Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Ulica Stalowa we Wrocławiu
ulica we Wrocławiu na osiedlu Gajowice Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Ulica Stalowa – ulica położona we Wrocławiu na osiedlu Gajowice, w dawnej dzielnicy Fabryczna[1][2][3][4]. Ulica ma 1128 m długości[1]. Biegnie od ulicy Kruczej do torów kolejowych zamykających północny kraniec ulicy[1][2], którymi przebiegają linie kolejowe: LK 273, LK 274, LK 757, LK 760, LK 761[5]. W początkowym i końcowym biegu ulicy znajdują się między innymi zachowane kamienice oraz inne budynki wpisane do gminnej ewidencji zabytków, w szczególności przy skrzyżowaniu z ulicą Grabiszyńską schron przeciwlotniczy dla ludności cywilnej z lat 1940–1941[6].
Remove ads
.jpg)
Remove ads
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Ulica przebiega przez obszar osiedla Gajowice, który został włączony do miasta w 1868 r.[4] Biegła tu droga do dawnej wsi Grabiszyn (położonej ówcześnie wzdłuż dzisiejszej ulicy Grabiszyńskiej na odcinku od ulicy Bzowej do ulicy Klecińskiej), o której najstarszy zapis pochodzi z 1465 r., a we wzmiance z 1499 r. nazwana była drogą grabiszyńską. Za ulicę uznano ją w 1823 r.[7][8] Przy południowym krańcu współczesnej ulicy Stalowej natomiast znajdowało się niegdyś tzw. Kwaśne Źródło – Sauerbrunn[b], wzmiankowane już w 1806 r., a użytkowane rekreacyjnie do 1945 r. Znajdował się tu między innymi staw z wypożyczalnią łódek – Park przy Kwaśnym Źródle[9][10][11]. Stosunkowo późno, na śladzie dawnej drogi gruntowej, wytyczono tu trzeci, ostatni odcinek ulicy Kruczej[12]. Odcinek ulicy Stalowej, jako Kopischstrasse, w rejonie ulicy Grabiszyńskiej, widoczny jest już na planie z 1901 r.[10]
Zabudowa Gajowic w rejonie Stalowej, w części północnej, realizowana była dopiero w pierwszej połowie XX wieku. Powstały tu budynki, w tym kamienice czynszowe, w zabudowie pierzejowej[4][6][8]. W pierwszej kolejności powstała zabudowa odcinka północnego od ulicy Grabiszyńskiej do torów kolejowych[6][13]. W kolejnych latach nastąpiła zabudowa odcinka południowego od ulicy Kruczej do Kwaśnej. Zabudowa ta realizowana w latach 1925-1936 wzdłuż ulicy Kruczej i przy ulicach przyległych, obejmowała między innymi osiedle Sauerbrunn-Viertel (Kwaśne Źródło), zbudowanego według projektu Hermanna Wahlicha i Heinricha Rumpla z 1928 r.[6][12][13][14][15][16] Odcinek środkowy ulicy łączący wyżej opisane powstał po 1932 r.[11][13]
W 1943 r.[17] (lub w latach 1940–1941[6]) przy skrzyżowaniu z ulicą Grabiszyską zbudowano schron przeciwlotniczy dla ludności cywilnej[6][17]. Projektantami obiektu byli Richard Konwiarz[6][17][18] i Rudolf Stein[17][19]. Jego architektura inspirowana była budowlą więzienia dla kobiet w Würzburgu projektu Petera Speetha z 1809 r. Powstał tu pięciokondygnacyjny budynek na planie litery "L" z przylegającą częścią mieszkalną oraz gospodarczą, zwieńczony dachem o przekroju trapezowym. Elewacja posiada boniowanie w przyziemiu i narożnikach okalające poszczególne elewacje rozczłonkowane regularnie rozmieszczonymi otworami wentylacyjnymi. Środkowe wejście nawiązuje formą do monumentalnej bramy fortecznej. W latach 70. XX wieku niekorzystnie obniżono dach oraz zamurowano wejście środkowe[17]. W latach 2008–2010 przeprowadzono przebudowę budowli obronnej (schronu) na budynek usługowy z przeznaczeniem na Archiwum Urzędu Miejskiego[20].
W wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu. Zachowała się jednak część kamienic i budynków po północnej stronie ulicy Grabiszyńskiej oraz w rejonie ulicy Kruczej, w tym część osiedla Sauerbrunn-Viertel. W tym drugim przypadku mniejsza liczba zniszczonych budynków wynikała z faktu, iż ta część miasta została zdobyta przez Armię Czerwoną stosunkowo wcześnie, bo już w lutym 1945 r., a kolejne walki skutkowały zniszczeniami w dalej części miasta[4][8][12][21][22].
Po wojnie, w 1945 r. zasypano kwaśne źródło ze stawem[c][9]. Na miejscu dawnego ogrodu napływający do miasta nowi mieszkańcy zaczęli zakładać i uprawniać bez żadnych ram organizacyjnych różnej wielkości ogrody. Dopiero w 1949 r. powołano Pracowniczy Ogród Działkowy „Gajowice”[23]. W latach 60. XX wieku zrealizowano budowę osiedla mieszkaniowego – Osiedle Gajowice, na wolnych terenach po zniszczonej zabudowie przedwojennej, także zabudowie plombowej. Zabudowa ta sięga ulicy Stalowej, a w rejonie ulicy Oprowskiej dochodzi do placu Srebrnego[4][21][24][25]. Zbudowano budynki mieszkalne o pięciu i jedenastu kondygnacjach nadziemnych, a w rejonie ulicy Stalowej, Grochowej i Icchaka Lejba Pereca zespół szkół o lekkiej i nowoczesnej architekturze (Zespół budynków szkolnych przy ulicy Grochowej 36-38 we Wrocławiu)[21]. Ulica Grabiszyńska stała się jedną z głównych arterii komunikacyjnych miasta[7].
W latach 2010–2011 zrewitalizowano wnętrze międzyblokowe Stalowa, Brązowa, Spiżowa[26], a w latach 2015–2017 wybudowano nową trasę rowerową wzdłuż ulicy Grabiszyńskiej[27].
Remove ads
Nazwy
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
Nazwa niemiecka ulicy Kopischstrasse upamiętniała Augusta Kopischa, urodzonego 26.05.1799 r. we Wrocławiu, zmarłego 6.02.1853 r. w Berlinie, wrocławskiego poetę i malarza[28]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 12 z 7.03.1946 r.[1]
Układ drogowy
Podsumowanie
Perspektywa
Do ulicy Żelaznej przypisana jest droga gminna o długości 1128 m (numer drogi 106264D, numer ewidencyjny drogi G1062640264011)[1][29]. Część ulicy od ulicy Grabiszyńskiej do torów kolejowych ma przypisaną klasę dojazdową[30][31].
Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi:
Ulica położona jest na działkach ewidencyjnych o łącznej powierzchni 25 150 m2, wg poniższego zestawienia:
Współcześnie ulica na odcinku od ulicy Grabiszyńskiej do torów kolejowych znajduje się w strefie ograniczonej prędkości 30 km/h[55]. Ten odcinek ulicy, jak i przyległe ulice, wskazana jest dla ruchu rowerowego. Są one połączone ze ścieżkami rowerowymi biegnącymi wzdłuż ulicy Grabiszyńskiej[47][56][57]. Przy skrzyżowaniu z tą ulicą znajduje się stacja roweru miejskiego[47][56]. Ponadto wskazuje się tę ulicę na odcinku od ulicy Kruczej do ulicy Grabiszyńskiej jako szkielet przestrzeni publicznej osiedla[58], a na pozostałym odcinku jako istotną dla spójności przestrzeni publicznej osiedla[59].
Przystanki autobusowe i tramwajowe położone przy skrzyżowaniu ulicy Stalowej i Grabiszyńskiej noszą nazwę "Stalowa", a przystanki autobusowe przy skrzyżowaniu z Kruczą noszą nazwę "Krucza (Mielecka)". Ulicą Stalową w ramach komunikacji miejskiej przebiegają linie autobusowe na odcinku od ulicy Grochowej do ulicy Grabiszyńskiej[47]. Do lat 90. XX wieku ulicą Stalową, od ulicy Icchaka Lejba Pereca od Kruczej przebiegała linia autobusu pośpiesznego "C" w jednym kierunku[60][61].
