Zawoja Przysłop – Sucha Beskidzka dw. PKP
Stryszawa Górna – Siwcówka – Przełęcz Kolędówki – Zawoja Centrum – Przełęcz Kucałowa – Chorążowa
Zawoja Mosorne – dojście do 
pod Mosornym Groniem – dojście do jw.- Zawoja Wilczna – Mosorny Groń – Cyl Hali Śmietanowej
- Zawoja Wełcza – Jałowiec – Przełęcz Cicha – Lachowice
- Zawoja Wełcza – Zawoja Składy
- Zawoja Widły – Zawoja Składy – Zawoja Czatoża – Markowe Szczawiny – Perć Akademików – Babia Góra
- Przełęcz Jałowiecka – Zawoja Czatoża – Magurka – przełęcz pod Małą Mędralową – Krzyżówki – Korbielów – Przełęcz Glinne
- Zawoja Widły – Zawoja Składy – Zawoja Markowa – Markowe Szczawiny
- Zawoja Czatoża – Zawoja Markowa – Stary Groń – Zawoja Policzne – Przełęcz Krowiarki
- Zawoja Wilczna – Markowe Szczawiny
Atrakcje turystyczne
- Kościół Świętego Klemensa
- Ośrodek Edukacyjny Babiogórskiego Parku Narodowego
- Klasztor Karmelitów Bosych na Przysłopie
- Elektrownia wiatrowa na Przysłopie
- Ośrodek Turystyczno-Narciarski Mosorny Groń w Zawoi z koleją linową na Mosorny Groń
- Trzy piwniczki i dzwonnica loretańska
- Ścieżki edukacyjne Babiogórskiego Parku Narodowego
- Schronisko PTTK na Markowych Szczawinach
- Skansen im. Józefa Żaka w Zawoi Markowej
- Centrum Górskie „Korona Ziemi” – multimedialne muzeum górskie
- 2 kwietnia 1969 na północnym stoku Policy rozbił się samolot An-24 PLL LOT[25]. W katastrofie zginęły 53 osoby (47 pasażerów i 6 członków załogi). Nikt nie ocalał. Zdarzenie upamiętnia pomnik na szczycie góry, wystawiony w jego 40. rocznicę[26].
Remove ads
Gospodarka
W Zawoi znajdują się liczne stolarnie.
Ludzie związani z Zawoją
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads