Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku

Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku – odbyły się 27 października i były to pierwsze w Polsce po II wojnie światowej całkowicie wolne wybory parlamentarne, gdyż wybory w 1989 były tylko częściowo wolne. Walka o wszystkie mandaty poselskie (460) i senatorskie (100) miała charakter otwarty i demokratyczny. Wybory te zakończyły się zwycięstwem Unii Demokratycznej. Polska stała się jednym z ostatnich państw tzw. bloku wschodniego, w którym przeprowadzono wolne wybory.

Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku

Państwo	Polska
Rodzaj	wybory parlamentarne
Data przeprowadzenia	27 października 1991
Data zarządzenia	3 lipca 1991 przez: Prezydenta RP Lecha Wałęsę[1]
Podstawa prawna	Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej; Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
Ordynacja wyborcza	proporcjonalna (Sejm), większościowa (Senat)
Głosowanie
Wyniki głosowania do Sejmu: UD 12,32% SLD 11,99% WAK 8,74% POC 8,71% PSL 8,67% KPN 7,5% KLD 7,49% PSLPL 5,47% NSZZ 5,05% PPPP 3,27% CHD1991 2,36% UPR 2,26% SP 2,06% SD 1,42% INNE 12,69%
Wyniki głosowania do Senatu: UD 16,42% SLD 10,61% NSZZ 9,68% POC 9,04% WAK 8,78% PSLSP 7,5% KLD 6,53% KPN 4,67% PSLPL 3,87% PCHD 2,22% SD 1,98% PARTIAX 1,82% UPR 1,62% CHD1991 1,17% Inne 14,09%
Frekwencja: 43,20%
poprzednie: 1989 następne: 1993

W wyniku wyborów do Sejmu weszło 29 komitetów, z czego 11 posiadało zaledwie jednego posła. Fragmentacja sceny politycznej spowodowała destabilizację, która spowodowała zmiany w ordynacji wyborczej w następnych wyborach parlamentarnych.

Tło wyborów

Wyniki Unii Demokratycznej w wyborach do Sejmu w 1991

Wyniki Porozumienia Obywatelskiego Centrum w wyborach do Sejmu w 1991

Między rokiem 1930 a 1989 w Polsce nie było wolnych wyborów. System partyjny po II wojnie światowej był nierywalizacyjny – zmonopolizowany przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i stronnictwa sojusznicze. Stan ten utrzymywał się do 1989, kiedy na skutek obrad Okrągłego Stołu doszło do częściowo wolnych wyborów w 1989. System bipolarny szybko się rozpadał na skutek wewnętrznych sporów w obu stronnictwach. W styczniu 1990 została rozwiązana PZPR^[2].

Na przełomie lat 80. i 90. doszło do gwałtownego wzrostu liczby partii politycznych i znacznego rozdrobnienia, szczególnie prawej strony sceny politycznej. Na przełomie 1990 i 1991 było ich ponad 100^[2]. W 1990 odbyły się wybory prezydenckie. Kampania przedwyborcza i rywalizacja pomiędzy Lechem Wałęsą a Tadeuszem Mazowieckim (tzw. wojna na górze), doprowadziły do wielu konfliktów ideowych i personalnych. Ugrupowania postsolidarnościowe przestały działać przeciwko wspólnemu wrogowi, jakim była Polska Zjednoczona Partia Robotnicza^[3]. Lewica postkomunistyczna z kolei zaczęła się jednoczyć w Sojusz Lewicy Demokratycznej i ewoluować w stronę ugrupowania socjaldemokratycznego^[4]. Część partii postsolidarnościowych (m.in. ZChN, KLD i PC) opowiadały się za przeprowadzeniem wyborów w maju^[5]. Coraz większe problemy rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego spowodowały decyzję o wcześniejszym rozwiązaniu Sejmu^[6].

Pierwsze całkowicie wolne wybory parlamentarne w Polsce, odbyły się najpóźniej spośród państw dawnego tzw. bloku wschodniego (wcześniej w pozostałych krajach bloku wschodniego odbywały się kolejno w: NRD – 18 marca 1990, na Węgrzech – 24 marca 1990, w Rumunii – 20 maja 1990, w Czechosłowacji – 8–9 czerwca 1990, w Bułgarii – 10 czerwca 1990 i w Albanii – 31 marca 1991). Przyczyny tego stanu były różne, lecz najważniejszą z nich były powolne prace nad ordynacją wyborczą^[7] (małym postsolidarnościowym partiom zależało na ordynacji proporcjonalnej, preferującej małe partie, natomiast lewica popierała ordynację większościową, preferującą duże^[3]). Ordynacja z 1989 była rozwiązaniem tymczasowym przystającym tylko do realiów z 1989. Nowa ordynacja została przyjęta 28 czerwca 1991^[7].

Ordynacja

Prace nad ordynacją wyborczą do sejmu rozpoczęły się w połowie 1990 roku. Część środowisk postsolidarnościowych opowiadała się za ordynacją proporcjonalną. Część partii politycznych (m.in. Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe) bało się ordynacji większościowej^[5].

22 lutego Lech Wałęsa przesłał do Sejmu własną wersję ordynacji wyborczej. Przesłanie projektu opóźniło pracę parlamentu^[8]. 9 marca Sejm odrzucił projekt uchwały w sprawie przeprowadzenia wyborów w maju. Za wnioskiem głosowali jedynie posłowie OKP. 20 marca 1991 szef Kancelarii Prezydenta przesłał do Sejmu tezy wprowadzające ordynację proporcjonalną^[8]. Ostatecznie sejmowa komisja konstytucyjna zgłosiła projekt ordynacji uwzględniający część propozycji kancelarii prezydenta. Sejm uchwalił ordynację 10 maja. 23 maja ustawę o ordynacji uchwalił również Senat^[8].

6 czerwca prezydent skierował do marszałka Sejmu list, w którym skrytykował uchwaloną ordynację, zarzucając, że jest m.in. zbyt skomplikowana, powoduje skrajną personalizację wyborów, dyskryminuje Kościół katolicki, poddając go nadzorowi administracyjnemu i zawiera błędy legislacyjne – m.in. żadna partia lub koalicja nie może wystawić więcej niż 85% kandydatów^[8]. Każda kolejna korespondencja z parlamentem przebiegała w coraz ostrzejszym tonie.

10 czerwca Lech Wałęsa zawetował ustawę o ordynacji. Weto uzasadnił potrzebą wprowadzenia czytelnego systemu wyborczego, jednoznacznego określenia ordynacji proporcjonalnej lub mieszanej oraz przeliczania głosów metodą Sainte-Laguë^[8], zniesienia zakazu agitacji w kościołach i obowiązku zaznaczenia przez wyborców personalnych preferencji^[9].

13 czerwca Sejm przyjął weto prezydenta do ordynacji wyborczej. Dwa dni później Sejm uchwalił ordynację, która znosiła zakaz prowadzenia kampanii wyborczej w kościołach oraz jednomandatowe okręgi wyborcze^[9]. Senat wprowadził do ordynacji pozostałe cztery postulaty prezydenckie, lecz zostały one odrzucone przez sejm większością 2/3 głosów^[9]. 23 czerwca prezydent zapowiedział zawetowanie ustawy o ordynacji. 26 czerwca formalnie Lech Wałęsa podjął decyzję o zawetowaniu ordynacji^[9]. Dwa dni później sejm odrzucił weto prezydenta większością (282 głosów za, 100 przeciw i 9 wstrzymujących się)^[10] 1 lipca prezydent podpisał ordynację i skierował do sejmu projekty ustaw podtrzymujące wcześniejsze postulaty. Ostateczny koniec sporu wokół ordynacji nastąpił 11 lipca wraz z odrzuceniem przez sejm obydwu propozycji prezydenta^[10].

W wyborach do Sejmu i Senatu obowiązywała ustawa z dnia 28 czerwca 1991 – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 59, poz. 252), która weszła w życie z dniem ogłoszenia (3 lipca)^[7]. Stanowiła ona, iż: „Wybory posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej są powszechne, bezpośrednie, równe i wolne oraz przeprowadzane w głosowaniu tajnym”. Czynne prawo wyborcze (możliwość wybierania) mieli wszyscy obywatele polscy, a także mieszkający przynajmniej przez 5 lat na terenie Polski obywatele innych państw, którzy mieli ukończone 18 lat. Bierne prawo wyborcze (możliwość kandydowania) mieli obywatele polscy, którzy w dniu głosowania mieli ukończone przynajmniej 21 lat i zamieszkiwali w Polsce przez przynajmniej 5 lat. Prawa wyborczego zarówno biernego, jak i czynnego nie miały osoby pozbawione praw publicznych oraz ubezwłasnowolnione. Prawo do głosowania za granicą posiadali tylko obywatele polscy, którzy posiadali prawo wyborcze^[11].

Komitety wyborcze do Sejmu i Senatu

Komitety, które zarejestrowały listy ogólnopolskie kandydatów do Sejmu

	Nr listy	Komitet wyborczy	Lider		Hasła wyborcze
	2	Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy		Waldemar Pawlak	Chłopi na Wiejską
	3	Solidarność Pracy		Andrzej Miłkowski
	7	Chrześcijańska Demokracja		Władysław Siła-Nowicki
	8	Stronnictwo Demokratyczne		Aleksander Mackiewicz
	12	Porozumienie Obywatelskie Centrum		Jarosław Kaczyński
	13	Polskie Stronnictwo Ludowe – Porozumienie Ludowe		Józef Ślisz
	16	Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Policjantów		Andrzej Kosiak
	17	Wyborcza Akcja Katolicka		Wiesław Chrzanowski
	20	Mniejszość Niemiecka		Henryk Kroll
	20	Stronnictwo Narodowe		Józef Więcławek
	30	Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”		Marian Krzaklewski	Partii jest wiele, S jedna
	32	Kongres Liberalno-Demokratyczny		Donald Tusk	Warto głosować na Kongres; Nie bój się jutra
	36	Ruch Chrześcijańsko-Społeczny „Przymierze”		Kazimierz Morawski
	39	Ruch Demokratyczno-Społeczny		Zbigniew Bujak
	41	Konfederacja Polski Niepodległej		Leszek Moczulski	Rozkradanie majątku narodowego
	42	Unia Polityki Realnej		Janusz Korwin-Mikke
	43	Koalicja Polskiej Partii Ekologicznej i Polskiej Partii Zielonych		PPE:? PPZ: Janusz Bryczkowski
	46	Partia Wolności		Kornel Morawiecki
	48	Białoruski KW		Sokrat Janowicz
	49	Blok Ludowo-Chrześcijański		Józef Ślisz (PSL „S”), Artur Balazs (SLCh)
	54	Unia Demokratyczna		Tadeusz Mazowiecki	Jestem za!
	55	Wyborczy Blok Mniejszości		?
	58	Polski Związek Zachodni		?
	60	Sojusz Lewicy Demokratycznej		Aleksander Kwaśniewski	Tak dalej być nie musi; Niech reformy służą ludziom[12]
	61	Partia Chrześcijańskich Demokratów		Krzysztof Pawłowski
	62	Polska Partia Ekologiczna – Zieloni		Jerzy Beer
	63	Polska Partia Przyjaciół Piwa		Janusz Rewiński	Jak wypić to piwo

Wybory do Sejmu I kadencji

W 37 okręgach wyborczych wybierano 391 posłów, zaś 69 mandatów było obsadzanych z list ogólnopolskich^[7].

Listy kandydatów

Okręg wyborczy obejmował od 7 do 17 mandatów; stanowił on – w zależności od liczby mieszkańców – obszar województwa (18 okręgów), obszar 2 bądź 3 województw (14 okręgów), bądź też część obszaru województwa (w województwie warszawskim: m. st. Warszawa oraz pozostała część województwa; w województwie katowickim – okręgi: Sosnowiec, Katowice i Gliwice). Dla zarejestrowania okręgowej listy kandydatów na posłów było wymagane zebranie 5 tysięcy podpisów wyborców zamieszkałych w danym okręgu. Zarejestrowanie list w 5 okręgach (bądź łączne zebranie 50 tysięcy podpisów) upoważniało do dalszego rejestrowania list bez zbierania podpisów. Z wymogu tego były wyłączone komitety wyborcze mniejszości narodowych (wystarczała rejestracja list w 2 okręgach bądź 20 tysięcy podpisów); z zapisu tego skorzystały: Mniejszość Niemiecka, Białoruski Komitet Wyborczy oraz Wyborczy Blok Mniejszości (grupujący obywateli RP pochodzenia litewskiego, ukraińskiego oraz słowackiego)^[13].

Pozostałe 69 (460–391) mandatów obsadzano z list ogólnopolskich; warunkiem uprawniającym do zgłoszenia takiej listy było zarejestrowanie list okręgowych w co najmniej 5 okręgach^[14]. Z tego warunku tego były zwolnione komitety wyborcze mniejszości narodowych. System listy ogólnopolskiej był dysproporcjonalny. Dawał więcej mandatów partiom większym. Natomiast nie dawał ich partiom małym (regionalnym). Dodatkowo obowiązywało głosowanie na listę, a nie na kandydata, co powodowało, że komitety umieszczały na tych listach kandydatów mniej popularnych, ale dla nich istotnych^[15].

Wadą tego typu ordynacji była fragmentaryzacja. Natomiast zaletą brak „głosowania strategicznego przeciwko”^[15].

Podział mandatów

Wyborca zakreślał (stawiał krzyżyk) przy nazwisku preferowanego kandydata. Oddany głos był zaliczany najpierw jako głos na okręgową listę kandydatów; w przypadku, gdy lista uzyskała mandat(y), posłami zostawali kandydaci, na których oddano największą liczbę głosów.
Mandaty w okręgach przyznawano według ordynacji proporcjonalnej, spośród 6980 kandydatów zarejestrowanych na 934 listach. Głosy w okręgach przeliczano na mandaty metodą Hare’a-Niemeyera, nie było przy tym wymagane przekroczenie żadnego progu wyborczego^[16].

Mandaty z list ogólnopolskich (zarejestrowano ich 16) przydzielano proporcjonalnie zmodyfikowaną metodą Sainte-Laguë; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 5% głosów w skali kraju lub zdobyły mandaty w co najmniej 5 okręgach.

Przeliczenie głosów metodą D’Hondta, która była stosowana w późniejszych wyborach, dałoby podobne rezultaty, jednakże ze względu na 5% próg wyborczy do parlamentu weszliby przedstawiciele tylko 10 komitetów^[16].

Okręgi wyborcze

Nr	Siedziba komisji	Obszar	Liczba mandatów
1	Warszawa	Miasto Stołeczne Warszawa	17
2	Legionowo	województwo warszawskie z wyłączeniem M. St. Warszawa	8
3	Płock	województwa płockie i skierniewickie	10
4	Łódź	województwo łódzkie	12
5	Piotrków Trybunalski	województwo piotrkowskie	7
6	Konin	województwo konińskie i sieradzkie	9
7	Radom	województwo radomskie	8
8	Kielce	województwo kieleckie	11
9	Częstochowa	województwo częstochowskie	8
10	Opole	województwo opolskie	10
11	Wrocław	województwo wrocławskie	12
12	Wałbrzych	województwo wałbrzyskie	8
13	Jelenia Góra	województwa jeleniogórskie i legnickie	11
14	Zielona Góra	województwa zielonogórskie i leszczyńskie	11
15	Kalisz	województwo kaliskie	7
16	Toruń	województwa toruńskie i włocławskie	11
17	Bydgoszcz	województwo bydgoskie	11
18	Poznań	województwo poznańskie	14
19	Gorzów Wielkopolski	województwa gorzowskie i pilskie	10
20	Szczecin	województwo szczecińskie	10
21	Koszalin	województwa koszalińskie i słupskie	9
22	Gdańsk	województwo gdańskie	15
23	Olsztyn	województwa olsztyńskie i elbląskie	13
24	Ostrołęka	województwa ostrołęckie, ciechanowskie i łomżyńskie	12
25	Białystok	województwa białostockie i suwalskie	12
26	Siedlce	województwa siedleckie i bialskopodlaskie	10
27	Zamość	województwa zamojskie i chełmskie	7
28	Lublin	województwo lubelskie	10
29	Rzeszów	województwa rzeszowskie i tarnobrzeskie	13
30	Przemyśl	województwa przemyskie i krośnieńskie	9
31	Tarnów	województwo tarnowskie	7
32	Nowy Sącz	województwo nowosądeckie	7
33	Kraków	województwo krakowskie	13
34	Bielsko-Biała	województwo bielskie	9
35	Sosnowiec	cześć województwa katowickiego[17]	10
36	Katowice	część województwa katowickiego[18]	17
37	Gliwice	część województwa katowickiego[19]	13

Listy zblokowane

W ordynacji wyborczej z 1991 wprowadzono osobliwą instytucję blokowania list. Mianowicie, po zarejestrowaniu okręgowych list kandydatów, lecz nie później niż 38. dnia przed dniem wyborów, pełnomocnicy zainteresowanych komitetów wyborczych mogli złożyć wspólne oświadczenie wobec okręgowej komisji wyborczej w sprawie sumowania głosów oddanych w okręgu wyborczym na ich listy jako podstawy łącznego uczestniczenia tych list w podziale mandatów (blokowanie list kandydatów).
Per analogiam dotyczyło to również list ogólnopolskich.
Bloki wyborcze w okręgach wyborczych tworzone były przez:

• Porozumienie Obywatelskie Centrum i NSZZ „Solidarność”,
• Mniejszość Niemiecką i Białoruski Komitet Wyborczy,
• Ruch Powszechnej Własności i Unię Polityki Realnej,
• Stronnictwo Demokratyczne i Ruch Chrześcijańsko-Społeczny,
• Konfederacja Polski Niepodległej, Polski Związek Zachodni, Blok Ludowo-Chrześcijański, Polskę Partię Ekologiczną – Zielonych (w Krakowie dodatkowo – Sojusz Kobiet Przeciw Trudnościom Życia); tym tłumaczy się uzyskanie aż 5 mandatów przez te marginalne ugrupowania.

Wyniki głosowania i wyniki wyborów do Sejmu I kadencji

Frekwencja w wyborach do Sejmu wyniosła 43,20%; głosów nieważnych było 5,63%.
Uprawnionych do głosowania było 27 516 166 osób^[20].
Spośród 111 zarejestrowanych komitetów wyborczych mandaty uzyskało 29 (przy czym 11 komitetów uzyskało po jednym mandacie). Scena polityczna była silnie rozdrobniona szczególnie wśród ugrupowań prawicowych^[21]. Index Rae'a wynosił 0,942, co oznacza skrajną fragmentaryzację^[3], a wskaźnik efektywnej liczby partii wyniósł 13,9 i był najwyższy w Europie^[22]. Znaczna część ugrupowań, które zdobyły miejsca w parlamencie, znajdowała się poza pasem standaryzacji, stąd nie było możliwe przyporządkowanie ich do klasycznych stronnictw parlamentarnych^[21]. Wśród wielu stronnictw dochodziło do animozji personalnych, które prowadziły do braku zgody na koalicję mimo zbieżnych poglądów^[23]. Trzy ugrupowania (SLD, KPN i PSL) były stronnictwami izolowanymi przez pozostałe^[22]. Z tego względu rządu nie stworzył Bronisław Geremek^[24]. Gabinet Jana Olszewskiego powołany 23 grudnia 1991 był rządem mniejszościowym mającym zaplecze składające się z 4 partii i bazę 27%. Rząd Hanny Suchockiej powołany 11 lipca 1992 również był rządem mniejszościowym mającym odpowiednio 7 partii i bazę 30%^[22]. Brak stabilności sceny politycznej spowodował uchwalenie nowej ordynacji, która promowała system dwublokowy^[25].

W innych krajach Europy Środkowej, w wyniku zastosowania progu wyborczego, scena polityczna była mniej rozdrobniona, a przez to bardziej spolaryzowana^[26].

Poniższa tabela zawiera wyniki głosowania w skali kraju (ujęto te jedynie komitety wyborcze, które uzyskały mandaty; dodana nazwa miasta oznacza, iż dany komitet zarejestrował tylko jedną listę w odnośnym okręgu wyborczym).

Wyniki wyborów do Sejmu RP

Wyniki wyborów do Sejmu 1991–2023

Osobny artykuł: Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji (1991–1993).

Zwycięzcy w poszczególnych okręgach w wyborach do Sejmu RP

Zwycięzcy w poszczególnych gminach w wyborach do Sejmu RP

Komitet wyborczy[27]		Głosy		Mandaty
		Liczba	%	Liczba	%
	Unia Demokratyczna	1 382 051	12,32	62	13,48
	Sojusz Lewicy Demokratycznej	1 344 820	11,99	60	13,04
	Wyborcza Akcja Katolicka	980 304	8,74	49	10,65
	Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy	972 952	8,67	48	10,43
	Konfederacja Polski Niepodległej	841 738	7,50	46	10,00
	Porozumienie Obywatelskie Centrum	977 344	8,71	44	9,57
	Kongres Liberalno-Demokratyczny	839 978	7,49	37	8,04
	Porozumienie Ludowe	613 626	5,47	28	6,09
	Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”	566 553	5,05	27	5,87
	Polska Partia Przyjaciół Piwa	367 106	3,27	16	3,48
	Mniejszość Niemiecka	132 059	1,18	7	1,52
	Chrześcijańska Demokracja	265 179	2,36	5	1,09
	Solidarność Pracy	230 975	2,06	4	0,87
	Partia Chrześcijańskich Demokratów	125 314	1,12	4	0,87
	Polski Związek Zachodni	26 053	0,23	4	0,87
	Unia Polityki Realnej	253 024	2,26	3	0,65
	Partia X	52 735	0,47	3	0,65
	Ruch Autonomii Śląska	40 061	0,36	2	0,43
	Stronnictwo Demokratyczne	159 017	1,42	1	0,22
	Ruch Demokratyczno-Społeczny	51 656	0,46	1	0,22
	Ludowe Porozumienie Wyborcze „Piast”[a]	42 031	0,37	1	0,22
	Solidarność 80	28 139[b]	0,25	1	0,22
	Krakowska Koalicja Solidarni z Prezydentem[c]	27 586	0,25	1	0,22
	Związek Podhalan[d]	26 744	0,24	1	0,22
	Wielkopolsce i Polsce[e]	23 188	0,21	1	0,22
	Bydgoska Lista Jedności Ludowej[f]	18 902	0,17	1	0,22
	KW Prawosławnych[g]	13 788	0,12	1	0,22
	Unia Wielkopolan i Lubuszan[h]	11 737[i]	0,08	1	0,22
	Sojusz Kobiet Przeciw Trudnościom Życia[c]	1922	0,02	1	0,22

