Przygodzice (gmina)

Przygodzice – gmina wiejska w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim z siedzibą we wsi Przygodzice. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie kaliskim.

Przygodzice

gmina wiejska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	ostrowski
TERC	3017052
Siedziba	Przygodzice
Wójt	Krzysztof Stanisław Rasiak
Powierzchnia (2021)	163,39 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	12 232[1]
• gęstość	75 os./km²
Nr kierunkowy	(+48) 62
Tablice rejestracyjne	POS
Adres urzędu: pl. Powstańców Wlkp. 2 63-421 Przygodzice
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 14 Liczba miejscowości 27
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Przygodzice
Położenie na mapie Polski Przygodzice
51°35′N 17°49′E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Według danych z 1 stycznia 2021 roku gmina liczyła 12 232 mieszkańców^[1].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2021 roku powierzchnia gminy Przygodzice wynosiła 163,39 km²^[1].

Gmina położona jest w południowej części powiatu ostrowskiego w dorzeczu rzeki Barycz^[2]. Najwyżej położony punkt na terenie gminy znajduje się na Wzgórzach Ostrzeszowskich, w rejonie wsi Przygodziczki (197,5 m n.p.m.)^[3].

Sąsiednie gminy: Ostrów Wielkopolski, Mikstat, Odolanów, Ostrów Wielkopolski, Ostrzeszów, Sieroszewice, Sośnie.

Samorząd

Od 2010 roku wójtem gminy Przygodzice jest Krzysztof Stanisław Rasiak (Komitet Wyborczy Wyborców Krzysztofa Rasiaka; 2018)^[4].

Środowisko naturalne

Lasy

W 2019 roku powierzchnia lasów na terenie gminy wynosiła 7405,00 ha, co stanowi lesistość na poziomie 45,3%^[5]. Lasy podlegają administracyjnie do nadleśnictw: Antonin, Krotoszyn i Taczanów^[3]. Teren przyrodniczo-leśny zalicza się do Krainy Wielkopolsko-Pomorskiej, Dzielnicy Kotliny Żmigrodzkiej^[3]. Gatunkiem dominującym na obszarach leśnych jest sosna zwyczajna^[3].

Wody

• Barycz (rzeka stanowi dopływ Odry, natomiast z regionu wsi Bogufałów wody odprowadzane są do zlewni rzeki Prosny – występuje tu zjawisko bifurkacji^[6])
• Barycz Strzyżewska (Zgniła Barycz)
• Kanał Chynowski
• Olszówka
• Roguszna
• Roguszna II
• Rów Główny
• Rów Litwin
• Strumień Goszczyński
• Strumień Helenowski
• Strumień Niedźwiedzki
• Strumień Strzegowa
• Złotnica
• Stawy Przygodzickie (liczne, duże stawy hodowlane o łącznej powierzchni około 730 ha, które są miejscem lęgowym dla około 170 gatunków ptaków wodnych m.in. łabędzi niemych, perkozów, gęsi gęgawy, błotniaka stawowego i rybitwy czarnej^[6])

Obszary chronione

Obszary chronione

Park Krajobrazowy Dolina Baryczy

Żurawie w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy

Rezerwat przyrody Wydymacz

• Park Krajobrazowy Dolina Baryczy – utworzony w 1996 roku, wzdłuż zlewni górnej Baryczy (obejmuje około 4000 ha w gminie Przygodzice)^[3].
• Rezerwat przyrody Wydymacz – leśno-florystyczno-krajobrazowy rezerwat o powierzchni 47,86 ha^[3].
• Obszar chronionego krajobrazu „Wzgórza Ostrzeszowskie i Kotlina Odolanowska” – utworzony w 1995 roku, dla zachowania walorów przyrodniczo-krajobrazowych^[3].
• Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Baryczy” (kod obszaru PLB20001) – wytyczony na podstawie mocy prawa Unii Europejskiej (obejmuje 3677,2 ha w gminie Przygodzice)^[3].
• Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Ostoja nad Baryczą” (kod obszaru PLH020041) – wytyczony na podstawie dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej, obszar obejmuje rozległe tereny leśne wraz z kompleksem łąk łęgowych^[3].
• Pomniki przyrody – głównie dęby szypułkowe^[3].

Turystyka i zabytki

Zabytki

Zabytki

Pałac w Antoninie wybudowany w latach 1822–1824 dla Radziwiłła przez Karla Friedricha Schinkla

Wnętrza pałacu myśliwskiego w Antoninie

Park w Antoninie z XIX wieku

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Czarnymlesie, wybudowany w latach 1844–1850

Według rejestru zabytków NID^[7] na listę zabytków wpisane są:

• zespół pałacu myśliwskiego (1 ćw. XIX w.) w Antoninie:
  • pałac myśliwski, drewniano-szachulcowy, nr rej.: KS.Z.I.2/28/48 z 6.03.1948
  • grobowiec na wyspie, nr rej.: 906/A z 20.07.1970
  • park, nr rej.: 719/A z 25.09.1995
  • budynek mieszkalno-gospodarczy tzw. „ogrodówka", nr rej.: 732/A z 27.09.1996
• dworek w Wysocku Małym (1 poł. XIX w.), nr rej.: 1594/A z 9.09.1974

Pozostałe historyczne miejsca^[6]:

• Czarnylas
  • kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP (wybudowany w latach 1844–1850)
  • kościół ewangelicko-augsburski (wybudowany w latach 1889–1900)
  • dawna kaplica baptystyczna (1890)
  • kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa (wybudowany w latach 1926–1927)
• Chynowa
  • kościół pw. św. Wawrzyńca (wybudowany w latach 1936–1937)
• Janków Przygodzki
  • kościół pw. św. Józefa Oblubieńca NMP z 1925 roku, według projektu Adama Ballenstedta
• Ludwików
  • cmentarz z 1876 roku, założony przez Ferdynanda Radziwiłła z neogotycką kaplicą z 1903 roku
• Przygodzice
  • dwór Jana Jerzego Przebendowskiego z XVII w.
  • stróżówka dawnego założenia dworskiego (1813), obecnie „Chata Regionalna"
  • neobarokowy kościół pw. NMP Nieustającej Pomocy z 1925 roku
  • Dom Ludowy im. Józefa Piłsudskiego (1935–1936), obecnie siedziba Urzędu Gminy Przygodzice
• Topola-Osiedle
  • park krajobrazowy (XIX w.)
  • spichlerz (początek XIX w.)
  • czworak (koniec XIX w.)

Turystyka

Głównym ośrodkiem wypoczynkowym jest niewielka wieś Antonin (około 15 km na południe od Ostrowa Wielkopolskiego) z plażą i kąpieliskiem nad stawem Szperek (29 ha)^[8]. Przez teren gminy przebiega 5 szlaków pieszych i 5 rowerowych^[3]. Rozwinięta baza noclegowa i agroturystyczna^[3].

Demografia

Liczba ludności

Liczba ludności gminy Przygodzice według danych GUS^[9]

Wskaźnik maskulinizacji

Wskaźnik maskulinizacji[9][10]
Rok	Opis	Ogółem		Kobiety	Mężczyźni
2021	Populacja	12 232	100%	50,4%	49,6%

Piramida wieku

Miejscowości

Miejscowości według danych TERYT^[11]:

Wsie: Antonin, Bogufałów, Chynowa, Czarnylas, Dębnica, Hetmanów, Janków Przygodzki, Ludwików, Przygodzice, Przygodziczki, Smardów, Topola Wielka, Wysocko Małe

Osady: Antonin, Jezioro, Katarzynów, Kocięba, Pardalin, Popłomyk, Przygodzice, Strugi, Trzcieliny, Zawidzyn

Osady leśne: Bażantarnia, Klady, Krzyżaki, Tarchalskie

Części wsi: Jezioro (część wsi Antonin), Laski (część wsi Hetmanów), Topola-Osiedle (część wsi Topola Wielka)

Gospodarka

W 2019 roku na terenie gminy w rejestrze REGON zarejestrowanych było 1250 podmiotów gospodarczych^[5].

Transport

Transport drogowy

• 11 Ostrów Wielkopolski – Ostrzeszów
• Strugi – Ostrów Wielkopolski – Franklinów (odcinek drogi ekspresowej)
• 25 Ostrów Wielkopolski – Oleśnica

Transport kolejowy

• 272 Kluczbork – Ostrów Wielkopolski – Poznań Główny

• 355 Ostrów Wielkopolski – Topola-Osiedle – Grabowno Wielkie

Gminy i miejscowości partnerskie

Gminy i miejscowości partnerskie^[6]:

• Gmina Luitré (2002)
• Gmina Schönwölkau (2005)
• Kiwierce (2007)
• Zwedenówka (2007)

Zobacz też

• Andrzej Wojtkowski
• Antoni Popliński
• Jan Mertka
• Międzynarodowy Festiwal „Chopin w barwach jesieni"

Przypisy

1. GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2021 roku. [dostęp 2022-02-04]. (pol.).
2. Położenie [online], www.przygodzice.pl [dostęp 2018-02-10] (pol.).
3. RobertR. Kaczmarek RobertR., WaldemarW. Blaźniak WaldemarW., Walory historyczno-krajoznawcze gminy Przygodzice, Towarzystwo Miłośników Przygodzic, 2010, ISBN 978-83-921849-5-9. Brak numerów stron w książce
4. Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-04].
5. Urząd Statystyczny w Poznaniu / Statystyczne Vademecum Samorządowca [online], poznan.stat.gov.pl [dostęp 2022-02-05].
6. Gmina Przygodzice – przewodnik, Przygodzice 2011, ISBN 978-83-62645-07-7. Brak numerów stron w książce
7. Rejestr zabytków [online], NID [dostęp 2022-02-05] (pol.).
8. PawełP. Anders PawełP., Województwo kaliskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 43.
9. GUS, Główny Urząd Statystyczny [online] [dostęp 2022-02-05] (pol.).
10. Gmina Przygodzice (wielkopolskie) [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-02-05] (pol.).
11. Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2022-02-05].