Na całej ulicy jezdnia posiada nawierzchnię z granitowej kostki brukowej, z wyłączeniem krótkich odcinków przy skrzyżowaniu z ulicą Grabiszyńską, gdzie wykonano nawierzchnię z masy bitumicznej[62][63].
Remove ads
Zabudowa i zagospodarowanie
Podsumowanie
Perspektywa
Zabudowa ulicy Stalowej, od ulicy Kruczej do ulicy Kwaśnej obejmuje przedwojenne budynki o trzech lub czterech kondygnacjach nadziemnych i budynek współczesny pod numerem 6a i 6b[6][12][13][14][29][64]. Dalej po zachodniej stronie ulicy rozciąga się teren Rodzinnych Ogrodów Działkowych "Gajowice" na powierzchni ponad 11 ha[65][66][67][68] oraz przychodnia GRABISZYN[69][70] (budynek o powierzchni zabudowy 600 m²[71]), zaś po zachodniej stronie pięciokondygnacyjna zabudowa mieszkalna z lat 60. XX wieku, od ulicy Kwaśniej do Pereca, a dalej teren szkoły w kwartale ulic: Stalowej, Grochowej i Pereca. Za tymi obiektami, do ulicy Grabiszyńskiej znajduje się kolejna zabudowa osiedla Gajowice z lat 60. XX wieku, w tym pięcio- i jedenastokondygnacyjne budynki mieszkalne[4][21][29][64][72].
Po przeciwnej stronie ulicy Grabiszyńskiej znajduje się dawny schron o pięciu kondygnacjach nadziemnych i powierzchni zabudowy wynoszącej 609 m²[6][29][73], a obecnie Archiwum Miejskie[6][29], po stronie zachodniej ulicy. Natomiast po stronie wschodniej położony jest wolnostojący budynek mieszkalno-usługowy[6], część położona przy ulicy Stalowej 63 o jedenastu kondygnacjach nadziemnych i powierzchni zabudowy 254 m²[29][74] (druga część budynku przy ulicy Spiżowej 2 ma powierzchnię zabudowy 367 m²[75]). Dalej zabudowa ulicy obejmuje po oby stronach ulicy pierzeje z zachowanymi budynkami mieszkalnymi i powojenną zabudową mieszkalną i mieszkalno-usługową od jednej do pięciu kondygnacji nadziemnej[6][29][64]. Ulica kończy się przy torach kolejowych i zespole garaży jednokondygnacyjnych, jednostanowiskowych[5][29][64].
Ulica przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej od 119,0 do 121,6 m n.p.m.[76]
Remove ads
Zieleń
Tereny zieleni w otoczeniu ulicy Stalowej:
- Wnętrze przy ul. Stalowej (wnętrze z zielenią, ważny dziedziniec, ogród), za budynkiem przy ulicy Stalowej 1-7[77]
- ROD "Gajowcie" (obszar standardu zieleni, rodzinny ogród działkowy)[65][66][68], o powierzchni 111.637 m²[e][67]
- Zieleń międzyblokowa przy ul. Oporowskiej (wnętrze z zielenią, ważny dziedziniec, ogród), za budynkami przy ulicy Grochowej 29-31 i Oporowskiej 14-16[78]
- Dziedziniec przy ul. Spiżowej (wnętrze z zielenią, ważny dziedziniec, ogród), za budynkami przy ulicy Stalowej 65-77[79]
- Dziedziniec przy ul. Stalowej (wnętrze z zielenią, ważny dziedziniec, ogród), za budynkami przy ulicy Stalowej 79-93[80].
