Towarzystwo Biblijne w Polsce

Towarzystwo Biblijne w Polsce (wcześniej znane jako Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne w Warszawie) – międzywyznaniowe towarzystwo działające na terenie Polski od października 1816 roku, którego celem jest rozpowszechnianie Pisma Świętego wśród wiernych różnych wyznań. Towarzystwo Biblijne w Polsce jest członkiem stowarzyszonym Polskiej Rady Ekumenicznej oraz członkiem stowarzyszonym Zjednoczonych Towarzystw Biblijnych zrzeszających 146 krajowych Towarzystw Biblijnych na całym świecie.

Towarzystwo Biblijne w Polsce

Siedziba Towarzystwa od 2005 r.
„Niebo i ziemia przeminą, ale Moje słowa nie przeminą”. Ewangelia według św. Mateusza 24,35
Państwo	Polska
Siedziba	Warszawa
Data założenia	1816
Rodzaj stowarzyszenia	stowarzyszenie
brak współrzędnych
Strona internetowa

Mottem Towarzystwa są słowa Ewangelii według św. Mateusza 24,35: „Niebo i ziemia przeminą, ale Moje słowa nie przeminą”. Do roku 1990 działało pod nazwą „Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne w Warszawie” i było oddziałem Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego.

Od 2022 prezesem Komitetu Krajowego Towarzystwa jest prezbiter Leszek Wakuła^[1][2].

Tło historyczne

W 1804 powstało w Anglii Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne (British and Foreign Bible Society), które postawiło sobie za cel publikację w językach narodowych Biblii bez komentarzy i uwag. Miało ono charakter międzynarodowy i ponadkościelny. Fundusze na swoją działalność pozyskiwało ono z dobrowolnych datków oraz składek członkowskich^[3]. Chociaż Towarzystwo to zostało założone przez protestantów, publikowało także katolickie przekłady Pisma Świętego, a od 1813 rozpowszechniało również Biblie w przekładach katolickich razem z księgami deuterokanonicznymi (w nazewnictwie protestanckim apokryfami).

W październiku 1810 Towarzystwo Biblijne w Berlinie wydrukowało Biblię w języku polskim; był to przekład Biblii gdańskiej^[4]. Rozpowszechnianie tego przekładu powierzono Komitetowi Towarzystwa w Królewcu, który starał się zaopatrzyć w Biblię i Nowy Testament możliwie jak najwięcej polskich szkół. Pomimo trudnej sytuacji politycznej (okres wojen napoleońskich) i ograniczonych funduszy, w ciągu kilku lat udało się rozprowadzić łącznie 8000 egzemplarzy całej Biblii oraz 4000 egzemplarzy Nowego Testamentu z Psalmami w języku polskim^[5][6].

Założenie Towarzystwa w Polsce

W 1814 podjęto pierwsze próby założenia polskiego towarzystwa biblijnego w Warszawie, jednak sprzeciwiał się temu zdecydowanie arcybiskup gnieźnieński Ignacy Raczyński i poinformował o tych planach papieża^[7]. Jednak przedstawiciele Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego nie ustawali w wysiłkach utworzenia towarzystwa biblijnego w Polsce, starając się przekonać do tych planów wpływowe osobistości z kręgów arystokracji oraz otoczenia cara^{[potrzebny przypis]}. Cesarz rosyjski wyraził zgodę na utworzenie Towarzystwa Biblijnego w Warszawie, aby osłabić wpływy Kościoła katolickiego w Polsce^[8].

Propozycję założenia w Warszawie złożył przybyły w roku 1816 przedstawiciel Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego w Londynie duchowny anglikański ks. Robert Pinkerton^[9]. W październiku 1816 powstał polski oddział BiZTB. Prezesem Towarzystwa został książę Adam Jerzy Czartoryski, wiceprezesami ks. bp Franciszek Skarbek-Malczewski i ks. bp Jan Paweł Woronicz, a do zarządu weszli ponadto: ks. Stanisław Staszic, Stanisław Kostka Potocki, Julian Ursyn Niemcewicz, ks. Karol Diehl (ewangelik reformowany), Samuel Bogumił Linde (luteranin), Jerzy Samuel Bandtkie (luteranin) i inni. Na pierwszym posiedzeniu podjęto decyzję o wydaniu 10 tysięcy egzemplarzy Biblii w tłumaczeniu ks. Jakuba Wujka. W sumie w pierwszym roku działalności rozpowszechniono około 18 000 egzemplarzy Pisma Świętego^[10]. W latach 1821–1856 Towarzystwo Biblijne w Polsce wydało 16 polskich wydań Biblii oraz Nowego Testamentu. W latach 1870–1890 rozprowadzano co roku od 11 do 30 tysięcy egzemplarzy Pisma Świętego^[3].

W XIX wieku towarzystwo wydawało Biblię gdańską dla protestantów i Biblię Wujka dla katolików^[11]. Okres I wojny światowej spowodował wstrzymanie działalności, którą wznowiono w roku 1920. Wieloletnim dyrektorem został Aleksander Enholc. W roku 1921 rozpowszechniono ponad 55 tysięcy egzemplarzy Biblii. Do II wojny światowej wydano 5 edycji Biblii rozpowszechniając co roku od 30 do 40 tysięcy egzemplarzy. W roku 1938 ilość rozprowadzonych egzemplarzy wzrosła do 130 tysięcy. W tym samym roku wydano również nowy przekład Psalmów ks. Jana Szerudy^[3].

Po II wojnie światowej Towarzystwo Biblijne w Polsce wznowiło swoją działalność w roku 1947. Łącznie z wydaniami opublikowanymi za granicami kraju w latach 1947–1962 wydano osiem edycji Pisma Świętego w przekładzie z języków oryginalnych, dwie edycje Biblii Wujka oraz osiem edycji Nowego Testamentu. Towarzystwo Biblijne w Polsce przyjęło też na siebie finansowanie nowego tłumaczenia Biblii na język polski, znanego jako Nowy Przekład^[3].

W roku 1990 polski oddział Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwo Biblijne uzyskał legalizację jako samodzielna i niezależna organizacja międzywyznaniowa. Przyjął on nazwę „Towarzystwo Biblijne w Polsce”^[9]. Powołano wówczas organ naczelny – Komitet Krajowy Towarzystwa Biblijnego, w którym znaleźli się przedstawiciele jedenastu Kościołów (Rzymskokatolickiego, Prawosławnego, Ewangelicko-Augsburskiego, Ewangelicko-Reformowanego, Ewangelicko-Metodystycznego, Polskokatolickiego, Starokatolickiego Mariawitów, Chrześcijan Baptystów, Adwentystów Dnia Siódmego, Zielonoświątkowego i Zborów Chrystusowych)^[12].

Działalność Towarzystwa

Prezentacja ekumenicznego przekładu Starego Testamentu – Pięcioksięgu, 27 kwietnia 2015 w Sali im. Stefana Dembego Biblioteki Narodowej w Warszawie

Od 1815 do lat 70. XX wieku Towarzystwo wydrukowało i rozpowszechniło 41 wydań Biblii i Nowego Testamentu w przekładzie Jakuba Wujka oraz 34 wznowienia Ewangelii i innych części Biblii o łącznym nakładzie 534,5 tysiąca egzemplarzy. Dane te są jednak niepełne ze względu na luki w źródłach^[13].

W okresie Polski Ludowej polski oddział Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego starał się służyć wiernym wszystkich Kościołów. W 1975 Towarzystwo wydało Biblię warszawską, będącą do dziś najpopularniejszym przekładem w Kościołach protestanckich^[13]. W 1991 ukazało się protestanckie tłumaczenie Nowego Testamentu we współczesnym języku polskim.

Towarzystwo Biblijne jest inicjatorem Ekumenicznych Dni Biblijnych.

Najważniejsze przekłady Biblii wydane w XX i XXI wieku przez Towarzystwo Biblijne:

• Biblia warszawska (protestancka, 1975)
• Nowy Testament, Współczesny Przekład (protestancki, 1991)
• Biblia warszawsko-praska (katolicka, 1997)
• Biblia Ekumeniczna (2018)^[14]

W latach 1816–2016 Towarzystwo Biblijne rozpowszechniło blisko 16 milionów egzemplarzy różnych przekładów Pisma Świętego^[15].

Dyrektorzy

(lista niepełna)

• od 1816–? – Adam Jerzy Czartoryski
•  ? – Vieweger
• 1920–1967 – Aleksander Enholc
• 1967–2003 – Barbara Enholc-Narzyńska
• 2003–2020 – Małgorzata Platajs
• od 2020 – Jadwiga Zalisz^[16].

Siedziby Towarzystwa

• od października 1816 do? – Pałac Czartoryskich w Warszawie
• od 1920 do 1927 – ul. Hortensji 3 (obecnie ul. W. Górskiego)
• od 1927 do 1944 – Aleje Jerozolimskie 15 (budynek został całkowicie zniszczony w trakcie powstania warszawskiego)
• od sierpnia 1947 do listopada 2004 – ul. Nowy Świat 40 (w odremontowanym na własny koszt budynku)
• przełom lat 2004 i 2005 – ewangelicko-augsburski kościół pw. Wniebowstąpienia Pańskiego przy ul. Puławskiej 2
• od 2005 – ul. Marszałkowska 15A

Kościoły członkowskie

• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP
• Kościół Chrystusowy w RP
• Kościół Chrześcijan Baptystów w RP
• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
• Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP
• Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP
• Kościół katolicki w Polsce
• Kościół Polskokatolicki w RP
• Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP
• Kościół Zielonoświątkowy w RP
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny