Lachowice
wieś w województwie małopolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lachowice – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie suskim, w gminie Stryszawa[4][5].
| wieś | |
 Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
390 (Lachowice Dolne) – 700 (Lachowice Adamy) m n.p.m. |
| Liczba ludności (31 grudnia 2010) |
2101[1] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-232[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KSU |
| SIMC |
0069144 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu suskiego  | |
Położenie na mapie gminy Stryszawa  | |
 49°42′55″N 19°28′28″E[3] | |
| Strona internetowa | |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lachowice. W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie bielskim.
Wieś położona jest na zachód od Suchej Beskidzkiej, na wysokości 400–450 m n.p.m. w dolinie potoku Lachówka (dopływ Stryszawki), oraz na zboczach dwóch pasm górskich. Od południowo-wschodniej strony są to zbocza Pasma Solnisk, północno-zachodnie zaś należą do Pasma Pewelskiego[6]. Pod koniec 2010 r. we wsi zamieszkiwało 2101 osób[1]. Przez Lachowice przebiega od 1884 r. linia kolejowa Sucha Beskidzka – Żywiec (fragment kolei transwersalnej). Obok Lachowic przebiega droga wojewódzka nr 946.
| przysiółki | Granica, Polanki |
| osady | Krale, Laliki, Mączne, Zagrody (SIMC 0069470) |
| części wsi | Adamy, Banasie, Bogacze, Buczynka, Chrząszczówka, Elżbieciakówka, Gustawy, Kachlówka, Kalówka, Kapałów Potok, Karczówka, Karówka, Kotliny, Krzystki, Kubińce, Lasiki, Łaciaki, Mącznianka, Mizioły, Pająkówka, Pierchałówka, Pisiak, Rumiaków, Sobalówka, Sobańskie, Świerkoszówka, U Grzesicy, Wojtaszki, Zagrody (SIMC 0069428) |
Początki wsi
Historia Lachowic sięga przełomu XIII i XIV wieku, kiedy w rejon podbabiogórski napływała ludność dwoma głównymi szlakami: z północnego zachodu od Śląska, brzegiem Skawy i z północnego wschodu od Krakowa doliną Raby. Pierwszymi osadnikami byli Wołosi, którzy pojawili się w XVI wieku. Jednak dopiero w XVII wieku wieś została oficjalnie założona przez Piotra Komorowskiego, właściciela dóbr suskich. Połączona została z czterech osad: Kobylanki, Lubnicy, Lachowic i Mącznej. Lachowice oraz kilka sąsiednich wsi tworzyły tzw. państwo suskie, które przechodziło kolejno w ręce Wielopolskich, Branickich i Tarnowskich[7].
Pierwsza wzmianka o Kobylance, osadzie pasterskiej z przysiółka Mizioły (Lachowice Górne), pochodzi z 1598 roku. Od 1608 roku obecna jest nazwa Lubnicy, zajmującej polany dolnych Lachowic. Większość mieszkańców osiedliła się w Lachowicach, głównej części wsi. Po jej północnej stronie znajdowała się Mączna. Współczesna nazwa, używana od 1670 roku, wzięła się od napływowej ludności określanej jako „Lachowie”. Miejscowa ludność, poza rolnictwem i pasterstwem, trudniła się rzemiosłem rękodzielniczym, przeznaczonym na targi w pobliskich miejscowościach – Żywcu, Makowie i Suchej Beskidzkiej. Na przestrzeni XVIII wieku zajmowano się również folowaniem sukna w foluszach. W Lachowicach istniała mniejszość żydowska, której przedstawiciele byli właścicielami karczm. W XVII Anna z Lubomierza, która do 1726 kierowała majątkiem, utworzyła w Lachowicach folwark[8].
Z ksiąg sądowych gromad suskich z lat 1699–1757 pochodzą najstarsze znane nazwiska mieszkańców Lachowic: Banasik, Barzycak, Chrząszcz, Ćwiertnia, Dyduch, Grzesica, Gustof, Karcz, Kral, Krzystek, Lalik, Młyński, Pająk, Pochopień, Porzycki, Sikora, Sobański, Starczała, Ślusarczyk, Świerkosz, Targosz, Trzop, Wątroba[9].
