Terespol

Terespol – miasto w województwie lubelskim, w powiecie bialskim.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia.

Terespol

miasto i gmina
Urząd Miasta w Terespolu
Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	bialski
Prawa miejskie	20 lipca 1697[1]
Burmistrz	Jacek Danieluk
Powierzchnia	10,11[2] km²
Populacja (30.06.2022) • liczba ludności • gęstość	5197[3] 514 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 83
Kod pocztowy	21-550
Tablice rejestracyjne	LBI
Położenie na mapie powiatu bialskiego Terespol
Położenie na mapie Polski Terespol
Położenie na mapie województwa lubelskiego Terespol
52°04′27″N 23°36′40″E
TERC (TERYT)	0601021
SIMC	0922343
Urząd miejski ul. Czerwonego Krzyża 26 21-550 Terespol
Strona internetowa
BIP

Pod względem historycznym Terespol leży na Polesiu, w dawnej ziemi brzeskiej^[a][5]. Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego^[6]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bialskopodlaskiego.

Terespol jest miastem nadgranicznym położonym nad Bugiem, w polskiej części Polesia Brzeskiego. W Terespolu znajdują się kolejowe i drogowe przejścia graniczne z Białorusią.

Według danych GUS z 30 czerwca 2022 r. miasto liczyło 5197 mieszkańców^[3].

Historia

Miasto powstało na bazie osiedla wiejskiego Błotków, wzmiankowanego w II połowie XIII wieku. Błotków w 1512 leżał w wójtostwie brzeskim. W 1614 wieś stała się własnością Zygmunta III Wazy^[7].

Historycznie miasto związane jest z rodami: Flemingów, Słuszków i Czartoryskich. To kasztelan wileński Józef Bogusław Słuszka nadał nowo utworzonemu miastu dzisiejszą nazwę Terespol, dla uhonorowania swojej małżonki Teresy. W Terespolu także przyszła najprawdopodobniej na świat Izabella Czartoryska, pani Puław. Majątek Terespol jeszcze w XVIII w. był największą posiadłością Czartoryskich.

Terespol jest otoczony pocarskimi fortyfikacjami, położony pośród bagien. Podczas projektowania Twierdzy Brzeskiej centrum Terespola przesunięto o dwie wiorsty na zachód, a centrum Brześcia dwie wiorsty na wschód. Jednocześnie zmieniono nieco bieg Bugu.

28 lipca 1944 roku podczas walk o Terespol zginęło 64 żołnierzy radzieckich^[8].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[9] Terespol ma obszar 10,2 km², w tym:

• użytki rolne: 56%
• użytki leśne: 4%

Miasto stanowi 0,37% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	6002	100	3090	51,5	2912	48,5
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	588,4		302,9		285,5

• Piramida wieku mieszkańców Terespola w 2014 roku^[10]

Ludzie związani z Terespolem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Terespolem.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Terespolu‎.

Dzielnice

Błotków Duży

Błotków Mały

Mieszczany

Ogródki Łobaczewskie

Rogatka

Włóczki[11]

Zabytki

Stare drewniane domy

• podominikański kościół parafialny pw. Świętej Trójcy z 1863, następnie rozbudowany,
• żeliwny obelisk z 1825 r., upamiętniający budowę drogi Warszawa – Siedlce – Brześć,
• klasycystyczna prawosławna cerkiew parafialna św. Jana Teologa i dzwonnica z XVIII w.,
• drewniana prawosławna kaplica cmentarna Zmartwychwstania Pańskiego z 1892 na cmentarzu z XIX w.,
• przy granicy z Lebiedziewem carskie fortyfikacje.

Gospodarka

Miasto nie posiada przemysłu. Jedyny istniejący kiedyś spory zakład przetwórstwa owoców i warzyw (produkował m.in. sławne terespolskie ogórki) upadł pod koniec lat 90. XX w. Dziś mieszkańcy utrzymują się głównie z handlu i usług oraz z pracy w firmach i instytucjach związanych z obsługą przejść granicznych, z Białorusią, o dużym natężeniu ruchu (obsługują one także lądowy ruch tranzytowy z Rosją), i wykorzystuje fakt położenia na granicy z Unią Europejską, oraz na trasie międzynarodowej E30 Cork (Irlandia) – Omsk (Rosja).

Dworzec kolejowy w Terespolu

W mieście i najbliższej okolicy znajdują się:

• przejście drogowe, z nowoczesnym, wyremontowanym terminalem
• przejście drogowe w Kukurykach (tranzytowe dla ruchu towarowego) z nowoczesnym terminalem do obsługi drogowego transportu samochodowego oraz specjalnie zbudowaną drogą celną
• przejście kolejowe (osobowe i towarowe)
• wielki kolejowy węzeł przeładunkowy Małaszewicze, dziś największa stacja przeładunkowa w Europie (otwarta 14 grudnia 1949), zlokalizowany jest na olbrzymich terenach w sąsiedztwie niewielkiej miejscowości Małaszewicze i innych okolicznych wsi. Leży on w europejskim korytarzu nr 2, na linii kolejowej E-20 Paryż – Berlin – Warszawa – Moskwa, na styku torów o szerokości 1520 mm i 1435 mm. Przeładowuje między pociągami obu szerokości ponad 5 mln ton ładunków rocznie.

Ogólne informacje o Terespolu

Prawosławna kaplica cmentarna

W miasteczku znajdują się świątynie: kościół rzymskokatolicki Świętej Trójcy, prawosławna cerkiew św. Apostoła Jana Teologa, prawosławna kaplica cmentarna Zmartwychwstania Pańskiego oraz kościół zielonoświątkowy Źródło Życia. Działają również wspólnoty religijne baptystów i zbór Świadków Jehowy.

Pomnik Niepodległości

Żelazny obelisk z 1825 przy ul. Wojska Polskiego, upamiętniający budowę szosy brzeskiej (identyczny z warszawskim)

W Terespolu znajdują się dwie szkoły podstawowe przy ul. Sienkiewicza (nr 1) i przy Wojska Polskiego (nr 2). Ta druga mieści się w zespole szkół ogólnokształcących z liceami ogólnym i zawodowym. Są także dwa gimnazja. Przy zespole szkół stoi pamiątkowy obelisk żeliwny z 1825, ustawiony na pamiątkę budowy traktu Warszawa–Brześć (drugi identyczny monument znajduje się w Warszawie, przy ulicy Grochowskiej). W mieście jest jeszcze Pomnik Niepodległości, Pomnik Pamięci Żołnierzy Armii Czerwonej^[12], Pomnik poległych w ochronie granicy żołnierzy WOP (na terenie jednostki Straży Granicznej) oraz ustawiony na uboczu przy torach kolejowych pomnik poświęcony ofiarom transportów kolejowych do obozów koncentracyjnych w okresie II wojny światowej.

Terespol w okresie PRL był siedzibą miasta i gminy. Od kilkunastu lat wieś (gmina) i miasto rozdzieliły się i są osobnymi organizmami administracyjnymi.

W mieście i w okolicach przetrwały forty z kompleksu Twierdzy Brzeskiej – w Terespolu, Łobaczewie Małym, Kobylanach i w Lebiedziewie przy drodze na Kodeń. Z miasta widać zaś szpic pomnika w centrum twierdzy, w Brześciu, już po stronie białoruskiej.

Transport

Osobne artykuły: Przejście graniczne Terespol-Brześć (drogowe) i Przejście graniczne Terespol-Brześć (kolejowe).

W miejscowości znajdują się drogowe i kolejowe przejście graniczne z Białorusią.

• 2 Droga krajowa nr 2: granica państwa – Świecko – Poznań – Warszawa – Terespol – granica państwa
• 698 Droga wojewódzka nr 698: Siedlce – Łosice – Terespol
• 816 Droga wojewódzka nr 816: Terespol – Sławatycze – Włodawa – Berdyszcze – Zosin

Wspólnoty wyznaniowe

Cerkiew prawosławna św. Jana Teologa

Zabytkowa część kościoła parafialnego Świętej Trójcy w Terespolu

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki – dekanat Terespol:
  • parafia Świętej Trójcy
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny – dekanat Terespol:
  • parafia św. Jana Teologa
• Kościół Zielonoświątkowy:
  • zbór w Terespolu^[13]
• Kościół Chrześcijan Baptystów:
  • misja; podlegająca pod zbór w Rokitnie
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Terespol (Sala Królestwa ul. Wojska Polskiego 28 lok. 1)^[14]

Sport

W mieście działają kluby sportowe:

• KP Granica – piłka nożna (w sezonie 2024/2025 gra w klasie A, grupie Biała Podlaska I)^[15]
• MULKS Terespol

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Terespolu

Uwagi

1. Wieś królewska Błotków, na gruntach której w 1697 założono Terespol, leżała w ziemi brzeskiej^[4].