Pozostałe komitety wyborcze		802 020	7,15	–	–
	Polska Partia Ekologiczna – Zieloni	91 726	0,82	–	–
	Zdrowa Polska – Sojusz Ekologiczny	89 034	0,79	–	–
	Partia Wolności	78 704	0,70	–	–
	Stronnictwo Narodowe	74 082	0,66	–	–
	Koalicja Polskiej Partii Ekologicznej i Polskiej Partii Zielonych	71 043	0,63	–	–
	Blok Ludowo-Chrześcijański	36 665	0,33	–	–
	Ruch Chrześcijańsko-Społeczny „Przymierze”	30 092	0,27	–	–
	Wyborczy Blok Mniejszości	29 428	0,26	–	–
	Koalicja Republikańska	23 506	0,21	–	–
	Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Policjantów	22 444	0,20	–	–
	Rzemiosło i Mała Przedsiębiorczość	14 089	0,13	–	–
	Kongres Rzeczypospolitej Samorządnej	11 955	0,11	–	–
	Koalicja Środowisk Kobiecych	10587	0,09	–	–
	Wojewódzki Komitet Obywatelski[a]	9704	0,09	–	–
	Konfederacja Pracodawców	8446	0,08	–	–
	Lista Prezesa Zbigniewa Morawskiego[h]	8379	0,07	–	–
	Regionalne Forum Wyborcze[j]	7724	0,07	–	–
	Mniejszość Niemiecka – Pojednanie i Przyszłość[k]	6108	0,05	–	–
	Białoruski Komitet Wyborczy	6081	0,05	–	–
	Wielkopolska Koalicja Samorządowa[e]	5939	0,05	–	–
	Niezależni – Przedsiębiorcy[l]	5604	0,05	–	–
	Solidarni Lokatorzy i Emeryci[m]	5497	0,05	–	–
	Nasza Polska – Lista Bezpartyjnych[n]	5472	0,05	–	–
	Radomska Lista Ludowo-Samorządowa[o]	5318	0,05	–	–
	Polska Wspólnota Narodowa – Polskie Stronnictwo Narodowe	5262	0,05	–	–
	Związek Zawodowy Maszynistów PKP	5142	0,05	–	–
	Partia VICTORIA	5000	0,04	–	–
	Osoby Niepełnosprawne, Emeryci i Renciści[e]	4955	0,04	–	–
	Komitety Obywatelskie[d]	4934	0,04	–	–
	Samorządy Gmin[j]	4711	0,04	–	–
	Ruch Powszechnej Własności	4648	0,04	–	–
	Porozumienie Obywatelskie przy Delegaturze „S”[a]	4501	0,04	–	–
	Niezależni Rolnicy „Kłos”[p]	4190	0,04	–	–
	Bezpartyjna Lista Gmin Województwa Radomskiego[o]	4003	0,04	–	–
	Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów O/W Legnica[q]	3958	0,04	–	–
	Stowarzyszenie Rodzin Katolickich[r]	3939	0,04	–	–
	Bezpartyjna Lista Niezależnych[s]	3763	0,03	–	–
	Związki Zawodowe w Obronie Społeczeństwa[t]	3759	0,03	–	–
	Porozumienie Komitetów Obywatelskich[u]	3611	0,03	–	–
	Polska Partia Bezdomnych[n]	3491	0,03	–	–
	Ruch Obrony Samorządności[v]	3354	0,03	–	–
	Samoobrona Rolników[l]	3247	0,03	–	–
	Bóg, Honor, Ojczyzna[o]	3195	0,03	–	–
	Wyborcy Gmin Kurpiowskich[w]	3060	0,03	–	–
	Społeczny Komitet Obrony Praworządności[s]	3007	0,03	–	–
	Lista Niezależnych z Ruchu Zawodowego	2938	0,03	–	–
	Kombatant[x]	2910	0,03	–	–
	„Ojcowizna”[j]	2902	0,03	–	–
	Małopolski Niezależny KW[y]	2786	0,02	–	–
	Region Wrocławski Ponad Podziałami[z]	2743	0,02	–	–
	Regionalny Ruch Komitetów Obywatelskich w Zawierciu[s]	2684	0,02	–	–
	Niezależna Przedsiębiorczość[n]	2632	0,02	–	–
	Partia Konserwatywno-Liberalna	2578	0,02	–	–
	Samorządowy KW[r]	2361	0,02	–	–
	Rzemiosło[aa]	2261	0,02	–	–
	Narodowy KW	2102	0,02	–	–
	Stowarzyszenie 2000[ab]	2044	0,02	–	–
	PETEP Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie[z]	1934	0,02	–	–
	Północno-Wschodnie Stowarzyszenie Rolnicze[ac]	1928	0,02	–	–
	Blok Przemysłu i Środowisk Technicznych[ad]	1914	0,02	–	–
	Polska Partia Dobrobytu[ae]	1892	0,02	–	–
	Ruch Narodowo-Liberalny[m]	1818	0,02	–	–
	Mazowiecka Unia Wyborcza[r]	1793	0,02	–	–
	Stronnictwo Sprawiedliwości Społecznej[z]	1792	0,02	–	–
	Ruch „Ratunek dla Zagłębia”[s]	1658	0,01	–	–
	Społeczno-Wojskowe Forum Wyborcze „Baszta”[n]	1475	0,01	–	–
	Polski Związek Działkowców[n]	1464	0,01	–	–
	Wielkopolanki 91[e]	1345	0,01	–	–
	Samorządność[m]	1119	0,01	–	–
	Grupa Kandydatów Niezależnych[h]	1075	0,01	–	–
	Niezależni’91[af]	1048	0,01	–	–
	„Daj Nam Szansę”[t]	1000	0,01	–	–
	Ruch Nowej Polski[m]	967	0,01	–	–
	Polska Partia Niepodległościowa[r]	831	0,01	–	–
	Pracownicy PeKaPeeS[j]	696	0,01	–	–
	Wolna Inicjatywa Społeczna[aa]	694	0,01	–	–
	Strażacki Społeczny KW[z]	671	0,01	–	–
	Polskie Towarzystwo Charytatywne[k]	608	0,01	–	–

Ogółem		11 218 602	100,00	460	100,00
Głosy nieważne		669 347	5,63
Frekwencja		11 887 949	43,20

• 
  Liczba mandatów
• 
  Zwycięskie komitety wyborcze w okręgach

Podział mandatów i rozkład procentowy poparcia w wyniku wyborów z uwzględnieniem podziału na późniejszą koalicję rządzącą w kolejności: ugrupowania rządowe, opozycja parlamentarna i pozaparlamentarna (komitety, które nie przekroczyły 1% poparcia w skali kraju, potraktowano zbiorczo):

↓
49	44	28	62	60	48	46	37	27	16	7	5
WAK	POC	PL	UD	SLD	PSL	KPN	KLD	NSZZ	PPPP			INNE

↓

WAK

POC

PL

UD

SLD

PSL

KPN

KLD

NSZZ

SP

Wyniki głosowania w skali okręgów

Wszystkie dane wyrażono w procentach.