Zabór austriacki (1772–1914)
W 1834 roku wybudowano leśniczówkę. Parafia w Lachowicach powstała w 1841 roku. Lachowice były głównym miejscem oporu w państwie suskim podczas buntu chłopów w zachodniej Galicji w 1846[8]. W latach 1846-1847 zmarło łącznie 492 mieszkańców Lachowic z powodu głodu, tyfusu i cholery. 16 grudnia 1884 została oddana do użytku linia kolejowa, przeprowadzona przez Lachowice[10].
Pod koniec XIX wieku wybudowano pierwsze murowane domy. W Lachowicach Dolnych utworzono 3-klasową szkołę, a szkołę powszechną usytuowano w Lachowicach Górnych. Budynek był drewniany i składał się z jednej sali lekcyjnej i trzech mieszkań. W ostatnich latach XIX wieku okoliczni mieszkańcy zajęli się zabawkarstwem, które pełniło rolę dodatkowego zarobku. Drewniane wyroby trafiały do krakowskich Sukiennic, Poznania i na Kresy Wschodnie. Najbardziej znaną rodziną twórców byli Balcerowie, u których tradycja strugania zabawek przetrwała do czasów współczesnych.
Według stanu z 31 grudnia 1910, wieś liczyła 2314 mieszkańców, a właścicielem majątku ziemskiego był Władysław Michał Branicki[11].
I wojna światowa (1914–1918)
Podczas I wojny światowej mieszkańcy Lachowic służyli w Armii Austro-Węgier. Żołnierzami pochodzącymi z Lachowic byli m.in.: Michał Borzycki[12], Antoni Drozdowski[13], Mieczysław Piszczek[14], Michał Gustof[15], Ignacy Świerkosz[16].
9 września 1914 Michał Świertnia z Lachowic, uznany winnym „zbrodni obrazy majestatu”, został skazany na karę śmierci[17]. W listopadzie 1914 wojsko dokonało we wsi przymusowego wykupu siana i owsa, a legioniści stacjonujący w Suchej Beskidzkiej zarekwirowali krowy miejscowym rolnikom[18]. Rząd Austro-Węgier ulokował w Lachowicach uchodźców wojennych ze wschodnich obszarów kraju, zajętych przez Rosjan[19]. 15 i 16 kwietnia 1916 w wyniku śniegołomów i śniegowałów lasy w okolicy Lachowic uległy niemal całkowitemu zniszczeniu[20].
Na frontach I wojny światowej polegli następujący żołnierze z Lachowic: Jan Pająk (1917)[21], Franciszek Świerkosz (1915)[22], Władysław Świerkosz (1915)[23]. Ranni zostali: Michał Barczyski (1915)[24], Józef Bielka (1915)[25], Ludwik Dyduch (1915)[26], Antoni Głuszek (1916)[27], Ignacy Gustaw (1915)[28], Szymon Gustaw (1915)[29], Ludwik Kachel (1917)[30], Wojciech Kapała (1916)[31], Wincenty Kapała (1915)[32], Jan Kapalosik (1915)[33], Franciszek Lasik (1915)[34], Wojciech Pająk (1915)[35], Ludwik Pępek (1916)[36], Antoni Sikora (1915)[37], Jan Sobański (1915)[38], Władysław Sobański (1915)[39], Józef Świerkosz (1915)[40], Wawrzyniec Świerkosz (1915)[22], Jakub Zawora (1916)[41]. Pojmani zostali: Michał Baryczka (1917)[42], Antoni Dyduch (1915)[43], Władysław Dyduch (1916)[44], Teofil Dyduch (1916)[45], Antoni Rusin (1916)[46], M. Targosz (1916)[47], Johann Schlager (1915)[48],
Dwudziestolecie międzywojenne (1918–1939)
W 1918 Lachowice znalazły się w granicach niepodległej II Rzeczypospolitej. W okresie wielkiego kryzysu część mieszkańców wsi wyemigrowała do pracy za granicę, najczęściej do Stanów Zjednoczonych[10].
W ramach Ligi Popierania Turystyki we wsi zapewniono 60 miejsc noclegowych.
