Jan Paweł Woronicz

Jan Paweł Woronicz herbu Pawęża, pseud. i krypt.: I. W.; J. W.; Jeden z Synów Ojczyzny (ur. 28 czerwca 1757^[1] w Tajkurach^[2] lub Brodowie pod Ostrogiem^[1], zm. 6/7 grudnia 1829^[3] w Wiedniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, kaznodzieja, jezuita do 1772, poeta, mówca, dziekan warszawskiej kapituły katedralnej, radca stanu w Radzie Stanu Księstwa Warszawskiego w 1812^[4], opat komendatoryjny lądzki w 1812^[5], biskup diecezjalny krakowski w latach 1816–1829, arcybiskup metropolita warszawski i prymas Królestwa Polskiego w latach 1828–1829.

Jan Paweł Woronicz

Prymas Królestwa Polskiego
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	28 czerwca 1757 Tajkury lub Brodów
Data i miejsce śmierci	6 grudnia 1829 Wiedeń
Miejsce pochówku	bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie
Arcybiskup metropolita warszawski
Okres sprawowania	1828–1829
Biskup diecezjalny krakowski
Okres sprawowania	1816–1829
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	jezuici
Śluby zakonne	5 września 1770
Prezbiterat	5 czerwca 1784
Sakra biskupia	8 maja 1816
Odznaczenia

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	8 maja 1816
Konsekrator	Jan Klemens Gołaszewski
Współkonsekratorzy	Franciszek Remigiusz Zambrzycki Feliks Lewiński
Konsekrowani biskupi Tomasz Nowiński 27 października 1816 Franciszek Zglenicki 12 grudnia 1824
Współkonsekrowani biskupi Mikołaj Manugiewicz 18 listopada 1822

Życiorys

Urodził się na Wołyniu (w Tajkurach lub Brodowie), jako syn Piotra, dzierżawcy Brodowa i Tajkur, i Magdaleny z Jackowskich. Początkowo uczył się u jezuitów w Ostrogu na Wołyniu, gdzie ujawnił zdolności poetyckie, pisząc pierwsze sielanki. Tam też wstąpił wkrótce do zakonu jezuitów (5 września 1770), gdzie odbył 2-letni nowicjat i roczny kurs retoryki. Jednak wobec kasaty tego zakonu w roku 1773 został ostatecznie wyświęcony na księdza diecezjalnego. Wkrótce potem podjął studia w Akademii Wileńskiej, które zakończył z tytułem doktora obojga praw. W roku 1777 pracował w Ostrogu jako nauczyciel I klasy w szkole pojezuickiej. Począwszy od roku 1781 przebywał w Warszawie i w Osiecku u księdza Jędrzeja Reptowskiego (kanonik poznański i proboszcz Osiecka).

W latach 1783–1784 studiował teologię w seminarium św. Krzyża ks. ks. Misjonarzy (Warszawa). Dnia 3 marca 1784 (3 miesiące przed uzyskaniem święceń kapłańskich) został, dzięki poparciu A. Okęckiego (biskup poznański i warszawski), proboszczem w Liwie^[6] (stanowisko to objął prawdopodobnie dopiero w lipcu)^[1], uzyskując tym samym godność infułata. Wkrótce (11 listopada 1784) został także kanonikiem kijowskim. Podczas Sejmu Czteroletniego pracował w komisji do spraw religijnych. Był autorem mów sejmowych napisanych dla biskupów Kacpra Kazimierza Cieciszowskiego i Macieja Garnysza. W 1791 dzięki poparciu biskupa chełmskiego Wojciecha Skarszewskiego został audytorem kurii diecezji chełmskiej. Od 1794 był kanonikiem chełmskim. W czasie insurekcji kościuszkowskiej był komisarzem Komisji Porządkowej Księstwa Mazowieckiego. 12 marca 1795 objął kanonię warszawską. W listopadzie 1797 został kanonikiem wrocławskim. W 1800 wycofał się z życia hierarchii kościelnej i osiadł na probostwie w Kazimierzu Dolnym. Tam związał się z rodziną Czartoryskich osiadłą w niedalekich Puławach. Swój najlepszy poemat Świątynia Sybilli^[7] zadedykował wówczas księżnej Izabeli Czartoryskiej. W latach 1803–1815 był proboszczem w Powsinie. Utrzymywał jednak żywy kontakt z pobliską Warszawą, działając między innymi w Towarzystwie Przyjaciół Nauk.

Członek Izby Najwyższej Wojennej i Administracji Publicznej w 1806^[8]. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego mianowany został w 1808 członkiem Rady Stanu. W 1810 mianowany członkiem Sekcji Spraw Wewnętrznych i Obrządków Religijnych. W 1812 przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego^[9].

W 1815 cesarz Aleksander I mianował go biskupem diecezjalnym krakowskim i senatorem Królestwa Polskiego. W 1827 został arcybiskupem metropolitą warszawskim i prymasem Królestwa Polskiego. 24 maja 1829 na Zamku Królewskim w Warszawie przewodniczył uroczystościom koronacyjnym cesarza Mikołaja I, który koronował się sam, prymas Woronicz podał mu jedynie koronę.

W 1828 był członkiem Sądu Sejmowego, mającego osądzić osoby oskarżone o zdradę stanu^[10].

Zmarł w Wiedniu nocą 6/7 grudnia 1829. Pochowany został 8 stycznia 1830 w Krakowie na Wawelu. Jego pogrzeb był wielką manifestacją patriotyczną.

Jego najważniejsze utwory to: Zjawienie Emilki (1796/1797), Świątynia Sybilli (1801) i Hymn do Boga (15 V 1805). Zasłynął też jako homiletyk i mówca, jako retor wielokrotnie porównywany z Piotrem Skargą.

Odznaczony Orderem Świętego Stanisława I klasy w 1815^[11]. W 1829 odznaczony Orderem Orła Białego^[12].