Swarzędz
miasto w województwie wielkopolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Swarzędz (niem. Schwersenz) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Swarzędz. Położone nad Jeziorem Swarzędzkim, ok. 13 km od centrum Poznania. Jest siedzibą największej i najgęściej zaludnionej gminy wchodzącej w skład aglomeracji poznańskiej[2].
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Ratusz w Swarzędzu | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia |
XIV wiek | ||||
| Prawa miejskie |
1638 | ||||
| Burmistrz |
Marian Szkudlarek (od 2014) | ||||
| Powierzchnia |
8,23[1] km² | ||||
| Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 61 | ||||
| Kod pocztowy |
62-020 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
POZ, PZ | ||||
Położenie na mapie gminy Swarzędz  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu poznańskiego  | |||||
 52°24′30″N 17°04′17″E | |||||
| TERC (TERYT) |
3021164 | ||||
| SIMC |
0971502 | ||||
| Hasło promocyjne: Dobrze trafiłeś | |||||
Urząd miejski Rynek 162-020 Swarzędz | |||||
| Strona internetowa | |||||
Według danych GUS z 31 grudnia 2023 miasto miało 28 392 mieszkańców[3]. Jest dziesiątym co do liczby mieszkańców w woj. wielkopolskim i ma jedną z największych gęstości zaludnienia spośród polskich miast (3450 osób/km²[3] – piąta lokata w kraju, a także siódmym co do ludności miastem w Polsce niebędącym siedzibą powiatu.
Dawniej jeden z ośrodków włókienniczych Wielkopolski, obecnie miejsce prosperowania bardzo wielu warsztatów stolarskich, tapicerskich i meblowych.
Według danych GUS z 1 stycznia 2021 powierzchnia miasta wynosiła 8,23 km²[1].
Nazwa miasta najprawdopodobniej pochodzi od słowiańskiego boga Swaroga. Dawniej gród możliwie był jednym z ważniejszych miejsc kultu słowiańskiego.[4]
Ślady osadnictwa człowieka w okolicach Swarzędza sięgają 8–3,5 tys. lat p.n.e. Potwierdzają to liczne stanowiska archeologiczne głównie z okresu kultury łużyckiej i przeworskiej, a także z mezolitu i wczesnego średniowiecza.
Pierwsze wzmianki pisane pojawiły się w 1366 o wsi Swarancz lub Swanrancz należącej do rodziny Górków herbu Łodzia. Byli oni w jej posiadaniu do 1592, kiedy to właścicielem został Mikołaj ze Srebrnej Góry koło Nakła. Następnie Swarzędz przeszedł w ręce rodziny Czarnkowskich herbu Nałęcz. Wieś liczyła wówczas 2,5 łana, 3 zagrodników, pasterza i 30 owiec.
Wieś szlachecka, własność kasztelana międzyrzeckiego Andrzeja Górki, około 1580 leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[5].
W 1610 właścicielem Swarzędza został wojewoda inowrocławski i kaliski – Zygmunt Grudziński herbu Grzymała, by 28 sierpnia 1638 wystawić na zamku w Kórniku dokument lokacyjny na prawie magdeburskim, potwierdzony przez króla Władysława IV, nadając miastu nazwę Grzymałowo[6]. W kolejnych latach nazwę tę wyparła dawna nazwa wsi Swarzędz[7]. Kolejnymi właścicielami byli Adam Antoni Opaliński, później aż do 1792 rodzina Koźmińskich z Iwanowic, następnie poznański kupiec Jan Klug, ok. 1796 kasztelan Bojanowski, później Kasawdów, a od ok. 1830 właścicielem dóbr był rząd pruski[8].
W 1910 Swarzędz liczył 3459 mieszkańców, tym: 1927 Polaków (55,7%), 1371 Niemców (39,6%) i 161 Żydów (4,7%).
Z okazji 350-lecia nadania praw miejskich, przypadającego w 1988, społeczeństwo ufundowało dla miasta sztandar. Swarzędz został również odznaczony przez Radę Państwa Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[9].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.
- historyczne założenie urbanistyczne, 1366 – XIX/XX w., nr rej.: 2255/A z 24.11.1992
- Kościół pw. św. Marcina z 1638, wielokrotnie przebudowany, nr rej.: 1189/A z 24.07.1970
- zespół pałacowy przy ulicy Poznańskiej, obejmujący: pałac z XIX/XX w., 1923, park z końca XIX w., XX w. i Skansen Pszczelarski w dzielnicy Nowa Wieś, nr rej.: 2115/A z 30.03.1987
- dom przy ulicy Piaski 3, szachulcowy, z XVIII/XIX w., nr rej.: 1157/A z 19.06.1970
- dom przy ulicy Piaski 8 z początku XIX w., nr rej.: 1191/A z 24.04.1970
- dom przy Rynku 23 z początku XIX w., nr rej.: 1190/A z 24.07.1970
- dom przy ulicy Warszawskiej 5 z XVIII/XIX w., nr rej.: 1192/A z 24.07.1970
- Piramida wieku mieszkańców Swarzędza w 2014[11].
W mieście i gminie istnieje kilka tysięcy podmiotów gospodarczych, w tym kilkadziesiąt z kapitałem zagranicznym. Swoje zakłady ulokowały tutaj takie firmy jak Volkswagen, British Petroleum, CLIP Logistics, Mercedes-Benz, Deceuninck, R. Twining and Company, EVER Power Systems, Vox, Poz-Bruk, Panopa Logistik, Blum, Arvin Meritor, Stena Złomet. Istnieje również wiele średnich i małych przedsiębiorstw, w tym w tradycyjnych dla Swarzędza branżach: stolarskiej i tapicerskiej. W południowej części Swarzędza, przy drodze nr 92 i linii kolejowej istnieje Specjalna Strefa Ekonomiczna o powierzchni 80 ha, będąca podstrefą Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[12].
Funkcjonuje tu centrum handlowe ETC wraz z hipermarketem budowlanym Leroy Merlin, centrum handlowe „Nowa Wieś” (dawniej centrum handlowe „Agrobex”[13]) oraz hipermarket budowlany Castorama.
Przez Swarzędz przebiega droga krajowa nr 92 oraz linia kolejowa nr 3 a także bierze początek linia kolejowa nr 352. Na stacji Swarzędz zatrzymują się pociągi Kolei Wielkopolskich oraz od 9 września 2018 również Poznańskiej Kolei Metropolitalnej. Przewoźnikiem miejskim na terenie Swarzędza jest Swarzędzkie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. obsługujący 16 autobusowych linii dziennych, jedną autobusową linię nocną oraz jedną sezonową linię rowerową (autobus z przyczepką na rowery). Do Swarzędza dociera także linia 425 obsługiwana przez MPK Poznań oraz linia 489 obsługiwana przez ZK Kleszczewo.
Do 31 sierpnia 2017 na terenie miasta Swarzędza funkcjonały trzy szkoły podstawowe, trzy gimnazja, jedno samodzielne liceum ogólnokształcące oraz dwa zespoły szkół ponadgimnazjalnych:
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Brzechwy w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. prof. Adama Wodziczki w Swarzędzu
- Gimnazjum nr 1 w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- Gimnazjum nr 2 im. Królowej Jadwigi w Swarzędzu
- Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów w Swarzędzu
- I Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Swarzędzu:
- Technikum w Swarzędzu
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Swarzędzu
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna w Swarzędzu
- I Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
- Szkoła Policealna nr 1 w Swarzędzu
- Zespół Szkół nr 2 w Swarzędzu:
- II Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
- II Szkoła Policealna im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
W wyniku reformy systemu oświaty z 2017 na terenie miasta Swarzędza funkcjonuje sześć szkół podstawowych, jedno samodzielne liceum oraz dwa zespoły szkół ponadpodstawowych[14][15]:
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Królowej Jadwigi w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Polskich Noblistów w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Brzechwy w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. prof. Adama Wodziczki w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa Fundacji „Ekos” w Swarzędzu (dotychczasowe Gimnazjum nr 1 w Swarzędzu – niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- I Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Swarzędzu:
- Technikum w Swarzędzu
- Branżowa Szkoła I Stopnia w Swarzędzu
- Branżowa Szkoła I Stopnia Specjalna w Swarzędzu
- III Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu
- I Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
- Szkoła Policealna nr 1 w Swarzędzu
- Zespół Szkół nr 2 w Swarzędzu:
- II Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
- II Szkoła Policealna im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
Sieć szkół gminy Swarzędz tworzą ponadto szkoły podstawowe w Kobylnicy, Paczkowie, Wierzonce oraz dwie w Zalasewie.
Na terenie miasta działa Biblioteka Publiczna w Swarzędzu[16]. Znajduje się również Skansen i Muzeum Pszczelarstwa im. prof. Ryszarda Kosteckiego[17].
20 września 2018 w dawnej remizie strażackiej przy ulicy Bramkowej zostało otwarte Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki[18] – muzeum skupiające się na historii miasta i gminy. Na wystawie stałej można znaleźć informacje o początkach miasta, jego wielokulturowości, rozwoju przemysłu na tym terenie (w tym głównie stolarstwa) oraz okresie wojennym oczami Swarzędza i jego mieszkańców.
- Harcerski Klub Turystyczny „Azymut” w Swarzędzu (Związek Harcerstwa Polskiego i Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze)[19]
- 28 Swarzędza Drużyna Harcerska HKT „Azymut” „WIGRY” (Związek Harcerstwa Polskiego)
- 9 Swarzędzka Środowiskowa Drużyna Harcerska „Dąbrowa” im. Olgi i Andrzeja Małkowskich (Związek Harcerstwa Polskiego)
- Swarzędzki Szczep Harcerski „Dukt” (Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej)
- Swarzędzki Związek Drużyn „CECH”
- 1 Swarzędzka Drużyna Harcerek „Zorza”
- 1 Swarzędza Drużyna Harcerzy „Wilki Północy” im. T. Kościuszki
- 8 Swarzędzka Drużyna Harcerek „Watra” im. Szarych Szeregów
- 9 Swarzędza Drużyna Harcerzy „Echo Puszczy” im. Andrzeja Małkowskiego
- 9 Swarzędza Drużyna Wędrowników „Puszczanie”
- 9 Swarzędzka Gromada Zuchów „Nieustraszone Puszczyki”
- 18 Swarzędzka Gromada Zuchenek „Polarne Płomyczki”
- Oddział PTTK „Meblarz” w Swarzędzu (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze)[20]
- Koło PTTK Łaziki w Swarzędzu (Oddział Poznań – Nowe Miasto)
- Klub Żołnierzy Rezerwy „Commando” w Swarzędzu (Liga Obrony Kraju)
- Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci Specjalnej Troski im. Leszka Grajka w Swarzędzu
- Stowarzyszenie Kulturalne Orkiestra Dęta w Swarzędzu
- Stowarzyszenie „Bezpieczna Gmina Swarzędz”
- Polski Komitet Pomocy Społecznej Stowarzyszenie Charytatywne, Zarząd Miejsko-Gminny w Swarzędzu
W Swarzędzu działa kilka klubów sportowych m.in. działający od 1921 piłkarski Klub Sportowy Unia Swarzędz – obecnie w trzeciej lidze, od 2013 piłkarskie Stowarzyszenie Sportowe Nad Cybiną Meblorz Swarzędz[21], I-ligowy koszykarski Klub Sportowy „Unia-Probasket”, Uczniowski Klub Sportowy „Lider” oraz klub hokeja na trawie UKS Swarek Swarzędz. W Swarzędzu znajduje się kilka boisk przeznaczonych do gry w piłkę nożną, koszykówkę, kryty basen i lodowisko.
Przy dworcu kolejowym początek ma 
szlak turystyczny do Kobylnicy, natomiast w Nowej Wsi 
szlak do Spławia. Na terenie miasta funkcjonuje Swarzędzki Szlak Meblowy[22].
