Puma płowa

Puma płowa^[47], puma kostarykańska^[47], puma^[48], kuguar^[48] (Puma concolor) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae), zamieszkujący Amerykę od Kanady po Patagonię (choć w wielu regionach została wytępiona).

Zobacz też: inne znaczenia słowa „puma” i nazwy „Puma”.

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Kuguar”. Zobacz też: „kuguar” – określenie kobiety pewnego typu.

Puma płowa

Puma concolor[1]
(Linnaeus, 1771)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	kotowate
Podrodzina	koty
Rodzaj	puma
Gatunek	puma płowa
Synonimy Felis concolor Linnaeus, 1771[2] Felis discolor Schreber, 1777[3] Felis puma Molina, 1782[4] Felis couguar Kerr, 1792[5] Felis pensylvanica Link, 1795[6] Felix oregonensis Rafinesque, 1832[7] Felis nigra Jardine, 1834[8] Felis concolor soasoaranna Lesson, 1842[9] Felis concolor wavula Lesson, 1842[9] Felis concolor: Gay, 1847[10] Felis sucuacuara Liais, 1872[11] Felis concolor: Pelzeln, 1883[12] Felis californica May, 1896[13] Felis concolor floridanus Cory, 1896[14] Felis hippolestes Merriam, 1897[15] Felis hippolestes olympus Merriam, 1897[16] Felis coryi Bangs, 1899[17] Felis hippolestes aztecus Merriam, 1901[18] Felis bangsi Merriam, 1901[19] Felis bangsi costaricensis Merriam, 1901[20] Felis puma patagonica Merriam, 1901[21] Felis concolor pearsoni O. Thomas, 1901[22] Felis aztecus browni Merriam, 1903[23] Felis puma: Trouessart, 1904[24] Felis arundivaga Hollister, 1911[25] Felis improcera J.C. Phillips, 1912[26] soderstromii Lönnberg, 1913[27] Felis concolor puma: Marelli, 1922[28] Felis concolor incarum Nelson & E.A. Goldman, 1929[29] Felis concolor osgoodi Nelson and E.A. Goldman, 1929[30] Felis concolor mayensis Nelson & E.A. Goldman, 1929[31] Felis concolor kaibabensis Nelson & E.A. Goldman, 1931[32] Felis concolor anthonyi Nelson & E.A. Goldman, 1931[33] Felis concolor greeni Nelson & E.A. Goldman, 1931[34] Felis concolor vancouverensis Nelson & E.A. Goldman, 1932[35] Felis concolor borbensi Nelson & E.A. Goldman, 1933[36] Felis concolor youngi E.A. Goldman, 1936[37] stanleyana E.A. Goldman, 1938[38] Felis concolor missoulensis E.A. Goldman, 1943[39] Felis concolor acrocodia E.A. Goldman, 1943[40] Felis concolor araucanus Osgood, 1943[41] Puma concolor cabrerae Pocock, 1940[42] Felis concolor capricornensis E.A. Goldman, 1946[43] Felis concolor schorgeri H.H.T. Jackson, 1955[44] Felis concolor hudsoni Cabrera, 1958[45]
Podgatunki[46]
P. c. concolor (Linnaeus, 1771) P. c. cougar (Kerr, 1792)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[46]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1771 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Felis concolor^[2]. Holotyp pochodził z regionu Kajenny, w Gujanie Francuskiej^[49]. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju puma^[47] (Puma)^[50][51].

Tradycyjnie wyróżniano ponad 30 podgatunków^[52], jednak ostatnie analizy sekwencji genów mitochondrialnych sugerują, że P. concolor z Ameryki Północnej wywodzi się od niewielkiej grupy wyjściowej około 10 000 lat temu, a zróżnicowanie genomowe jest wystarczające, by utrzymać dwa podgatunki na półkuli zachodniej^[53]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[51].

Puma płowa jest największym przedstawicielem małych kotów oraz piątym co do wielkości kotowatym świata (po tygrysie, lwie, jaguarze i lamparcie). Jego masa jest charakterystyczna dla podrodziny panter (Pantherinae), jednak jest bliżej spokrewniony z podrodziną kotów (Felinae). Podrodzina kotów ewoluowała w Azji 11 milionów lat temu. Przeprowadzone badania nad taksonomią kotów na szczątkach tylko częściowo wyjaśniają ich pochodzenie. Dużo wyjaśniło badanie mtDNA^[54], a ponieważ w zapisie kopalnym koty te są słabo reprezentowane^[55], jest to satysfakcjonujący wynik.

Przeprowadzone w 2006 r. badania genetyczne wykazały, że przodek rodzajów Leopardus, Lynx, Puma, Prionailurus i Felis migrował przez most lądowy Beringa do Ameryk około 8,5 do 8 milionów lat temu, gdzie rozprzestrzenił się i utworzył nowe gatunki^[55]. Puma była długo umieszczana w rodzaju Felis, obejmującym między innymi kota domowego, obecnie jest umieszczana w rodzaju Puma wraz z jaguarundi amerykańskim.

Badania wykazały też, że puma i jaguarundi są blisko spokrewnione z dzisiejszym gepardem z Afryki i wschodniej Azji^[55][56].

Culver et al. sugeruje, że oryginalna populacja północnoamerykańskiej Puma concolor wyginęła podczas masowego wymierania u schyłku plejstocenu 10 tys. lat temu, wraz z innymi dużymi ssakami, jak smilodon. Sugeruje też, że populacja pochodzi od grupy południowoamerykańskiej^[56].

Etymologia

• Puma: peruwiańska nazwa (język keczua) Puma dla tego kota^[57].
• concolor: łac. concolor, concoloris „tego samego koloru, jednobarwny, podobny”, od cum (stara forma com) „razem z”; color, coloris „kolor”^[58].
• cougar: fr. couguar „puma”, od port. cuguardo „puma” (zdeformowana wersja braz. suçuarana), być może od tupi suasuarana „zwierzę podobne do jelenia”, od suasu „jeleń”; rana „fałszywy”^[59].

Zasięg występowania

Puma płowa występuje w Ameryce zamieszkując w zależności od podgatunku^[51]:

• P. concolor concolor – Ameryka Południowa, prawdopodobnie z wyłączeniem zachodniej części Andów na północy.
• P. concolor cougar – puma wschodnia – zachodnia Ameryka Północna od południowo-zachodniej Kanady przez zachodnie Stany Zjednoczone do Ameryki Środkowej i izolowana populacja w południowej Florydzie; być może północna Ameryka Południowa na zachód od Andów.

Morfologia

Młode

Duży kot o stosunkowo małej głowie, smukłym i gibkim tułowiu. Przednie łapy mają po pięć, zaś tylne po cztery palce. Futro krótkie, miękkie, jednolicie żółtobrunatne (choć w zależności od biotopu spotyka się osobniki ubarwione od szarosrebrnych po czarne). Samce większe od samic, lecz większe zróżnicowanie spotyka się między podgatunkami. Młode pokryte są cętkami, a na ogonie mają czarne pierścienie.

Wymiary

Długość ciała (bez ogona) 86–155 cm, długość ogona 60–97 cm; masa ciała samic 34–48 kg, samców 53–72 kg (wyjątkowo do 120 kg)^[50].

Ekologia

Pożywienie

Głównie ssaki. Małe ofiary zjada natychmiast, podczas gdy pozostałości większych zdobyczy chowa maskując je częściami roślin. Do schowanego mięsa powraca tylko wówczas, gdy nic nie upoluje, nieświeżego mięsa nie je.

Istnieją udokumentowane przypadki ataku na człowieka, niektóre ze skutkiem śmiertelnym^[60].

Rozród

Gniazdo znajduje się w jaskini, szczelinie skalnej, wykrocie lub w zaroślach. Nie mają sprecyzowanego okresu godowego, są zdolne do reprodukcji przez cały rok. Ruja samic trwa około 9 dni. Po ciąży trwającej 90–96 dni samica rodzi od jednego do sześciu nagich i ślepych kociąt. Jednak zwykle rodzą się 3-4 młode. Świeżo urodzone młode waży od 226–453 g. Kocięta zaczynają widzieć po 10 dniach. Po 40 dniach młode przestają karmić się mlekiem matki^[61].

Młode usamodzielniają się w 2. roku życia i samica jest wtedy zdolna znowu zajść w ciążę^[61].

Inne informacje

Długość życia dochodzi do 18 do 20 lat. Wielkość terytorium nie jest dokładnie znana, osiąga obszar rzędu kilkuset km². Terytorium samic jest dwukrotnie mniejsze niż samców^[61].

Hybrydy

Eksponat pumaparda

Pumapard jest mieszanką pumy i lamparta. Trzy mioty pumapardów zostały wyhodowane w późnych latach 90. XIX wieku i na początku XX wieku przez Carla Hagenbecka w jego parku zoologicznym w Hamburgu. Większość zwierząt nie osiągnęła dojrzałości. Jeden został sprowadzony w 1898 do berlińskiego zoo. Uzyskiwano je również w późniejszych latach na całym świecie. Pumapard jest zbudowany podobnie do pumy, posiada jednak krótsze kończyny. Sierść zróżnicowana, z brązowymi cętkami. Wygląd zależy od płci i gatunku rodziców. Mają skłonność do karłowatości.

Przypisy

1. Puma concolor, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. Regni animalis appendix. W: Ch. Linnaeus: Mantissa plantarum. Cz. 2. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1771, s. 522. (łac.).
3. J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1777, s. ryc. civ.b. (niem.).
4. J.I. Molina: Saggio sulla storia naturale del Chili. Bolonia: Nella Stamperia de S. Tommaso d’ Aquino, 1782, s. 295. (wł.).
5. R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 151. (ang.).
6. J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Cz. 2. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 90. (niem.).
7. C.S. Rafinesque. Couguars of Oregon. „Atlantic Journal, and Friend of Knowledge”. 1 (2), s. 62, 1832. (ang.).
8. W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 16: Natural history of the Felinae. Edynburg: W.H. Lizars, 1834, s. 135. (ang.).
9. R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 50. (fr.).
10. C. Gay: Historia fisica y politica de Chile segun documentos adquiridos en esta republica durante doce anos de residencia en ella y publicada bajo los auspicios del supremo gobierno. Cz. 1: Zoologia. Paris; Chile: En casa del autor; En el Museo de historia natural de Santiago, 1847, s. 65. (hiszp.).
11. E. Liais: Climats, géologie, faune et géographie botanique du Brésil. Paris: Garnier Frères, 1872, s. 461. (fr.).
12. A. von Pelzeln. Brasilische Säugethiere. Resultate von Johann Natterer’s Reisen in den Jahren 1817 bis 1835. „Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Zoologisch-Botanischen Gesellschaft in Wien”. 33, s. 48, 1883. (niem.).
13. W.B. May: California game “marked down”; scenic mountain woodland coverts, & tide-marsh resorts for game, lakes & streams for trout, & the generous Pacific for all desirable marine contributions to sporting life. San Francisco: Cal., Southern Pacific company, 1896, s. 22. (ang.).
14. Ch.B. Cory: Hunting and fishing in Florida, including a key to the water birds known to occur in the state. Boston: Estes & Lauriat, 1896, s. 109. (ang.).
15. Merriam 1897 ↓, s. 219.
16. Merriam 1897 ↓, s. 220.
17. O. Bangs. The Florida puma. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 13, s. 15, 1900. (ang.).
18. Merriam 1901 ↓, s. 592.
19. Merriam 1901 ↓, s. 595.
20. Merriam 1901 ↓, s. 596.
21. Merriam 1901 ↓, s. 598.
22. O. Thomas. On a new form of Puma from Patagonia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 8 (45), s. 188, 1901. (ang.).
23. C.H. Merriam. Eight new mammals from the United States. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 16, s. 73, 1903. (ang.).
24. É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Quinquennale Supplementum. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1904, s. 266. (łac.).
25. N. Hollister. The Louisiana puma. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 24, s. 176, 1911. (ang.).
26. J.Ch. Phillips. A new puma from Lower California. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 25, s. 85, 1912. (ang.).
27. A.J.E. Lönnberg. Mammals from Ecuador and related forms. „Arkiv för zoologi”. 8, s. 2, 1913. (ang.).
28. C.A. Marelli. Elenco sistemático de la fauna de la Provincia de Buenos Aires (Procordados y Vertebrados). „Memorias del Ministerio de Obras Públicas”. 1922–1923, s. 668, 1924. (hiszp.).
29. Nelson i Goldman 1929 ↓, s. 347.
30. Nelson i Goldman 1929 ↓, s. 348.
31. Nelson i Goldman 1929 ↓, s. 350.
32. Nelson i Goldman 1931 ↓, s. 209.
33. Nelson i Goldman 1931 ↓, s. 210.
34. Nelson i Goldman 1931 ↓, s. 211.
35. E.W. Nelson & E.A. Goldman. A new mountain lion from Vancouver Island. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 45, s. 105, 1932. (ang.).
36. E.W. Nelson & E.A. Goldman. A new puma from Brazil. „Journal of the Washington Academy of Sciences”. 23 (11), s. 524, 1933. (ang.).
37. E.A. Goldman. A new puma from Texas. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 49, s. 137, 1936. (ang.).
38. E.A. Goldman. A substitute name for Felis concolor youngi. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 51, s. 63, 1938. (ang.).
39. Goldman 1943 ↓, s. 229.
40. Goldman 1943 ↓, s. 230.
41. W.H. Osgood. The mammals of Chile. „Publication”. Zoological Series. 30, s. 77, 1943. (ang.).
42. R.I. Pocock. Description of a new race of puma (Puma concolor), with a note on an abnormal tooth in the genus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 6 (33), s. 308, 1940. DOI: 10.1080/03745481.1940.9723683. (ang.).
43. E.A. Goldman: Classification of the races of the puma. W: S.P. Young & E.A. Goldman (redaktorzy): The puma. Mysterious American cat. Washington: The American Wildlife Institute, 1946, s. 246. (ang.).
44. H.H.T. Jackson. The Wisconsin puma. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 68, s. 149, 1955. (ang.).
45. Á. Cabrera. Dos felidos argentinos ineditos (Mammalia, Carnivora). „Neotropica”. 3 (12), s. 70, 1958. (hiszp.).
46. C.C. Nielsen C.C. i inni, Puma concolor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-04] (ang.).
47. Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 137. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
48. K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 292, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
49. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Puma concolor. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-06].
50. M.E. Sunquist & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 156–157. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
51. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 404. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
52. M.J.P.M.J.P. Currier M.J.P.M.J.P., ''Felis concolor'', „Mammalian Species”, 200, 1983, s. 1–7 [dostęp 2011-08-07] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-21] (ang.).
53. A.C. Kitchener, C. Breitenmoser-Würsten, E. Eizirik, A. Gentry, L. Werdelin, LA. Wilting, N. Yamaguchi, A.V. Abramov, P. Christiansen, C. Driscoll, J.W. Duckworth, W.E. Johnson, S.J. Luo, E. Meijaard, P O’Donoghue, J. Sanderson, K. Seymour, M. Bruford, C. Groves, M. Hoffmann, K. Nowell, Z. Timmons & S. Tobe. A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group. „Cat News”. Special Issue (80), s. 33–34, 2017. (ang.).
54. Wade, Nicholas. „DNA Offers New Insight Concerning Cat Evolution”, New York Times, 2006-01-06. Retrieved on 2007-06-03.
55. Warren E.W.E. Johnson Warren E.W.E. i inni, The Late Miocene radiation of modern Felidae: A genetic assessment, „Science”, 311 (5757), 2006, s. 73–77, DOI: 10.1126/science.1122277 [dostęp 2007-06-04].
56. M.M. Culver M.M., W.E.W.E. Johnson W.E.W.E., J. Pecon-Slattery & S.J.J.P.S.& S.J. O’Brien J. Pecon-Slattery & S.J.J.P.S.& S.J., Genomic ancestry of the American puma (Puma concolor), „Journal of Heredity”, 3, 91, 2000, s. 186–197, DOI: 10.1093/jhered/91.3.186 [zarchiwizowane z adresu 2015-12-22] (ang.).
57. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 598, 1904. (ang.).
58. concolor, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-06] (ang.).
59. cougar (n.). Online Etymology Dictionary. [dostęp 2022-04-06]. (ang.).
60. „Confirmed mountain lion attacks in the United States and Canada 1890 – present”. Arizona Game and Fish. Retrieved May 20, 2007.
61. TanyaT. Dewey TanyaT., AnupamaA. Shivaraju AnupamaA., Puma concolor (cougar) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2024-05-22] (ang.).

Bibliografia

• C.H. Merriam. Descriptions of two new pumas from the northwestern United States. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 11, s. 219–220, 1897. (ang.).
• C.H. Merriam. Preliminary revision of the pumas (Felis concolor group). „Proceedings of the Washington Academy of Sciences”. 3, s. 577–600, 1901. (ang.).
• E.W. Nelson & E.A. Goldman. List of the pumas, with three described as new. „Journal of Mammalogy”. 10 (4), s. 345–350, 1929. DOI: 10.2307/1374125. (ang.).
• E.W. Nelson & E.A. Goldman. Three new pumas. „Journal of the Washington Academy of Sciences”. 21 (10), s. 209–212, 1931. (ang.).
• E.A. Goldman. Two new races of the puma. „Journal of Mammalogy”. 24 (2), s. 228–231, 1943. DOI: 10.2307/1374807. (ang.).

Kontrola autorytatywna (takson):

• LCCN: sh85109054
• GND: 4176359-2
• NDL: 00569240
• NKC: ph451649
• J9U: 987007548550905171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3964524
• Britannica: animal/puma-mammal-species, animal/panther
• SNL: puma
• Catalana: 0135703
• DSDE: puma

Identyfikatory zewnętrzne:

• BioLib: 1995
• EoL: 311910
• GBIF: 2435099
• identyfikator iNaturalist: 42007
• ITIS: 552479
• NCBI: 9696
• identyfikator taksonu Fossilworks: 51265
• CoL: 4QHKG