Remove ads
Demografia
Ulica przebiega przez kilka rejonów statystycznych o wysokim stopniu zaludnienia przy czym dane pochodzą z 31.12.2019 r.[81]
Remove ads
Ochrona i zabytki
Podsumowanie
Perspektywa
Obszar, przez który przebiega ulica Stalowa na odcinku od ulicy Grabiszyńskiej do torów kolejowych, objęty jest ochroną w ramach dzielnicy Gajowice[82][83][84]. Dla tego obszaru ochronie podlega przede wszystkim historyczny układ urbanistyczny kształtowany od lat 90. XIX wieku i w końcu XIX wieku do 1945 r.[84][85] Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
Ponadto położony po stronie zachodniej ulicy, przy odcinku od ulicy Oporowskiej do ulicy Grabiszyńskiej, zespół mieszkaniowy „Gajowice” został uznany za dobro kultury współczesnej[125][126][127]. Podobnie za dobro kultury współczesnej został uznany zespół budynków szkolnych przy ulicy Grochowej 36-38 we Wrocławiu[128].
Remove ads
Osiedle kompletne
Podsumowanie
Perspektywa
Ulica Stalowa na całej swej długości przebiega przez obszar tzw. osiedla kompletnego – Śródmieście Południowe – wskazanego przez urbanistów. W ramach standardów określonych w tym projekcie wyznaczono kierunki rozwoju tego obszaru, także na podstawie konsultacji społecznych, a ich realizacja oparta jest na Wytycznych przestrzennych na rzecz osiedli kompletnych[129][130]. W ramach tego projektu wyznaczono przy ulicy Stalowej dwa punkty stanowiące ważną przestrzeń publiczną placu lub skrzyżowania: skrzyżowanie ulic Grabiszyńskiej i Stalowej[131] oraz skrzyżowanie ulic Kruczej i Mieleckiej[132]. Wśród obiektów budowlanych wskazano natomiast:
- Szkoła Podstawowa nr 43 (jako obiekt oświaty, zdrowia, opieki, sportu)[72], ulica Grochowa 36-38[2]
- Przychodnię Grabiszyn (jako obiekt oświaty, zdrowia, opieki, sportu)[69], ulica Stalowa 50[2]
- Archiwum Miejskie Wrocławia (jako budynek charakterystyczny, szczególny, dominanta, zabytek)[133], ulica Stalowa 62[6]
- Galeriowiec (jako budynek charakterystyczny, szczególny, dominanta, zabytek)[134], ulica Grabiszyńska 133-135[6] (ul. Spiżowa 2, ul. Stalowa 63)[98].
Remove ads
Baza TERYT
Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[135]:
- województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
- powiat: Wrocław (0264)
- gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska
- Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Fabryczna (0986290) delegatura
- kategoria/rodzaj: ulica
- Nazwa ulicy: ul. Żelazna (20808).
Zobacz też
Uwagi
- W lewej górnej części zdjęcia widoczna zabudowa przy ulicy Stalowej, od ulicy Grochowej do torów kolejowych. Wyraźnie wyróżnia się schron przeciwlotniczy przy skrzyżowaniu ulicy Stalowej z ulicą Grabiszyńską (ulica Stalowa 62[6][118][119] / ulica Grabiszyńska 137[119]) oraz położony po przeciwnej stronie ulicy Stalowej, z cofniętą linią zabudowy względem ulicy Grabiszyńskiej, powojenny budynek przy ulicy Grabiszyńskiej 133-135[6] (ulicy Spiżowej 2 i ulicy Stalowej 63[98]).
- Kwaśne Źródło – Sauerbrunn – położone było w kwartale współczesnych ulic: Stalowej, Kruczej, Jemiołowej i Kwaśnej. Ta ostatnia nosi nazwę nawiązującą do tego faktu, tak jak i wcześniejsza nazwa niemiecka Sauerbrunnstrasse[9].
- Nieco inne powierzchnie działek wynikają z danych udostępnionych na portalu GEO-INFO 7 prowadzonym przez Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu (ZGKiKM), a mianowicie – dz. nr 3: 0,3235 ha[136]; dz. nr 17/1: 1.4489 ha[137]; dz. nr 7: 0,7465 ha[138]; co łącznie daje 2,5189 ha (czyli 25.189 m²).
- Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads