Loading AI tools
Szczur kąsający[12] (Rattus mordax) – gatunek gryzonia z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae). Słabo poznany ssak występujący endemicznie we wschodniej Papui-Nowej Gwinei; według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody nie jest zagrożony wyginięciem.
| Rattus mordax | |||||
| (O. Thomas, 1904)[1] | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
szczur kąsający | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11] | |||||
 | |||||
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1904 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule poświęconym nowym gatunkom ssaków z Nowej Gwinei dostarczonych do Muzeum Brytyjskiego opublikowanym na łamach The Annals and magazine of natural history; Thomas umieścił nowy gatunek w rodzaju Mus i nadał mu binominalną nazwę Mus mordax[1]. Miejsce typowe to okolice rzeki Kumusi (08°30′S 148°20′E), na wysokości 565 ft (172 m), Papua-Nowa Gwinea[13][14][15][16][7][9][17]. W 1910 roku Thomas przeniósł Mus mordax do rodzaju Epimys[uwaga 3][2], jednak ostatecznie w 1916 roku umieścił go w rodzaju Rattus[3]. Holotyp to skóra i czaszka (niekompletna, bez tylnej części) dorosłej samicy (sygnatura BMNH Mammals 1904.8.3.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrany został 14 listopada 1903 roku przez nowozelandzkiego sędziego pokoju Charlesa Moncktona[7][9][18]. Podgatunek fergussoniensis po raz pierwszy formalnie opisała w 1952 roku brytyjska teriolożka Eleanor Mary Ord Laurie w artykule o ssakach zebranych przez Shaw Mayera na Nowej Gwinei w latach 1932–1949 opublikowanym na łamach „Bulletin of the British Museum” jako podgatunek Rattus ruber[uwaga 4], nadając mu trinominalną nazwę Rattus ruber fergussoniensis[8]. Miejsce typowe to dystrykt Faralulu, na wysokości około 900 ft (274 m), zachodnia części wyspy Fergusson, Wyspy d’Entrecasteaux, Papua-Nowa Gwinea[8][10]. W 1982 roku grupa amerykańsko-australijskich teriologów (Amerykanie Jocelyn Mary Taylor i Hobart Merritt Van Deusen oraz Australijczyk John Henry Calaby) umieściła R. r. fergussoniensis w obrębie R. mordax jako jego podgatunek[10]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura BMNH Mammals 1950.1211) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrane 31 lipca 1935 roku przez australijskiego ornitologa Fredericka Williama Shaw Mayera[10][19].
Od momentu opisania R. mordax traktowany był przez różnych autorów jako podgatunek R. ringens[uwaga 5][4], R. leucopus[5][6] i R. ruber[uwaga 4][7]. R. mordax należy do kladu rodzimych gatunków „Obecnej Nowej Gwinei” i wydaje się być blisko spokrewniony z R. steini, R. praetor i R. novaeguineae[16]. Zgodnie z obecną definicją taksonomiczną R. mordax prawdopodobnie reprezentuje wiele gatunków, chociaż potrzeba więcej badań, aby to z pewnością ustalić[15][16]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[16].
Etymologia
Szczur kąsający występuje we wschodniej Nowej Gwinei[23] zamieszkując w zależności od podgatunku[15][16]:
Długość ciała (bez ogona) 142–254 mm, długość ogona 115–203 mm, długość ucha 17,3–21 mm, długość tylnej stopy 28–44 mm; masa ciała 190–255 g[15]. Niektóre wymiary dla poszczególnych gatunków przedstawia poniższa tabela (wymiary w mm)[9][10]:
| Podgatunek | Długość ciała (bez ogona) | Długość ogona | Długość tylnej stopy |
|---|---|---|---|
| R. m. mordax | 142–254 | 115–203 | 28–44 |
| R. m. fergussoniensis | 153–239 | 135–194 | 35–41 |
Szczur kąsający jest duży, ma grube i długie futro, którego włosy są przekształcone w grube kolce, które u większych osobników są ostrzejsze[15]. Futro na grzbiecie jest rdzawobrązowe, z żółtawo-brązowymi końcówkami włosów i kolców. Młode osobniki są ciemniejsze i pozbawione kolców. Brzuch jest koloru matowokremowego, z szarym podszerstkiem i mogą występować na nim elastyczne kolce[15]. Czerwonawo-brązowa plama na podbródku i w przedniej części klatki piersiowej może być plamą po jedzeniu[15]. Stopy pokryte są krótkimi, brązowawymi włosami. Uszy są brązowe i słabo owłosione, natomiast włosy czuciowe są dość krótkie. Ogon jest jednobarwny, brązowy i pokryty krótkimi włosami; stanowi około 80% długości ciała wraz z głową[15]. Podgatunek mordax jest większy niż fergussoniensis[15]. Czaszka jest masywna, z wyraźnym grzebieniem nadoczodołowo-skroniowym, który rozwija się w boczny wypust w w tylnym obszarze nadoczodołowym[15]. Posiada cztery pary gruczołów mlekowych: dwa pachowe i dwa pachwinowe[15]. Kariotyp wynosi 2n = 32 i FN = 60[15].
