Remove ads
Apostolskie Archiwum Watykańskie (dawniej Tajne Archiwa Watykanu, łac. Archivum Secretum Apostolicum Vaticanum, wł. Archivio Segreto Vaticano) – watykańska instytucja stanowiąca centralne archiwum wszystkich aktów wydanych przez Stolicę Apostolską Kościoła katolickiego, pisma dyplomatyczne oraz inną korespondencję z nią związaną na przestrzeni wieków. Są tu przechowywane najważniejsze dokumenty związane z pontyfikatem papieży.
 Pieczęć Apostolskich Archiwów Watykańskich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Dyrektor | |
| Data założenia |
1612 przez Papieża Pawła V |
Położenie na mapie Watykanu  | |
Położenie na mapie Włoch  | |
Położenie na mapie Lacjum  | |
Położenie na mapie Rzymu  | |
 41°54′17″N 12°27′17″E | |
| Strona internetowa | |
Remove ads
Poprzednia nazwa Tajne Archiwa Watykanu była często używanym, lecz mylącym określeniem archiwów. W czasach, kiedy archiwa były formowane i otrzymywały kolejne nazwy, secretum znaczyło bardziej tyle, co "prywatny", "będący własnością", a mniej wiązało się z obecnym znaczeniem tego słowa rozumianym jako tajemnica, czy chęć ukrycia czegoś. Tym samym, nazwa Tajne Archiwa Watykanu powinna być rozumiana jako "archiwa będące własnością Papieża".
W 2019 Papież Franciszek w motu proprio L’esperienza storica (wł. Doświadczenie historyczne) zmienił nazwę archiwum z Tajne Archiwum Watykańskie na Apostolskie Archiwum Watykańskie[1].
Remove ads
Archiwum papieskie – Scrinium Sanctum, zostało powołane przez papieża Juliusza I w IV wieku. Do XI wieku dokumenty były pisane na papirusie, stąd wiele z nich nie zachowało się do naszych czasów (papirus szybko ulega zniszczeniu). Archiwa były dosyć często przewożone w różne miejsca: do Lyonu i Viterbo przez Innocentego IV, do Anagnii przez Bonifacego VIII, czy do Perugii przez Benedykta XI. Zbiory zostały podzielone na dwie części, z czego jedna znalazła się w Carpentras, a druga w Asyżu, włączając je później do archiwum powstałego w Awinionie. Były one później sprowadzane do Rzymu (część za pontyfikatu Marcina V, inne dokumenty przeniósł Pius V w 1566 a resztę Pius VI w 1783).
Sykstus IV oddzielił zbiory biblioteczne od archiwalnych, tworząc w ten sposób Bibliotekę Watykańską oraz Biblioteca secreta; najcenniejsze dokumenty zgromadzono na Zamku św. Anioła. Pius IV natomiast utworzył główne papieskie archiwum w Pałacu Apostolskim w Awinionie i podjął starania o sprowadzenie przynajmniej części dokumentów do Rzymu (pierwsza część została sprowadzona wcześniej, za Marcina V). Papież Paweł V nakazał utworzyć Tajne Archiwum Watykańskie, w którym znalazła się większość dokumentów papieskich, zgromadzonych przezeń z Biblioteca secreta, Zamku św. Anioła i Kamery Apostolskiej. Pozostawały one niedostępne dla osób spoza Watykanu do późnych lat XIX wieku. Taka sytuacja sprzyjała rozpowszechnianiu się pogłosek o tajemnicach skrywanych w Tajnych Archiwach Watykanu. Znajdowały się one w trzech salach Pałacu Apostolskiego, przy czym w 1660 oraz XX wieku udostępniano na coraz to powiększające się archiwum nowe pomieszczenia. W 1810 w trakcie wojen napoleońskich Archiwum Watykańskie zostało przewiezione do Paryża. Do Francji trafiło wówczas 3239 skrzyń z dokumentami. Powodem kradzieży było pragnienie cesarza, aby we Francji stworzyć centralne Archiwum Europy. W latach 1815–1817 część zbiorów zwrócono Stolicy Apostolskiej. Gdy materiały przewożono z powrotem do Rzymu, potrzebowano już 1000 skrzyń mniej[2].
W 1870 na skutek powstania antypapieskiego archiwa znajdujące się poza murami Watykanu przejął rząd Królestwa Włoch. W 1881 Leon XIII postanowił udostępnić Archiwum Watykańskie naukowcom. Zaowocowało to rozwojem zagranicznych instytucji naukowych umieszczonych w Rzymie (np. Ecole Française, American Academy), które podejmują badania historyczne nad archiwaliami watykańskimi. Pierwszym historykiem, który wykorzystał w swoich pracach zasoby archiwum, był Ludwig von Pastor.
W XX wieku zbiory sukcesywnie wzbogacały dokumenty Kurii Rzymskiej, Pałacu Apostolskiego, nuncjatur, I oraz II Soboru Watykańskiego oraz materiały archiwalne niektórych znanych rodów rzymskich związanych z historią Kościoła.
20 lutego 2002 Jan Paweł II podjął decyzję, aby dokumenty dotyczące Niemiec za okres 1922–1939 zostały ujawnione, aby ukrócić spekulacje dotyczące powiązań między Stolicą Apostolską a III Rzeszą. Dokumenty zostały ujawnione na początku 2003.
Remove ads
Obecnie Apostolskie Archiwum Watykańskie ma 85 km bieżących dokumentów podzielonych na 630 zespołów archiwalnych. Najstarszym dokumentem jest Liber Diurnus Romanorum Pontificum (księga zawierająca zapisy z papieskiej kancelarii, począwszy od VIII wieku). W skład archiwum wchodzą dwie czytelnie, w których rocznie pracuje około 1500 naukowców z 60 krajów, sala z katalogami, biblioteka, laboratoria konserwatorskie i zajmujące się digitalizacją zbiorów oraz centrum komputerowe. Przy archiwum działa szkoła paleografii, dyplomatyki i archiwistyki.
Remove ads
Na czele archiwów stoi Archiwista Świętego Kościoła Rzymskiego. Urząd ten jest tradycyjnie połączony z urzędem Bibliotekarza Świętego Kościoła Rzymskiego. Obecnie archiwistą jest abp Angelo Vincenzo Zani. W zarządzie pomaga mu prefekt, który zarządza zbiorami, obecnie jest nim o. Rocco Ronzani.
Archiwiści Świętego Kościoła Rzymskiego
- kard. Scipione Caffarelli-Borghese (1609–1618)
- kard. Scipione Cobelluzzi (1618–1626)
- kard. Francesco Barberini (1626–1633)
- kard. Antonio Barberini (1633–1646)
- kard. Orazio Giustiniani (1646–1649)
- kard. Luigi Capponi (1649–1659)
- kard. Flavio Chigi (1659–1681)
- kard. Lorenzo Brancati di Lauria (1681–1693)
- kard. Girolamo Casanate (1693–1700)
- kard. Enrico Noris (1700–1704)
- kard. Benedetto Pamphili (1704–1730)
- kard. Angelo Maria Quirini (1730–1755)
- kard. Domenico Passionei (1755–1761)
- kard. Alessandro Albani (1761–1779)
- kard. Francesco Saverio de Zelada (1779–1801)
- kard. Luigi Valenti Gonzaga (1802–1808)
- wakat w czasie okupacji Rzymu (1809–1814)
- kard. Giulio Maria della Somaglia (1826–1830)
- kard. Giuseppe Albani (1830–1834)
- kard. Luigi Lambruschini (1834–1853)
- kard. Angelo Mai (1853–1854)
- kard. Antonio Tosti (1860–1866)
- kard. Jean-Baptiste-François Pitra (1869–1879)
- kard. Joseph Hergenröther (1879–1890)
- ks. Luigi Tripepi (1892–1894)
- kard. Luigi Galimberti (1894–1896)
- kard. Francesco Segna (1896–1908)
- kard. Francesco Salesio Della Volpe (1908–1911)
- kard. Mariano Rampolla del Tindaro (1912–1913)
- kard. Francesco di Paola Cassetta (1914–1917)
- kard. Francis Aidan Gasquet (1917–1929)
- kard. Franziskus Ehrle (1929–1934)
- kard. Giovanni Mercati (1936–1957)
- kard. Eugène Tisserant (1957–1971)
- kard. Antonio Samorè (1974–1983)
- kard. Alfons Maria Stickler (1984–1985) proarchiwista
- kard. Alfons Maria Stickler (1985–1988)
- kard. Antonio María Javierre Ortas (1988–1992)
- kard. Luigi Poggi (1992–1994) proarchiwista
- kard. Luigi Poggi (1994–1998)
- kard. Jorge María Mejía (1998–2003)
- kard. Jean-Louis Tauran (2003–2007)
- kard. Raffaele Farina (2007–2012)
- abp Jean-Louis Bruguès (2012–2018)
- kard. José Tolentino Mendonça (2018–2022)
- abp Angelo Vincenzo Zani (od 2022)
Remove ads
- Watykan. Historia papiestwa. Od św. Piotra do Franciszka, nr 48, ISBN 978-83-7458-502-6
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads