Gepard

Gepard^[15] (Acinonyx) – rodzaj drapieżnych ssaków z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae).

Ten artykuł dotyczy kota. Zobacz też: Gepard (ujednoznacznienie).

Gepard

Acinonyx
Brookes, 1828[1]
Przedstawiciel rodzaju – gepard grzywiasty (A. jubatus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Infrarząd	Feloidea
Rodzina	kotowate
Podrodzina	koty
Rodzaj	gepard
Typ nomenklatoryczny
Acinonyx venator Brookes, 1828 (= Felis jubata von Schreber, 1775)
Synonimy Cynailurus Wagler, 1830[2] Guepardus Duvernoy, 1834[3] Cynaelurus[a]: Gloger, 1841[4] Cynofelis Lesson, 1842[5] Guepar[b]: Boitard, 1842[6] Gueparda[b]: J.E. Gray, 1843[7] Paracinonyx Kretzoi, 1930[8] Abacinonyx Kretzoi, 1930[9] Valdarnius Kretzoi, 1930[10] Sivafelis Pilgrim, 1932[11] Brachyprosopus[c] Schaub, 1943[12] Schaubia[d] Camp, Welles & Green, 1949[13] Acinomyx[e]: de Beaumont, 1964[14]
Gatunki
3 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w Afryce i południowo-zachodniej Azji^[16][17][18].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 121–145 cm, długość ogona 63–76 cm, wysokość w kłębie 79–94 cm; masa ciała samic 36–48 kg (średnio 43 kg), samców 39–89 kg (średnio 54 kg) (dotyczy gatunku występującego współcześnie)^[17][19].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1828 roku brytyjski przyrodnik Joshua Brookes w katalogu sprzedażowym własnego autorstwa^[1]. Na gatunek typowy Brookes wyznaczył (oznaczenie monotypowe) geparda grzywiastego (A. jubatus).

Etymologia

• Acinonyx (Acinomyx): gr. ακαινα akaina ‘cierń, kolec’, od ακις akis, ακιδος akidos ‘punkt’; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur’^[20].
• Cynailurus (Cynaelurus): gr. κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’; αιλουρος ailouros ‘kot’^[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis jubata von Schreber, 1775.
• Guepardus (Guepar, Gueparda): fr. guepard „polujący lampart”, prawdopodobnie od fr. guet „obserwator” i łac. pardus „pantera, lampart”^[22]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis jubata von Schreber, 1775.
• Cynofelis: gr. κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’; rodzaj Felis Linnaeus, 1758, (kot)^[23]. Gatunek typowy: Lesson wymienił dwa gatunki – Felis jubata von Schreber, 1775 i Felis guttata Hermann, 1804 (= Felis jubata von Schreber, 1775) – nie wskazując gatunku typowego; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) – Felis jubata von Schreber, 1775^[24].
• Paracinonyx: gr. παρα para ‘blisko, obok’^[25]; rodzaj Acinonyx Brookes, 1828. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Acinonyx rex Pocock, 1927 (= Felis jubata Schreber, 1775).
• Abacinonyx: łac. przedrostek ab- ‘z’^[26]; rodzaj Acinonyx Brookes, 1828. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Cynailurus pleistocaenicus Zdansky, 1925 (= †Felis pardinensis Croizet & Jobert, 1828).
• Valdarnius: dolina Valdarno, Toskania, Włochy^[10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Cynailurus etruscus del Campana, 1915 (= †Felis pardinensis Croizet & Jobert, 1828).
• Sivafelis: hindi siva ‘szczęśliwy’^[27]; rodzaj Felis Linnaeus, 1758 (kot). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Sivafelis potens Pilgrim, 1932 (= †Felis pardinensis Croizet & Jobert, 1828).
• Brachyprosopus: gr. βραχυς brakhus ‘krótki’^[28]; προσωπον prosōpon ‘twarz’^[29]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Brachyprosopus vireti Schaub, 1943 (= †Felis pardinensis Croizet & Jobert, 1828).
• Schaubia: Samuel Schaub (1882–1962), szwajcarski paleontolog^[13].

Podział systematyczny

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek^{[30][19][17][15][18]}:

• Acinonyx jubatus (Schreber, 1775) – gepard grzywiasty

Opisano również gatunki wymarłe^[31]:

• Acinonyx aicha Geraads, 1997^[32] (Afryka; pliocen)
• Acinonyx pardinensis (Croizet & Jobert, 1828)^[33] (Europa; fanerozoik)

Uwagi

1. Niepoprawna późniejsza pisownia Cynailurus Wagler, 1830
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Guepardus Duvernoy, 1834.
3. Młodszy homonim Brachyprosopus Olson, 1937 (Reptilia).
4. Nowa nazwa dla Brachyprosopus Schaub, 1943.
5. Niepoprawna późniejsza pisownia Acinonyx Brookes, 1828.