Wymiary czaszki dla obydwu podgatunków przedstawia poniższa tabela (wymiary w mm; ssp. mordax – n = 101, fergussoniensis – n = 10)[9][10]:
| R. m. mordax | R. m. fergussoniensis | |
|---|---|---|
| Długość potylicy | 37,4-48,7 | 41-51,9 |
| Długość kondylo-bazalna | 35-47,1 | 38,3-49,9 |
| Długość podstawowa | 32,5–44,2 | 35,4–46,7 |
| Szerokość kości jarzmowej | 18,3–25,5 | 20,6–25 |
| Szerokość obszaru międzyoczodołowego | 5,2–7,1 | 5,7–7 |
| Długość kości międzyciemieniowej | 3,5–6,1 | 4,6–6,2 |
| Szerokość kości międzyciemieniowej | 7,5–12,3 | 8,7–12,4 |
| Szerokość mózgoczaszki | 15,2–18,4 | 16,8–18,8 |
| Szerokość wyrostka sutkowatego | 13,2–16 | 14–17,2 |
| Długość kości nosowej | 13–19,7 | 15,4–19,8 |
| Szerokość kości nosowej | 3,8–5,9 | 4,3–6 |
| Długość podniebienia | 20–26,6 | 22,4–28,5 |
| Długość otworu przysiecznego | 5,8–9 | 7,4–9,3 |
| Szerokość otworu przysiecznego | 1,3–3,5 | 2,1–3,5 |
| Szerokość wewnętrzna M1–1 | 2,4–5,1 | 3,1–5,3 |
| Szerokość zewnętrzna M1–1 | 7,8–10,4 | 8,8–11,6 |
| Długość bańki słuchowej | 5,5–7,1 | 6–7,4 |
| Długość korony M1–3 | 5,8–7,8 | 6,9–8,8 |
| Długość zębodołu M1–3 | 6,3–8,3 | 7,6–9,7 |
| Długość korony M1–2 | 4,4–6,6 | 5,3–6,8 |
Szczur kąsający zasiedla różnorodne siedliska, takie jak pierwotne lasy mgliste, tropikalne zarośla, sawanny eukaliptusowe, lasy wtórne, ogrody wiejskie i niektóre wioski do wysokości 2800 m n.p.m.[15][24].
Szczur kąsający zamieszkujący wioski zjada przechowywane przez ich mieszkańców wilce ziemniaczane i ryż, a na wolności najprawdopodobniej spożywa owoce[15][24][25].
Szczur kąsający może rozmnażać się przez cały rok. W miotach rodzi się 2–4 młode (średnio 2–3)[15][11].
Nie ma żadnych informacji informacji na temat aktywności dobowej, migracjach, areałach osobniczych i organizacji społecznej[15].
U szczura kąsającego stwierdzono tasiemce z rodzajów Hymenolepis[26] i Paroniella[27], roztocza z gatunku Guntherana bipygalis[28], kolcogłowa z gatunku Moniliformis moniliformis[29], nicienie z gatunków Ophidascaris robertsi, Cyclodontostomum purvisi, Mastophorus muris i Strongyloides venezuelensis i gatunków z rodzaju Physaloptera oraz Trichuris[29].
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[11]. Szczury kąsające są pospolite, mają duże zdolności adaptacyjne i nie są narażone na żadne poważne zagrożenia[15][11]. Uważany jest przez człowieka za szkodnika powodującego straty wśród przechowywanych zbóż (głównie ryżu) i wilców ziemniaczanych, chociaż jest to znacznie mniej powszechne niż u szczura kłującego (R. praetor) i szczura papuaskiego (R. steini)[15].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
