Wachlarzykowate (Crambidae) – rodzina motyli z nadrodziny Pyraloidea , obejmuje ponad 10 000 opisanych gatunków w 1017 rodzajach i 15 podrodzinach.
Występowanie
Wachlarzykowate są obecne niemal na całym świecie, zwłaszcza w strefach umiarkowanych[3]. Poza Europą stwierdzono je także w Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii[3]. Gąsienica kopalnego gatunku Baltianania yantarnia została znaleziona w Rosji, w bursztynie bałtyckim pochodzącym z priabonu[4].
Morfologia
Przynależność do rodziny wachlarzykowatych najłatwiej wykazać na podstawie chetotaksji gąsienic[5] (obecność jednej lub dwu szczecinek L na 9. segmencie odwłoka[6]) oraz po budowie narządów tympanalnych u osobników dorosłych[5]. Narządy te są typu „otwartego”[6], z obecnym praecinctorium[6]. Inną cechą rozpoznawczą jest m.in. wolna żyłka R5 na przednich skrzydłach[7].
Motyle małe lub średniej wielkości[8], na ogół o jasnym ubarwieniu, najczęściej w odcieniach brązu, żółci i bieli, czasem z metalicznymi plamkami[8]. Wielu przedstawicieli rodziny wyposażonych w wąskie przednie skrzydła[8] składa je w sposób mogący się kojarzyć ze składaniem wachlarza, gdy tylne skrzydła są szersze niż przednie[9]. U większości gatunków obecne przyoczka[8], głaszczki wargowe długie i wyprostowane[8], głaszczki szczękowe dobrze wykształcone[8]. Jaja kształtu melona, żeberkowane bądź gładkie[10]. Gąsienice gładkie, słabo owłosione[10].
Tryb życia
Gąsienice są głównie endofagami, tj. żerują wewnątrz roślin[11]. Wachlarzykowate żerują na bardzo wielu gatunkach roślin należących do różnych rodzin, przede wszystkim na wiechlinowatych[3]; greckie słowo crambos, od którego pochodzi naukowa nazwa rodziny, oznacza „suchy”, „wysuszony”, co nawiązuje zapewne do suchych trawiastych habitatów zamieszkiwanych przez wachlarzykowate[12]. Natomiast np. przedstawiciele podrodziny Glaphyriinae żerują głównie na kapustowatych i kaparowatych[13]. Hoploscopinae i Musotiminae żerują na paprociach[13]. Wiele gatunków żeruje blisko korzeni[3] bądź wewnątrz łodyg[3] roślin żywicielskich. Niekiedy powodują poważne szkody w rolnictwie w przypadku żerowania np. na owsie czy kukurydzy[3]. Gąsienice m.in. drążą tunele w łodygach, które wyściełają oprzędem[10]. Poczwarki otoczone kokonem w tychże tunelach[10]. Dorosłe osobniki latają w okolicy zachodu Słońca[10], ale także w ciągu dnia[14][10]. Lot często jest krótki i kończy się ukryciem np. na łodydze trawy[15].
Naturalnymi wrogami wachlarzykowatych są m.in. chrząszcze (np. Calosoma calidum[16]), parazytoidalne błonkówki i muchówki[16], owadożerne ptaki (np. piwik leśny[16]). Gąsienice Omphisa fuscidentalis żerujące na bambusie są spożywane m.in. w Chinach i Tajlandii[17].
Systematyka
Karol Linneusz umieścił przedstawicieli rodziny w rodzaju Tinea[16], podobnie postąpił Jacob Hübner[18]. Johan Christian Fabricius opisał rodzaj Crambus w 1798 roku[18]. Rodzina została opisana w 1810 roku przez Pierre’a-André Latreille’a w dziele pt. Considérations générales sur l'ordre naturel des animaux composant les classes des crustacés, des arachnides, et des insectes[19]. Pomimo tego np. James Francis Stephens uznawał przedstawicieli wachlarzykowatych za molowate[20].
Rodzina należy do nadrodziny Pyraloidea[6], wykazano monofiletyzm wobec rodziny omacnicowatych[6]. Rodzina obejmuje 10347 gatunków ujętych w 1017 rodzajach (stan na 2021 rok)[11]. Najliczniejsze rodziny to: Spilomelinae (4132 gatunki)[21], Crambinae (2066 gatunków)[11], Pyraustinae (1249 gatunków)[21]. Rodzajem typowym rodziny jest Crambus[19]. W Polsce występują co najmniej 152 gatunki z tej rodziny[22].
Podział na podrodziny:
Galeria
- Gąsienica Diatraea crambidoides
- Gąsienice Saucrobotys futilalis
- Poczwarka Saucrobotys futilalis
- Elophila nymphaeata (Acentropinae), Rosja
- Chilo suppressalis (Crambinae), Tajwan
- Crambus silvella
- Glaphyria sesquistrialis (Glaphyriinae), USA
- Phanomorpha dapsilis (Heliothelinae), Australia
- Hoploscopa matheae (Hoploscopinae), Malezja
- Diplopseustis perieresalis (Lathrotelinae), Nowa Zelandia
- Linosta centralis (Linostinae), Kostaryka
- Midila quadrifenestrata (Midilinae), Gujana Francuska
- Musotima ochropteralis (Musotiminae), Australia
- Cyneda zębata (Odontiinae), Rosja
- Przezierka pokrzywianka, (Pyraustinae), Wielka Brytania
- Donacaula forficella (Schoenobiinae), Rosja
- Scoparia pyralella (Scopariinae), Wielka Brytania
- Aethaloessa calidalis (Spilomelinae), Indie
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.