II wojna światowa (1939–1945)
Po wybuchu II wojny światowej, niemiecka administracja wprowadziła tymczasową niemiecką nazwę wsi – Lachowitz. Ostatecznie wybrano nazwę Lachenwald[49]. Pierwsze wysiedlenie mieszkańców Lachowic w ramach Aktion Saybusch odbyło się 26 września 1940. Wysiedlono wówczas „wszystkich, którzy mieszkali od Wincentego Pająka nad tartakiem aż do Teofila Pająka, włącznie, nad szkołą w Górnych Lachowicach”[50]; łącznie 97 rodzin liczących 521 osób[51]. Razem z mieszkańcami Stryszawy przewieziono ich do Suchej Beskidzkiej, następnie pociągiem do Łodzi, po czym rozproszono ich po różnych miejscowościach na terenie Generalnego Gubernatorstwa oraz III Rzeszy[50].
Drugie wysiedlenie miało miejsce w październiku 1940[50]. Trzecie (ostatnie) wysiedlenie odbyło się 10 listopada 1940, kiedy wysiedlono 6 rodzin liczących 21 osób[51]. 26 listopada 1940 do Lachowic sprowadzono 27 rodzin niemieckich osadników (123 osoby)[52] z okolic Stryja, potem z Bukowiny i z Rumunii. Polacy pozostali w Lachowicach mieli obowiązek pracy u niemieckich osadników[50].
Opuszczone domy we wsi były wysadzane w powietrze, burzone, lub przerabiane na stajnie. Zniszczono 69 domów, uszkodzono 34, spalono 7[50]. W obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau zginęło 3 mieszkańców Lachowic, 5 rozstrzelano, 3 zginęło na froncie, a 4 wywieziono na roboty przymusowe do Niemiec[10].
Polska Ludowa (1945–1989)
Po zakończeniu II wojny światowej, część mieszkańców wyjechało z Lachowic w zamiarem osiedlenia się na Ziemiach Odzyskanych[8].
III Rzeczpospolita (od 1989)
W 2001 po obfitych opadach deszczu doszło do rozległego osunięcia ziemi, które zniszczyło kilkanaście domostw[53]. 15 kwietnia 2002 roku spłonął zabytkowy młyn w Lachowicach[54].
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[55].
- Drewniany kościół św. Piotra i św. Pawła z otoczeniem, ogrodzenie z bramkami i starodrzew, dwie piwnice murowane oraz budynek organistówki.
Kościół z 1789 roku w Lachowicach reprezentuje typową dla tego obszaru Polski drewnianą architekturę sakralną, która nawiązuje swoim stylem do późnego średniowiecza, ale posiada także elementy barokowe. Wraz z dziewięcioma innymi drewnianymi kościołami południowej Polski został on zgłoszony do wpisania na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO, ale ostatecznie na listę wpisano tylko 6 najstarszych budowli. W 2003 roku kościół został laureatem nagrody Ministra Kultury na „Zabytek Zadbany”. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa małopolskiego.
- Do historii przeszedł już zabytkowy młyn, wielokrotnie podpalany przez miejscowego szaleńca. Ostatnia jego próba okazała się skuteczna i mimo ogromnej akcji gaszenia prowadzonej przez miejscową ochotniczą straż pożarną, nie udało się go uratować.
- Kilka drzew – pomników przyrody. Większość usytuowana jest w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła.
Lachowice stanowią dobry punkt wyjścia szlaków turystycznych w Beskid Żywiecki oraz Beskid Mały. Miejscowość posiada liczne chatki letniskowe, do których przyjeżdżają turyści by wypocząć w ciszy wśród gór. W Lachowicach znajduje się Chatka studencka SST „Pod Solniskiem”[56].
Brama na cmentarz
Kościół św. Piotra i św. Pawła
Dzwonnica przy cmentarzu
Organistówka przy kościele
Osuwisko ziemi
OSP w Lachowicach Dolnych
Szlak chatkowy na Chatkę Studencką
Chatka studencka SST „Pod Solniskiem”
Potok Lachówka
Rzeka Kocońka (dopływ Lachówki)
Szkoła
- Chatka studencka SST „Pod Solniskiem”
- Ludwik Sikora – pochodzący z Lachowic nauczyciel, historyk, autor dzieła pt. Okruchy historyczne Lachowic koło Żywca z 1931 (znanego także jako Kronika Lachowic)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