Okręg	Nazwa														Frekwencja
		UD	SLD	WAK	PSLSP	KPN	PC	KLD	PL	„S”	PPPP	MN	„Piast”	Inni
01 !1	Warszawa I	18,88	13,30	6,70	1,68	4,35	14,29	16,57	0,61	1,45	3,91	0,05	–	18,23	54,68
02 !2	Warszawa II	9,67	8,37	12,91	5,83	6,17	17,19	9,81	4,71	3,94	4,21	–	–	17,19	40,07
03 !3	Płock	8,60	13,30	4,35	22,53	4,88	6,68	4,71	9,35	4,06	3,22	–	–	18,32	35,32
04 !4	Łódź	15,36	17,69	14,22	3,24	6,84	7,16	7,95	0,98	5,26	3,85	–	–	17,44	43,32
05 !5	Piotrków Trybunalski	9,34	11,81	9,62	15,63	8,62	5,43	5,45	9,75	6,63	3,43	–	–	14,27	38,79
06 !6	Konin	8,05	14,17	6,77	19,45	6,00	6,58	4,52	12,18	4,79	3,37	–	–	14,14	38,05
07 !7	Radom	6,95	10,75	17,20	12,27	8,01	5,98	4,64	6,37	5,23	3,17	–	–	19,44	38,03
08 !8	Kielce	8,79	14,75	4,77	18,56	6,92	11,10	5,77	4,36	4,87	2,71	–	–	17,38	39,55
09 !9	Częstochowa	10,16	11,23	7,88	12,86	11,50	7,81	6,44	3,86	5,66	4,54	4,61	–	13,48	44,21
10 !10	Opole	13,68	8,90	4,75	9,80	5,22	6,43	4,96	–	4,36	3,22	26,11	–	12,57	41,71
11 !11	Wrocław	20,77	12,49	8,54	5,32	5,15	11,48	8,30	2,45	4,71	3,14	0,22	–	17,42	45,37
12 !12	Wałbrzych	16,61	14,91	11,13	7,00	6,95	7,77	5,46	3,98	4,62	5,99	–	–	15,58	39,77
13 !13	Jelenia Góra	14,38	13,98	7,55	8,31	7,39	7,02	6,26	4,39	6,04	4,56	–	–	20,11	39,10
14 !14	Zielona Góra	11,56	14,74	11,73	13,95	4,01	7,67	4,31	1,76	3,56	4,02	–	–	22,69	42,10
15 !15	Kalisz	13,57	14,43	7,72	14,31	4,44	5,06	4,24	9,11	5,16	3,61	–	–	18,34	44,34
16 !16	Toruń	12,36	15,03	5,91	9,87	6,23	10,09	8,57	8,35	–	2,83	–	–	20,77	39,02
17 !17	Bydgoszcz	10,36	18,49	6,18	–	6,56	10,27	7,50	4,58	11,50	4,43	–	–	20,14	45,67
18 !18	Poznań	17,40	10,50	7,16	7,53	3,82	4,68	9,82	2,78	4,36	3,98	–	–	27,98	47,72
19 !19	Gorzów Wielkopolski	14,36	16,12	10,01	12,08	5,11	4,93	4,43	5,53	6,27	–	–	–	21,17	41,96
20 !20	Szczecin	16,88	12,50	8,62	5,61	10,66	4,01	7,46	6,48	5,57	3,55	0,30	–	18,37	42,16
21 !21	Koszalin	13,14	13,78	4,33	10,51	5,76	5,61	5,31	3,32	5,43	3,74	–	–	29,06	40,07
22 !22	Gdańsk	10,05	7,42	9,48	4,27	6,49	6,53	16,95	3,08	14,23	3,30	–	–	18,19	50,09
23 !23	Olsztyn	11,59	12,82	6,69	11,44	5,33	9,24	6,92	3,44	4,66	4,44	–	–	23,42	39,42
24 !24	Ostrołęka	4,79	10,94	21,00	14,86	3,78	5,45	3,49	12,65	3,60	2,98	–	–	16,44	36,36
25 !25	Białystok	7,39	17,83	14,00	6,24	3,91	10,57	4,50	6,83	3,50	3,18	–	–	22,06	41,13
26 !26	Siedlce	4,34	10,51	11,15	17,40	4,74	9,09	2,74	23,45	2,94	2,83	–	–	10,82	38,75
27 !27	Zamość	6,87	17,42	9,10	14,71	7,44	8,64	2,08	18,78	4,02	–	–	–	10,96	41,00
28 !28	Lublin	9,16	13,40	8,90	9,25	14,15	11,04	5,32	11,33	4,44	–	–	–	13,04	41,54
29 !29	Rzeszów	6,27	8,43	11,31	13,36	9,06	8,94	2,58	13,90	7,44	2,61	–	–	16,09	45,53
30 !30	Przemyśl	9,53	6,70	10,33	16,74	10,11	11,79	3,24	13,19	4,23	–	0,18	–	13,95	46,47
31 !31	Tarnów	11,42	5,18	7,05	–	10,89	13,19	4,84	–	–	2,51	–	19,16	25,76	50,28
32 !32	Nowy Sącz	8,03	3,46	9,74	7,42	7,45	16,15	4,07	13,25	–	1,99	0,16	–	28,30	52,54
33 !33	Kraków	21,06	7,72	7,02	5,85	17,06	8,66	7,87	2,59	–	2,50	–	–	19,66	48,15
34 !34	Bielsko-Biała	13,68	6,83	14,63	6,99	8,58	9,03	7,61	–	8,06	3,87	–	–	20,72	50,00
35 !35	Sosnowiec	11,21	19,41	4,56	6,55	13,33	5,62	5,87	0,84	6,12	5,26	–	–	21,22	44,37
36 !36	Katowice	14,10	9,54	3,77	1,74	9,71	6,80	14,09	–	8,39	4,16	3,65	–	24,05	40,01
37 !37	Gliwice	12,40	7,92	5,09	3,14	10,95	8,57	9,61	0,84	6,66	3,82	7,57	–	23,42	40,87
Polska		12,32	11,99	8,74	8,67	7,50	8,71	7,49	5,47	5,05	3,27	1,18	0,37		43,20

Podział mandatów w skali okręgów

Okręg	Nazwa														Łącznie
		UD	SLD	WAK	PSLSP	KPN	PC	KLD	PL	„S”	PPPP	MN	„Piast”	Inni
01 !1	Warszawa I	3	2	1	–	1	3	3	–	–	1	–	–	3	17
02 !2	Warszawa II	1	1	1	1	1	2	1	–	–	–	–	–	–	8
03 !3	Płock	1	1	1	2	1	1	1	1	1	–	–	–	–	10
04 !4	Łódź	2	2	2	1	1	1	1	–	1	1	–	–	–	12
05 !5	Piotrków Trybunalski	1	1	1	1	1	–	1	1	–	–	–	–	–	7
06 !6	Konin	1	1	1	2	1	1	–	1	1	–	–	–	–	9
07 !7	Radom	1	1	2	1	1	1	–	1	–	–	–	–	–	8
08 !8	Kielce	1	2	1	2	1	1	1	1	1	–	–	–	–	11
09 !9	Częstochowa	1	1	1	1	1	1	1	–	–	–	1	–	–	8
10 !10	Opole	1	1	1	1	1	1	1	–	–	–	3	–	–	10
11 !11	Wrocław	3	2	1	1	1	1	1	–	1	1	–	–	–	12
12 !12	Wałbrzych	1	1	1	1	1	1	1	–	–	1	–	–	–	8
13 !13	Jelenia Góra	2	2	1	1	1	1	1	–	1	1	–	–	–	11
14 !14	Zielona Góra	1	2	1	2	1	1	1	–	–	1	–	–	1	11
15 !15	Kalisz	1	1	1	1	1	–	–	1	1	–	–	–	–	7
16 !16	Toruń	1	2	1	1	1	1	1	1	–	–	–	–	2	11
17 !17	Bydgoszcz	1	2	1	–	1	1	1	1	1	–	–	–	2	11
18 !18	Poznań	2	2	1	1	1	1	1	–	1	1	–	–	3	14
19 !19	Gorzów Wielkopolski	1	2	1	1	1	1	–	1	1	–	–	–	1	10
20 !20	Szczecin	2	1	1	1	1	–	1	1	1	–	–	–	1	10
21 !21	Koszalin	1	1	–	1	–	1	1	–	1	–	–	–	3	9
22 !22	Gdańsk	2	1	2	1	1	1	3	1	2	1	–	–	–	15
23 !23	Olsztyn	2	2	1	2	1	1	1	–	1	1	–	–	1	13
24 !24	Ostrołęka	1	1	3	2	1	1	–	2	–	–	–	–	1	12
25 !25	Białystok	1	2	2	1	1	1	1	1	–	–	–	–	2	12
26 !26	Siedlce	1	1	1	2	1	1	–	3	–	–	–	–	–	10
27 !27	Zamość	1	1	1	1	1	1	–	1	–	–	–	–	–	7
28 !28	Lublin	1	1	1	1	2	1	1	1	1	–	–	–	–	10
29 !29	Rzeszów	1	1	2	2	1	1	–	2	1	–	–	–	2	13
30 !30	Przemyśl	1	1	1	2	1	1	–	1	1	–	–	–	–	9
31 !31	Tarnów	1	1	1	–	1	1	–	–	–	–	–	1	1	7
32 !32	Nowy Sącz	1	–	1	1	1	1	–	1	–	–	–	–	1	7
33 !33	Kraków	3	1	1	1	2	1	1	–	–	–	–	–	3	13
34 !34	Bielsko-Biała	1	1	1	1	–	1	1	–	1	1	–	–	1	9
35 !35	Sosnowiec	1	2	–	1	2	1	1	–	1	1	–	–	–	10
36 !36	Katowice	2	2	1	–	1	1	2	–	2	1	1	–	4	17
37 !37	Gliwice	2	1	1	–	1	1	1	–	1	1	1	–	3	13
Razem		51	50	42	41	38	37	31	23	23	13	6	1	35	391
Lista ogólnopolska		11	10	7	7	8	7	6	5	4	3	1	–	–	69
Polska		62	60	49	48	46	44	37	28	27	16	7	1	35	460