Na terenie Swarzędza działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
- Kościół rzymskokatolicki (dekanat swarzędzki):
- parafia pw. Chrystusa Jedynego Zbawiciela (południowa część miasta),
- parafia pw. Matki Bożej Miłosierdzia (północna część miasta),
- parafia pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych (środkowo-zachodnia część miasta),
- parafia pw. św. Józefa Rzemieślnika (Nowa Wieś),
- parafia pw. św. Marcina (środkowa część miasta).
- Kościół Zielonoświątkowy:
- zbór „Jerusalem”[23]
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Swarzędz (Sala Królestwa Czerlejnko)[24]
Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Burmistrzowie miasta
| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1918–1919 | Brunon Glabisch |
| 1919 | Tadeusz Staniewski |
| 1919–1920 | Teofil Hoffmann |
| 1920–1921 | Czesław Lukserek |
| 1922–1924 | Józef Kotliński |
| 1924–1927 | Hieronim Dąbrowski |
| 1928–1929 | Walerian Olejniczak |
| 1929–1939 | Tadeusz Staniewski |
| 1945–1946 | Władysław Walczak |
| 1946–1950 | Maksymilian Rajewicz |
Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1950–1952 | Feliks Binek |
| 1952–1953 | Wasław Pawłowski |
| 1953–1957 | Czesława Kołacka |
| 1957–1961 | Feliks Binek |
| 1962–1965 | Jerzy Kolasa |
| 1965–1970 | Andrzej Ziółek |
| 1970–1974 | Czesław Piskorek |
Naczelnicy Miasta i Gminy
| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1974–1978 | Czesław Piskorek |
| 1978–1982 | Czesław Szymaniak |
| 1982–1984 | Ryszard Seremak |
| 1984–1990 | Halina Tempińska |
Burmistrzowie Miasta i Gminy
| Lata | Imię i nazwisko | informacje dodatkowe |
|---|---|---|
| 1990–1994 | Jerzy Gruszka | |
| 1994–2002 | Jacek Szymczak | pełnił funkcję dwie kadencje |
| 2002–2006 | Anna Tomicka | pierwszy burmistrz wybrany w wyborach powszechnych |
| 2006–2007 | Bożena Szydłowska | zrzekła się mandatu burmistrza w związku z uzyskaniem mandatu posła na Sejm RP (wygaśnięcie mandatu nastąpiło 31 października 2007) |
| 2007–2008 | Marek Baumgart (p.o.) | |
| 2008–2014 | Anna Tomicka | wybrana 16 marca 2008 w II turze, wybrana ponownie 21 listopada 2010 (łącznie pełniła dwie pełne i jedną niepełną kadencję) |
| 2014– | Marian Szkudlarek | wybrany 30 listopada 2014 w II turze, wybrany ponownie 21 października 2018 w I turze |
Przewodniczący Rady Miejskiej od 1990
| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1990–1994 | Arkadiusz Małyszka |
| 1994–1998 | Barbara Brodowska-Właźlińska |
| 1998–2002 | Anna Tomicka |
| 2002–2006 | Bożena Szydłowska |
| 2006–2010 | Piotr Choryński |
| 2010–2014 | Marian Szkudlarek |
| 2014– | Barbara Czachura |
Miasta i gminy partnerskie:[25]
Ronnenberg – od 1991- Fredersdorf-Vogelsdorf – od 2008
Stacje telewizyjne
- Telewizja STK[26]
Czasopisma
- Tygodnik Swarzędzki (ISSN 1234-7225)[27]
- Prosto z Ratusza (ISSN 1732-2480, bezpłatne pismo informacyjne)[28]
- Informator Swarzędzki (ISSN 1641-036X, swarzędzki miesięcznik informacyjno-ogłoszeniowy, wydawnictwo bezpłatne)[29]
- Informator Spółdzielczy Spółdzielni Mieszkaniowej w Swarzędzu (ISSN 1730-2951, bezpłatny magazyn informacyjny)[30]
- Swarzędzkie Zapiski. Czasopismo regionalne (ISSN 2719-6941)[31].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