Wyniki wyborów do Senatu RP

Osobny artykuł: Senatorowie II kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (1991–1993).

Zwycięzcy w poszczególnych okręgach w wyborach do Senatu RP

Rozkład mandatów

Komitet wyborczy[28][29]		Głosy			Mandaty[30]
		Liczba	%	+/−	Liczba	+/−
	Unia Demokratyczna	3 764 156	16,42	–	21	–
	Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”	2 219 160	9,68	–	11	–
	Porozumienie Obywatelskie Centrum	2 071 045	9,04	–	9	–
	Wyborcza Akcja Katolicka	2 012 308	8,78	–	9	–
	Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy	1 718 918	7,50	–	8	–
	Porozumienie Ludowe	886 562	3,87	–	7	–
	Kongres Liberalno-Demokratyczny	1 497 718	6,53	–	6	–
	Sojusz Lewicy Demokratycznej	2 431 178	10,61	–	4	–
	Konfederacja Polski Niepodległej	1 071 364	4,67	–	4	–
	Partia Chrześcijańskich Demokratów	507 722	2,22	–	3	–
	Chrześcijańska Demokracja	267 335	1,17	–	1	–
	Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie	155 694	0,68	–	1	–
	Inicjatywa na rzecz Łodzi	113 568	0,50	–	1	–
	Ludowe Porozumienie Wyborcze „Piast”	92 737	0,40	–	1	–
	Konfederacja Komitetów Obywatelskich	92 719	0,40	–	1	–
	Mniejszość Niemiecka	82 031	0,36	–	1	–
	Narodowy KW	71 261	0,31	–	1	–
	KW do Senatu Zbigniewa Romaszewskiego	63 378	0,28	–	1	–
	Regionalne Forum Wyborcze	62 996	0,27	–	1	–
	Klub Inteligencji Katolickiej	59 154	0,26	–	1	–
	KW Krzysztofa Horodeckiego	53 632	0,23	–	1	–
	KW Henryka Stokłosy	45 859	0,20	–	1
	KW Jerzego Madeja	43 979	0,19	–	1	–
	Niezależny KW	40 077	0,17	–	1	–
	Unia Wielkopolan	36 501	0,16	–	1	–
	KW „Kandydat Niezależny”	34 323	0,15	–	1	–
	Komitet Obywatelski powołany z inicjatywy „Solidarności”	22 866	0,10	–	1	–
	Regionowi i Polsce	21 600	0,09	–	1	–
	Stronnictwo Demokratyczne	453 721	1,98	–	–	–
	Partia X	417 857	1,82	–	–	–
	Unia Polityki Realnej	371 891	1,62	–	–	–
	Związek Podhalan	69 954	0,31	–	–	–
	Solidarność Pracy	60 243	0,26	–	–	–
	Polski Związek Zachodni	56 743	0,25	–	–	–
	Bydgoska Lista Jedności Ludowej	54 590	0,24	–	–	–
	Wielkopolsce i Polsce	39 681	0,17	–	–	–
	KW Prawosławnych	27 559	0,12	–	–	–
Pozostałe komitety wyborcze		1 829 286	7,98	–	–	–
Razem		–	100,00	–	100	–
Głosy ważne		11 474 846	96,53
Głosy nieważne		413 019	3,47	–
Frekwencja		11 887 865	43,20	–

↓
9	9	7	21	11	8	6	4	4	3	1	1	1	1	1	1	1	1	10
POC	WAK	PL	UD	NSZZ	PSL	KLD	SLD	KPN										KW

POC

WAK

PL

UD

NSZZ

PSL

KLD

SLD

KPN

SD

X

Zobacz multimedia związane z tematem: Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku

Skutki wyborów

Największe poparcie w skali kraju zdobyła Unia Demokratyczna. Przewaga partii nie pozwoliła na wyłonienie rządu. Wobec dużego rozdrobnienia sceny politycznej, prezydent rozpoczął konsultacje w sprawie utworzenia rządu. Pierwszym politykiem który udał się do prezydenta był lider UD – Jacek Kuroń. Prezydent wysunął propozycję objęcia funkcji premiera i zaoferował Jackowi Kuroniowi stanowisko wicepremiera. Kolejne konsultacje z liderami ugrupowań spowodowały upadek tej koncepcji. Prezydent udzielił poparcia kolejno Janowi Krzysztofowi Bieleckiemu i Bronisławowi Geremkowi. Utworzenie koalicji utrudniała izolacja Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Unii Demokratycznej^[31]. Pierwszy po wyborach gabinet został powołany 23 grudnia 1991, premierem został Jan Olszewski^[32].

Upamiętnienie

W 30. rocznicę wyborów wprowadzono do obiegu monetę 10-złotową^[33].

Zobacz też

• Sejm RP I kadencji
• Senat RP II kadencji
• Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji
• Senatorowie II kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

Uwagi

1. Okręg wyborczy nr 31.
2. W tym pod nazwą NSZZ „Solidarność 80” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego (11 297 głosów) i NSZZ Solidarność 80 im. ks. J. Popiełuszki (4073 głosy).
3. Okręg wyborczy nr 33.
4. Okręg wyborczy nr 32.
5. Okręg wyborczy nr 18.
6. Okręg wyborczy nr 17.
7. Okręg wyborczy nr 25.
8. Okręg wyborczy nr 14.
9. W tym liczba głosów oddanych na Unię Wielkopolan (2718 głosów).
10. Okręg wyborczy nr 29.
11. Okręg wyborczy nr 36.
12. Okręg wyborczy nr 21.
13. Okręg wyborczy nr 4.
14. Okręg wyborczy nr 22.
15. Okręg wyborczy nr 7.
16. Okręg wyborczy nr 15.
17. Okręg wyborczy nr 13.
18. Okręg wyborczy nr 3.
19. Okręg wyborczy nr 35.
20. Okręg wyborczy nr 1.
21. Okręg wyborczy nr 5.
22. Okręg wyborczy nr 37.
23. Okręg wyborczy nr 24.
24. Okręg wyborczy nr 30.
25. Okręg wyborczy nr 34.
26. Okręg wyborczy nr 11.
27. Okręg wyborczy nr 28.
28. Okręg wyborczy nr 16.
29. Okręg wyborczy nr 23.
30. Okręg wyborczy nr 6.
31. Okręg wyborczy nr 8.
32. Okręg wyborczy nr 2.

Przypisy

1. Dz.U. z 1991 r. nr 60, poz. 254.
2. Antoszewski 2002 ↓, s. 60.
3. Kowalczyk i Sielski 2005 ↓, s. 13.
4. Paszkiewicz 2000 ↓, s. 178.
5. Dudek 2013 ↓, s. 150.
6. Bożyk 2006 ↓, s. 41.
7. Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 63.
8. Dudek 2013 ↓, s. 151.
9. Dudek 2013 ↓, s. 152.
10. Dudek 2013 ↓, s. 153.
11. Dz.U. z 1991 r. nr 59, poz. 252.
12. PrzemysławP. Woliński PrzemysławP., Transformacja Sojuszu Lewicy Demokratycznej – od koalicji wyborczej do partii politycznej [pdf], „Świat Idei i Polityki”, 2, 2002, s. 27–48.
13. Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 64.
14. Dudek 2013 ↓, s. 183.
15. Antoszewski 2002 ↓, s. 63.
16. Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 65.
17. Miasta: Będzin, Bukowno, Chrzanów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Jaworzno, Libiąż, Łazy, Ogrodzieniec, Olkusz, Poręba, Siewierz, Sławków, Sosnowiec, Trzebinia, Wolbrom, Zawiercie, Gminy: Babice, Bobrowniki, Bolesław, Chrzanów, Klucze, Libiąż, Łazy, Mierzęcice, Ogrodzieniec, Olkusz, Pilica, Psary, Siewierz, Tąpkowice, Trzebinia, Wolbrom, Żarnowiec.
18. Miasta: Bieruń, Bytom, Chorzów, Katowice, Lędziny, Łaziska Górne, Mikołów, Mysłowice, Piekary Śląskie, Ruda Śląska, Siemianowice, Świętochłowice, Tychy, Zabrze.
19. Pozostałe miasta i gminy.
20. Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z 31 października 1991 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych 27 października 1991 r., „Rzeczpospolita” z 4 listopada 1991.
21. Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 36.
22. Kowalczyk i Sielski 2005 ↓, s. 14.
23. Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 38.
24. Dudek 2007 ↓, s. 178.
25. Kowalczyk i Sielski 2005 ↓, s. 16.
26. Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 66.
27. M.P. z 1991 r. nr 41, poz. 288.
28. M.P. z 1991 r. nr 41, poz. 287.
29. Informacje o kandydatach.
30. StanisławS. Gebethner StanisławS., Instytut Studiów Politycznych (Polska AkademiaI.S.P.(P.A. Nauk) Instytut Studiów Politycznych (Polska AkademiaI.S.P.(P.A., Wybory parlamentarne 1991 i 1993 a polska scena polityczna, Dalsze pozycje po wyszukaniu w książce kolejno: „(poc) 9”, „Demokracja 1”, „Unia Wielkopolan”, „Madeja 1”, Wyd. Sejmowe, 1995, s. 38, ISBN 978-83-7059-193-9.

    • Różnice w nazwach komitetów jednomandatowych:
      • Baranowski – Inicjatywa na rzecz Łodzi
      • Chojnacki – Niezależny KW
      • Jagodziński – KW „Kandydat Niezależny”
      • Juszkiewicz – Komitet Obywatelski powołany z inicjatywy „Solidarności”.
31. Dudek 2013 ↓, s. 188.
32. Dudek 2013 ↓, s. 192.
33. Zarządzenie nr 25/2021 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 28 września 2021 r. w sprawie ustalenia wzoru, próby, masy i wielkości emisji monety o wartości nominalnej 10 zł, upamiętniającej 30-lecie pierwszych wolnych wyborów parlamentarnych (M.P. z 2021 r. poz. 899).

Bibliografia

• Andrzej Antoszewski (red.): Demokratyzacja w III Rzeczpospolitej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
• Stanisław Bożyk: Partie polityczne a Sejm RP. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2006.
• Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2005. Kraków: Wydawnictwo ARCANA, 2007, s. 178. ISBN 83-89243-29-6.
• Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013. ISBN 978-83-240-2130-7.
• Krzysztof Kowalczyk, Jerzy Sielski: Polskie partie i ugrupowania parlamentarne. Toruń: Adam Marszałek, 2005.
• Marek Migalski, Waldemar Wojtasik, Marek Mazur: Polski System Partyjny. Warszawa: PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14845-4. OCLC 189683839.
• Krystyna Paszkiewicz: Partie i koalicje polityczne III Rzeczypospolitej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000. ISBN 83-229-2051-2.